346 COMMENTARIUM

exceptionem sibi applicent a iure permissam, et ita ipsum na- turae ius in irritum mittant. Notum de cetero est, legislatores tum ecclesiasticos tum civiles aliquando compelli ipsum natu- rale ius irritum declarare, ne latissima fraudibus et quaestio- nibus aperiatur via. Et exempla petantur ex testamentis, ex contractibus, ex ipso matrimonio christiano. Hinc; quod iure naturae prohibitum est, quolibet iure censendum est prohibi- tum; non tamen e contra: quod iure naturali permittitur, id iure etiam ecclesiastico permissum arbitrari debeamus.

Attamen ut proscripta haec Diaria, Folia, libelli habean- tur, religionem aut bonos mores data opera impetere debent.

Data opera impetere nihil aliud est quam studiose, de in- dustria, consulto aliquid aggredi ; italice: a bella posta, a bello studio, apposta, studiosamente, scientemente. Quae dictio dif- fert c b alia ex professo, quae importat aliquid scribere vel do- cere circa datam materiam enucleate et cum argumentorum serie atque delectu, ut lectores de re persuadeantur ; aliis verbis docere lectores id quod intenditur, ut publici plus minus pro- fessores faciunt, atque auctores qui de aliqua materia libros conficiunt, quorum maxima saltem pars de illa agit. Atque hoc sensu dixit Quintilianus : ex professo philosophiam ostentare ; id est, publice, aperte, de more . Et Valerius Maximus : Ex pro- fesso inimieitias gerere. Facciolati sensum optime assecutus est dum scripsit: Ex professo est: non dissimulate, et quasi ex professione. Haec autem verba a personis ad libros traducan- tur, et sensus dictionis apertissimus erit.

Exinde: omne id quod ex professo agitur, etiam data opera agitur: sed non e contra, cum haec dictio non adeo se extendat, nec tanta complectatur quantum dictio ex professo.

Quoniam vero experientia constat, eiusmodi Diaria, Folia etc. maxima fidelibus damna inferre, Episcoporum est, sive publi- cis edictis propositis, sive Parochorum et praedicatorum verbi Dei ministerio subditos monere ut illorum lectione abstineant. Neque in re eiusmodi promovenda segnes esse debent aut ve- cordes; agitur enim de animarum ruina, et ipsi positi sunt Epi- scopi rationem de animabus sibi commissis reddituri.

Attamen cum non omnes numeri horum Diariorum, Folio- rum et libellorum religionem aut bonos mores impetant, quo- modo dignosci poterit an et quinam prohibiti sint? Etenim an- tequam legantur, malum quod continent, cognosci non potest;