174 COMMENTARIUM

nam. Id autem patet ex ipsa paragrapho; etenim in ea permit- tuntur acatholicorum libri qui ex professo de religione tractant, dummodo constet in eis nihil contra fidem catholicam contineri; id autem impossibile est ab incredulo aut apostata expectare. Hi, ut ludiere dicam, quid transcendentale constituunt, quod ad nullum genus, vel speciem cognitam pertinet; et arbitramur nec ipsos scire quid sint, aut quid velint, aut quo tendant; impos- sibile est enim homini nihil credere. Igitur tum ex obvia et na- turali vocabuli acceptione, tum ex Legislatoris mente patet, aca- tholicorum vocabulum extendi ad eos non debere, qui non per- tinent ad Christianam aliquam Ecclesiam, sed ad eos tantum qui ad Ecclesiam catholicam non pertinent; consequenter incré- dulos, apostatas proprie dictos atque paganos, sub eiusmodi censu non venire, cum hi ad nullam Christi Ecclesiam perti- neant, et acatholici non sint.

In antiquo iure libri omnes ex professo de religione tra- ctantes, haeresim aut falsa dogmata, nec ne, continerent, dum- modo essent ab haereticis conscripti, absolute damnati mane- bant vi secundae Regulae Tridentinae qua statuebatur : Aliorum autem haereticorum libri, qui de religione quidem ex professo tractant, omnino damnantur ; quo loco nihil innuitur, an libri hi haeresim, nec ne, contineant.

Porro ex professo de religione tractare est enucleate de illa disserere, argumentis rationibusque communire ; et ab ob- iectis etiam, ut par est, vindicare. Ita catholici, ita haeretici rem suam ex professo tuentur. Ergo si libri acatholicorum de reli- gione ex professo tractantes, haeresim, falsa dogmata, aliosque errores ab Ecclesia proscriptos contineant, proscripti sunt ha- bendi; si vero nihil habeant ab Ecclesiae definitis dogmatibus difforme, permittuntur. Concidit ergo et ruit antiqua prohibitio in odium auctoris, vel in suspicionem falsi dogmatis adscita.

Attamen ut hi libri impune legi possint, constare debet in illis contra fidem catholicam nihil contineri. Duo igitur scienda sunt praecedenter; et librum ab acatholico scriptum fuisse, et immunem illum esse a quolibet contra fidem catholicam er- rore. Ergo ut legi queat , saltem ex auditu hominum pru- dentum, atque ob perspectam probitatem, scientiamque fide dignorum, certior esse lector debet de eiusmodi ab quolibet errore immunitate.

Quid autem si, accepta de eiusmodi ab erroribus immuni-