COMMENTARIUM 295

hae enim non novae sed antiquae censendae sunt, quaeque a piis personis in usum revocantur.

52. Paragraphus haec XIV in tres partes commode dividi potest.

In 1. legislator libros proscribit qui duellum, suicidium, divortium licita statuunt.

In 2. illos qui de sectis masonicis aliisque eiusdem generis societatibus agunt, easque utiles et non perniciosas Ecclesiae et civili societati esse contendunt.

In 3. libros damnat qui errores ab Apostolica Sede pro- scriptos tuentur.

De his omnibus itaque separatim tractandum est, I. At a principio in universum observamus, non prohiberi

eiusmodi libros, quia de duello, suicidio, divortio, sectis maso- nicis, aut erroribus ab Apostolica Sede proscriptis simpliciter agant, sed quia horum liceitatem propugnant, aut sententias ab Apostolica Sede damnatas erroneas esse negant ; hinc siqui libri de duello, suicidio, divortio tractent, quin eiusmodi scelera de- fendant, aut de sectis masonicis aliisque affinibus narrationem instituant, ut earum historiam, ritus, principia, doctrinas, agendi rationem referant, quin de earum utilitate aliquid pronuntient aut sanciant; vel errores a Sede Apostolica proscriptos recen- seant, quin damnationis iustitiam veritatemque impugnent, hi, inquam, libri nulla proscriptione tenentur; non enim idcirco proscribuntur quod de iis rebus agant, sed propter rationem qua ad scribendum auctores moventur.

Similiter animadvertimus libros hos ex professo, vel saltem principaliter, de interdictis rebus agere debere, non obiter aut perfunctorie ; etenim damnantur libri qui de iis materiis agunt; ergo libri, quorum hae materiae vel obiectum principale con- stituunt, vel non modicam partem ; idque eo vel magis osten- ditur quod hi libri liceitatem duelli, suicidii, divortii statuere debent, utilitatem sectarum masonicarum, veritatem errorum quos Apostolica Sedes proscripsit; ad haec autem statuenda lucubra ti ones requiruntur numeris omnibus quodammodo abso- lutae ; quibus, scilicet, auctores finem quem sibi p r aes t i t e run t assequi conentur; quod de cetero ipsa verba a legislatore ad- hibita demonstrant ; statuere enim est rem aliquam firmiter de- cernere, constabilire ; sed gratuitis assertionibus, aut perfunctoriis nihil profecto constabilitur. Verbis igitur suis optime legislator