2 1 6 COMMENTARIUM

minibus impervia; et expressa quidem est, si daemon prolatis verbis invocetur, tacita si mediis ad finem obtinendum ineptis quis utatur. Multiplices divinationum species legantur apud S. Thomam 2. 2. Q. 95. Art. 3, atque apud Theologos morales.

Magio definitur ars mirabilia opera vires humanas prorsus excedentia producendi ex pacto implicito vel explicito cum dae- mone.

Evocatio Spirituum in eo consistit ut determinatae defun- ctorum animae, ad nutum praecipientis, videantur coram spe- ctatoribus sistere, et ad eorum interrogata respondere. Attamen nedum vocantur defunctorum animae, sed aliquando etiam spi- ritus boni, et aliquando etiam daemones.

Antiqua est eiusmodi ars, quae suo nomine recte appella- bitur impietas; atque ut exempla et testimonia quae ex veteri testamento peti possent, silentio praetereamus, Tertullianus Apo- loget, cap. 23 de hisce praestigiis ita loquitur: « Si et magi phan- « tasmata edunt, et iam defunctorum infamant animas (a); si « pueros in eloquium oraculi elidunt, si multa miracula circu- « latoriis praestigiis ludunt, si et somnia immittunt habentes « semel invitatorum angelorum et daemonum adsistentem sibi « potestatem, per quos et caprae et mensae (b) divinare con- « sueverunt. » (P. L. I. 470-471).

Adamantius Origenes similiter lib. 1. contra Celsum, n. 68 de quibusdam ludionibus Aegyptiis loquens inter alia scribit quod heroum animas evocant. (P. G. XI. 787).

Nostro aevo, eiusmodi nomina, si evocatio spirituum exci- piatur, in desuetudinem abierunt, quamvis res nominibus signi- ficatae eaedem manserint; nunc enim mirabilia omnia patran- tur ope magnetismi, ad quem hypnotismus reducitur (c), atque spiritismi. Cum igitur tantopere eiusmodi artes invaluerint, ita

(u) Id est infamare animas defunctorum, quando fortium et praestantium viro- rum umbrae ad libitum ¡mpurissimae veneficae excitantur, vel excitari simulantur.

(b) Capras primum oraculum fecisse Delphis scribit Diodorus lib. XVI; mensae etiam ad eamdem divinalionem adscitae sunt a gentilibus et opera daemonum io- cutae. Virg. II. Aeneid.: Huc undique Troja gaza Incensis erepta adytis, mensaeque Deorum.

(c) Vocatur hypnotismus a somno in aegros immisso sive tactu, sive sono, sive vocis imperio, sive oblato speculo, sive oculorum obtutu. Atque in somno triplex status distinguitur: lethargicus, quo sensus recedit; catalecticus, quo recedit motus vol iniarius membrorum; somnamb oticus, quo patiens, sui prorsus immemor, percipit, sentit, et exequitur quidquid agens praecipit. Cf.. la Civiltà Cattolica.