262 APPENDIX II.

eorum, qui modo pecunia abundant et modo indigent, ac modo pecu- niam mutuo dant, modo vero accipiuni: vel ratione consuetudinis in orbe catholico fere ubique receptae, etiam apud homines timoratae con- scientiae, auctarium moderatum et a patriae legibus definitum exigendi: vel ob alias huiusmodi causas, quas Benedictus XIV. nullibi expendit aut memoravit. Ad argumentum autem quod ex Encyclica et ex opere de Synodo dioecesana deducunt primae sententiae patroni, quadruplici- ter respondent :

» Respondent 1. Benedictum XIV, in Encyclica Vix pervenit hoc unum statuisse, tunc scilicet ex mutuo nullum auctarium, etiam mo- deratum, ultra sortem recipi posse, cum quis vel tenetur simplici ac nudo mutuo absque ullo auctario alteri succurrere, quod ex praecepto charitatis, ex eoque solo, locum habet in multis casibus, idque ex eo quod tunc nullus cum mutuo concurrere potest legitimus titulus ali- quid supra sortem exigendi; vel mutuum dat in iis casibus, in quibus nullum alium iustum contractum praeter unum mutuum celebrare pot- est; quod etiam accidit in multis circumstantiis, verbi gratia quum alteri credit vinum, oleum, etc., ut patet ex § 3. num. 5, ubi postquam definivit falso et temere affirmari, reperiri semper ac praesto ubique esse vel una cum mutuo titulos alios legitimos, vel secluso etiam mu- tuo, contractus alios iustos, quorum vel titulorum vel contractuum prae- sidio, quotiescumque pecunia frumentum, aliudve id generis alteri cui- cumque creditur, toties semper liceat auctarium moderatum ultra sor- tem integram salvamque recipere; eumque qui ita affirmat et non mo- do divinis documentis et catholicae Ecclesiae de usura iudicio, sed ipsi etiam humano communi sensui ac naturali rationi procul dubio adver- sari; huius definitionis rationem reddit, et concludit his notabilibus verbis: «Neminem enim id saltem latere potest, quod multis in ca- sibus tenetur homo simplici ac nudo mutuo alteri succurrere, ipso praesertim Christo Domino edocente : Volenti mutuari a te ne aver- taris: et quod simpliciter multis in circumstantiis, praeter unum mu- tuum, alteri nulli vero iustoque contractui locus esse possit »: ac proinde iuxta Benedictum XIV quoties mutuo datur pecunia, et praeceptum cha- ritatis non obligat ad eam mutuandam simplici ac nudo mutuo, semper una cum mutuo reperiri posse, quin imo praesto ubique esse legiti- mum aliquem titulum, verbi gratia legem civilem, publicum bonum, etc. cuius praesidio liceat auctarium moderatum ultra sortem recipere, iuxta tritam illam regulam : In necessariis expressio unius est exclusio alterius, aut saltem Benedictum XIV huic sententiae nullatenus ad- versari.