sig. IV.

Et pastinatus. Pasti nare dicitur a pastu, et est idem quod impinguare. Unde, Marc.XII, 1 : Vineam pastinavit homo, etc. Quia Christus matrem suam impinguavit pinguedine gratiarum, charitatis, et devotionis, et omni generalitate charismatum. Unde et ipsa dicit Filio, quidquid boni habet, ei attribuens : Impinguasti in oleo misericordiae, caput meum , id. est, mentem, vel humilitatem meam quae est caput virtutum mearum, et cujus merito cumulata sum omni bono,

Fossus per timorem castum vel filialem. Vel, fossus per Filii patientis compassionem, quando ipsa contemplante foderunt manus et pedes ipsius ligonibus clavorum, et quando mucrone dirae lanceae ipsa praesente ictum est in viscera ejus. Potest dici, quod quasi ter specialiter fossus est hortus iste. Primo, quando eum tentum, caesum et illusum indoluit. Secundo, quando suspensum ingemuit. Tertio, quando ipsum emisisse spiritum deploravit. Sic enim dicit beatus Bernardus. " Non potuit videre Filium crucifigi sine affectu materni doloris, etiamsi speraret resurrecturum et mortem superaturum."

Satus non ex virili semine, sed mystico spiramine, sicut dicit Ambrosius.

Satus autem fuit illo semine benedicto de quo dicitur, Isa. I, 9, et ad Romam IX, 29 : Nisi Dominus exercituum reliquisset nobis semen, etc, id est, Christum, quia semen est verbum Dei , id est, Filius Dei. Semen denique non carnale, sed spirituale, non culpae, sed gratiae, non viri, sed Verbi, non corruptionis, sed credulitatis. Semen quo Dominus dedit benignitatem, et terra nostra, id est, Maria dedit fructum suum. Semen quod in incarnatione cecidit in terram bonam, Virginem dico Mariam, et attulit .quidem in aliis fructum trigesimum, in aliis sexagesimum, et . in . aliis centesimum, . in ipsa vero singulari privilegio simul trigesimum, sexagesi-. mum et centesimum. Trigesimum siquidem fructum . semen hoc attulit, quando Christus praesentia sua et mutatione aquae in. vinum nuptias, consecravit. Sexagesimum, quando continentiam praedicavit, et continendi gratiam multis indulsit. Centesimum quando virginem matrem virgini discipulo com-. mendavit. Quomodo autem beata Virgo hunc triplicem fructum obtinuit, habuisti titulo, Benedicta tu in mulieribus, etc. Item, De hoc semine dicitur, Isa. VI, 13 : Semen sanctum erit id quod steterit in ea, etc. Vel, satus seminibus omnium virtutum, quae semina sunt in praesenti, et fructificant vitam aeternam cultoribus suis : omnia enim opera nostra tam bona quam mala dicuntur semen, quia sicut ex uno grano multa grana, sic ex uno bono opere multae retributiones : et est semen istud temporale, sed retributio aeterna.

Areolatus, id est, distinctus per areolas, ut singula quaeque locum teneant sortita decenter. De quibus areolis dicit Ecclesia, Cantie.VI, 1 : Dilectus meus, id est, Christus, descendit in in-

carnatione, in hortum suum, id est, in beatam Virginem, ad areolam aromatum. Areola omnium aromatum, id est, virtutum, gratiarum, et donorum. Unde dicit pluraliter aromatum, mens, anima,

voluntas, et caro Mariae. Et per haec odorifera est Christo, Angelis, omnibus sanctis et cuilibet animae fideli. Ad hoc etiam descendit ibi ut pascatur in hortis : quia deliciae ejus esse cum filiis hominum . Et lilia colligat : quia flores mundarum cogitationum quae designantur per lilia, ei summe placent, et eos reservat ad remunerationem, et in ipsis requiescit, delectatur, et pascitur : et ideo dicitur colligere lilia : flores enim sunt bonae cogitationes, quae floridam faciunt mentem et jucundam, et habent spem fructus et bonorum operum in praesenti, et remunerationis aeternae in futuro, Propter hoc enim circa altaria qua designant mentes fidelium, ponuntur lilia et rosae. Sordidae vero cogitationes ei foetent, eum ipse sit apis quam fugat faetor. Unde, Eccli.XI, 3 : Brevis in volatilibus est apis. Ideo dicitur, Eccli, xxxix, 19 : Florete flores quasi Ulium, id est, mundas cogitationes, (De istis areolis infra invenies post tractatum de delectabilibus hujus horti.)

