252 A P P E N D I X 11.

III. - Pius VIII -in audientia Assessoris S. Officii ad dubia Episcopi Rhedonensis. - « Episcopus Rhedonensis in Gallia exponit Sacrae Con- gregationi Inquisitionis, non eamdem esse confessariorum suae dioecesis sententiam de lucro percepto ex pecunia negotiatoribus mutuo datae

selegimus ; Praesulem quoque iuris utriusque laurea praeditum, et in foro diu ver- satum adhibuimus. Diem quartam indiximus Iulii , qui nuper praeter i t , ut coram Nobis illi omnes convenirent, quibus naturam totius negotii declaravimus; quod illis antea cognitum perspectumque deprehendimus ».

« i 2. Post haec praecepimus, ut omni partium studio, omnique cupiditate soluti, rem totam accurate perpenderent, suasque opiniones scripto exararent ; non tamen expetivimus ab ipsis, ut iudicium ferrent de contractu, qui controversiae causam initio praebuerat, cum plura documenta non s u p p e t e r e t , quae necessario ad id re- quirebantur; sed ut certam de usuris doctrinam constituerent, cui non mediocre detrimentum inferre videbantur ea quae nuper in vulgus spargi coeperunt, iussa fecerunt universi : nam suas sententias palam declararunt in duabus Congregationibus, quarum prima coram Nobis habita est die 18 Iulii, altera vero die prima Augusti, qui menses nuper elapsi sunt ; ac demum easdem sententias Congregationis Secre- tario scriptas tradiderunt ».

« i 5. Porro haec unanimi consensu probaverunt: I. Peccati genus illud, quod usura vocatur, quodque in contractu mutui propriam

suam sedem, et locum habet , in eo est repositum, quod quis ex ipsomet mutuo, quod suapte natura tantundem dumtaxat reddi postulat quantum receptum est, plus sibi reddi velit, quam est receptum; ideoque ultra sortem, lucrum aliquod, ipsius ratione mutui, sibi deberi contendat. Omne propterea huiusmodi lucrum, quod sortem superet, illicitum et usurarium est ».

« II. Neque vero ad istam iabem purgandam, ullum accersiri subsidium po- terit, vel ex e o , quod id lucrum non excedens et n imium, sed moderatum; non magnum, sed exiguum, sit ; vel ex eo, quod is, a quo id lucrum solius causa mutui deposcilur, non pauper, sed dives existat; nec datam sibi mutuo summam relicturus otiosam, sed ad fortunas suas amplificandas, vel novis coëmendis praediis, vel quae- stuosis agitandis negotiis, utilissime sit impensurus. Contra mutui siquidem legem, quae necessario in dati atque redditi aequalitate versatur, agere ille convincitur, quisquis, eadem aequalitate semel posita, plus aliquid a quolibet, vi mutui ipsius, cui per aequale iam satis est factum, exigere adhuc non veretur: proindeque si acceperit, restituendo erit obnoxius , ex eius obligatione iustitiae, quam commuta- tivam appellant, et cuius est, in humanis contractibus aequalitatem cuiusque propriam et sancte servare, et non servatam exacte reparare ».

« III. Per haec autem nequaquam negatur, posse quandoque una cum mutui contractu quosdam alios, ut aiunt, titulos, eosdemque ipsimet universim naturae mutui minime innatos et intrínsecos, forte concurrere, ex quibus iusta omnino legitimaque causa consurgit, quiddam amplius supra sortem ex mutuo debitam rite exigendi. Neque item negatur, posse multoties pecuniam ab unoquoque s u a m , per alios di- versae prorsus naturae a mutui natura contractus, recte collocari et impendi, sive ad proventus sibi animos conquirendos, sive etiam ad licitam mercaturam, et nego- tiationem exercendam, honestaque indidem lucra percipienda ».

« IV Quemadmodum vero in tot eiusmodi diversis contractuum generibus, si sua cuiusque non servatur aequalitas, quidquid plus iusto recipitur, si minus ad usuram (eo quod omne mutuum tam apertum, quam pallia t um absit) , at certe ad