COMMENTARIUM 331

libros sine competentis auctoritatis licentia publicatus, prohibi- tioni subiacere, iis tantum exceptis, quos ipsemet prohibitioni eripit.

Attamen, quamvis graves allatae difficultates videantur, propugnatam a nobis aliisque sententiam minime derelinquen- dam esse affirmamus. Antequam vero eas elida mus, nonnulla praemittenda sunt, ut lux dicendis affulgeat. Et

I o . Ecclesiae finem illum esse, ut de manibus fidelium li- bros noxiae lectionis eripiat, ne fides, neve ipsorum mores corrumpantur ; idcirco tum praeviam censuram, tum faculta- tem competentis auctoritatis pro libris imprimendis publican- disque indixisse, ne liberum cuique esset quae vellet publicare, ne de iis ageret quae propriam capacitatem excédèrent, ne de religione divinisque dogmatibus tractarent illi, qui de iis accu- ratam notitiam non haberent, ne demum suo iuri renuntiare videretur Ecclesia, dum de religione, de Libris Sacris inspira- tisque, aliisque divinis rebus, de quibus decernere plena et ab- soluta ei competit potestas, singulis loqui et scribere permit- teret. Quae enim alieno subduntur imperio, sine principis fa- cultate decerni et fieri nec debent neque possunt.

Hae tamen causae et rationes omnes interdicend^rum pu- blicationum, ad unum illum finem, quem diximus, collimanti, ne scilicet noxia et perniciosa pro utilibus et innocuis chri- stiano populo praebeantur.

Si igitur libri prodeant qui innoxii reapse sunt et christiano populo utiles, finis quem sibi Ecclesia praestituit, salvus est at- que incolumis, quamvis conditio aliqua ab ea indicta pro libro- rum publicatione posthabita fuerit. Hinc vidimus Ecclesiam ipsam numquam absoluto et generali decreto libros prohibuisse innocuae lectionis, si absque competentis auctoritatis licentia publicati fuissent.

2°. Vim et extensionem legis alicuius dimetiendam praeci- pue esse ex verbis quibus exprimitur, ex fine et voluntate le- gislatoris in ea promulganda; sed, ut iam animadversum est, neque in antiquo, neque in novo iure legem decretumque re- periri, quo Legislator voluerit libros etiam innoxios praeter competentis auctoritatis facultatem publicatus, interdicto gene- raliter subiacere; reperiri e contra particulares et pro specialis indolis libris prohibitiones. Ex quo intelligimus, Legislatorem vo- luntatem suam circa ea quae volebat expressisse; censendum