COMMENTARIUM 203

tis etc. In quo praesertim excellunt scriptores Tabularium hi- storiarum (vulgo novelle) et narrat ionum fabulosarum heroico- rum facinorum (Romanzi), quibus hac nostra aetate universus corrumpitur orbis.

Demum docent libri qui tradunt et explicant quomodo qui- busve modis turpes actus perficiantur, quibus artibus mulieres, praesertim adolescentula e, corrumpi et ad propria desideria pertrahi possint.

Sapientissime Legislator omnino et pro quibuslibet hos li- bros prohibuit, cum nulla suppetat aut ratio aut utilitas illos legendi.

Sunt ergo illi acriter redarguendo qui, nescio quo conscien- tiae dictamine ducti, sine gravissima causa non verentur hos libros legendi facultatem postulare.

Attamen excusandi sunt illi qui aut medicas aut chirurgicas disciplinas t radentes , ea quae necessaria sunt circa eiusmodi materias docere tenentur. Neque de his in praesenti paragrapho est se rmo, sed de illis qui ad mores honestos corrumpendos, aut alia prava intentione ducti libros turpes et obscenos scri- bunt divulgantque.

Ratio prohibitionis est quia Romanus Pontifex nedum fidei, sed etiam morum integritati, qui per eiusmodi libros corrum- puntur , advigilare tenetur. At a corruptione morum ad fidei contemptum brevis est via ; constat enim a morum corruptione initium ducere incredulitatem (a), nullumque reperiri incredu- lum qui castis moribus exornetur ; neminem autem qui casti- moniam observet incredulum esse.

48. Paragraphus ista exceptionem praecedentis continet; dum enim ibi libri de obscenis ex professo tractantes quibus- libet interdicuntur, hic permittuntur libri sive antiquorum, sive recent iorum, quos classicos vocant, propter sermonis elegan- tiam et proprietatem ; quae est unica ratio a Legislatore ad- ducta.

At unis permittuntur illis quos Officii, aut Magisterii ratio excusat. Atque ratione officii excusantur illi omnes qui pravos libros ob disposita in paragrapho 27 denunciare tenentur: sunt autem Nuncii Pontificii, Delegati Apostolici, locorum Ordinarii,

(a) Cf. Valsecela dei Fondamenti della Religione, e dei Fonti dell'empietà? Lib. III pag. 510. Livorno 1847.