COMMENTARIUM 191

«fusas , facto veluti agmine, in id conspirare conspic imus, ut « divinarum Scripturarum libros vulgaribus quibusque linguis « interpretatos permagno edant exemplarium numero, eosque « inter christianos iuxta atque infideles nullo delectu dissemi- « nent, et horum quemlibet ad illos nullo duce legendos alli- « ciant. Ita igitur, quod suo iam tempore lamentabatur Hiero- « nymus et garrulae anui, et deliro seni, et sophistcte verboso, « et universis {a), si modo legere norint, cuiusque conditionis « hominibus communem faciant artem Scripturarum sine ma- « gistro intelligendarum : imo quod longe absurdissimum, pe- « neque inauditum est, ne ipsas quidem infidelium plebes ab « eiusmodi intelligentiae communione excludunt.

2. « Sed vos quidem minime latet, venerabiles fratres, « quorsum haec Societatum earumdem molimina pertineant. « Probe enim nostis consignatum in sacris uteris monitum Petri « Apostolorum principis qui post laúdalas Pauli epistolas, esse « ait in illis quaedam difficilia intellectu, quae indocti et insta- « biles dépravant, sicut et ceteras Scripturas, ad suam. ipso- «rum perditionem; statimque adiicit: vos igitur, fratres, prae- « scienter custodite, ne insipientium errore traducti exeidatis a, « propria firmitate (2 Petri I II , 16-17). Hinc et perspectum « vobis est, vel a prima christiani nominis aetate hanc fuisse « propriam haereticorum artem, ut repudiato verbo Dei tradito, « et Ecclesiae catholicae auctoritate reiecta, Scripturas aut manu « interpolarent, aut sensus expositionem interverterent (Tertul- « lianus De Praescriptionibus 38. P. L. II. 62). Nec denique « ignoratis, quanta vel diligentia vel sapientia opus sit ad trans- « ferenda fideliter in aliam linguam eloquia Domini; ut nihil pro- « inde facilius contingat quam ut in eorumdem versionibus per « Societates biblicas multiplicatis gravissimi ex tot interpretum « vel imprudentia vel fraude inserantur errores; quos ipsa porro « illarum multitudo et varietas diu occultat in perniciem multo- « rum. Ipsarum tamen societatum pa rum aut nihil omnino in- « terest, si homines Biblia illa vulgaribus sermonibus interpre- « tata lecturi in alios potius quam alios errores dilabantur ; « dummodo assuescant paullatim ad liberum de Sripturarum « sensu iudicium sibimetipsis vindicandum, atque ad conte- « mnendas traditiones divinas ex Pat rum doctrina in Ecclesia

(a) Ep. ad Paulinum ! 7, P. L. XXII, S4L