Planus, id est, aequalis, ut facilius infundi posset et irrigari. Planus, quia sine scrupulis et obicibus peccatorum.

Vel, planus per mansuetam humilitatem et simplicem benignitatem, quarum virtutum merito fluentis omnium gratiarum rigata est et infusa. Ezechiel. xlvii, 8 : Aquae quae descendunt ad plana deserti, intrabunt mare, id est, Mariam, Vel, planus per aequitatem justitiae quam in omnibus conservavit. Unde signatur,

I Regum, I, 18, per Annam cujus vultus non siuit in diversa mutari. Anna gratia, et signat Mariam plenam gratia. Vel etiam planus : quia benignissimam Mariam non inveniunt peccatores scrupulosam. Et nota, quod tunc dicitur planities inesse alicui rei, quando pars non supereminet parti, quod est in via Dei. quando abundantia divitum supplet inopiam pauperum. Ideo dicimus planum fuisse hunc hortum : quia abundantia Mariae supplevit inopiam generis humani : nam de plenitudine ejus omnes accepimus, et jugiter accipimus quantum in ipsa est.

Et extensus per pietatem et charitatem, cujus amplitudo omnes, quantum in se est, recipit sine personarum acceptione. Sapient.VI, 8: aequaliter cura est illi de omnibus, id est, communicative. Quasi dicat cum Apostolo, ad Philip.I, 3 : Testis mihi est Deus, etc. De hac extensione dicitur, Jerem.XXXI, 39 et 40, ubi Maria appellatur civitas : Et exibit ultra norma mensurae super collem Gareb, ei circuibit Goatha, et omnem vallem cadaverum , et cineris, et universam regionem mortis, usque ad torrentem Cedron. (Quaere expositionem titulo, quod Maria civitas.)

Secretus : unde signatur per paradisum terrestrem, qui est locus amaenissi- mus longo maris et terrae tractu a nostra habitabili secretus, adeo altus ut usque ad lunarem globum attingat : unde et aquae diluvii illuc non pervenerunt, ita dicit Magister in Historiis, etc. Secretus enim fuit hortus iste et solitarius ab humana frequentia. Unde et Angelus invenit eam clausam in thalamo, quod innuitur ex illo verbo Lucae, I, 28 : Et ingressus Angelus ad eam, etc. Beatus Bernardus : " Quo ingressus ad eam ? Puto in secretarium pudici cubiculi, ubi illa fortassis clauso super se ostio orabat

in abscondito Patrem suum. Solent Angeli adstare orantibus, et delectari in his quos vident levare puras manus in oratione, holocaustum sanctae devotionis gaudent se offerre divino conspectui in odorem suavitatis. Mariae autem orationes quantum placuerint in conspectu Altissimi, Angelus indicavit, qui ingressus ad eam, reverenter salutavit. Nec fuit difficile Angelo per clausum ostium penetrare ad abdita Mariae Virginis, qui utique ex sublimitate substantiae suae hoc habet in natura, ut nec seris ferreis ejus arceatur ingressus . " Et paulo post: " Suspicandum non est, quod apertum invenerit Angelus ostiolum Virginis, cui nimirum in proposito erat hominum fugero frequentias, vitare colloquia : ne vel orantis perturbaretur silentium, vel continentis castitas tentaretur. Clauserat itaque etiam illa hora super se habitaculum suum prudentissima Virgo, sed hominibus, non Angelis. Proinde etsi potuit ad illam intrare Angelus, sed nulli virorum facilis patebat accessus. "

Amoenus, id est, delectabilis ut supra de paradiso, (De delectabilibus hujus horti multa invenies infra.)

Et altus, ut supra de paradiso. Ipsa enim omnibus creaturis verius potuit dicere : Mea conversatio in caelis est . Unde et sublimem ejus conversationem non attigit illud diluvium de quo dicitur, Osee, IV, 2 : Maledictum, ei mendacium, ei homicidium, et furtum, et adulterium inundaverunt, etc. Sicut et aquae materialis diluvii illam terrestrem paradisum, quo designatur Maria, non attigerunt. Ideo cum dixisset ei Dominus, Isa. lviii, 11: Eris quasi hortus irriguus, etc.,paulo post subjunxit, v. 14: Sustollam te super altitudines terrae, etc. Erat enim paradisus ille tota terra altior, sed caelo inferior. Sic Maria omnibus terrigenis dignior, solo autem Christo filio suo inferior. Unde beatus Anselmus : " Nihil aequale Mariae, nihil nisi Deus majus Maria. "