388 COMMENTARIUM

« gratis eam (licentiam legendi et retinendi libros, quos Regulae « Tridentinae permitti posse statuebant) et scripto manu sua « subsignato tribuent, de triennio in triennium renovandam ; ea « in primis adhibita consideratione, ut nonnisi viris dignis, ac « pietate et doctrina conspicuis, eum delectu, eiusmodi licentiam « largiantur; iis autem in primis, quorum studia utilitati publi- « eae et sanctae catholicae Ecclesiae usui esse compertum ha- « buerint ».

Lectione autem Clementini paragraphi patere videtur, di- ctionem eum delectu ad unos libros, non ad personas esse re- ferendam; etenim cum lectio librorum concedenda referretur ad aliquot ex iis libris proscriptis, quos Regulae Tridentinae permittebant (si qui erunt qui librum unum aut plures ex pro- hibitis qui ad praescriptum Regularum permitti possunt), uti- que Episcopis et Magistro S. P. Apostolici investigandum et de- cernendum erat quinam hi libri essent, ut illorum tantum et non aliorum lectionem concédèrent. De cetero dictionem eius- modi ad personas non esse referendam ex eo constat, quod hae apprime determinatae habeantur, et veluti detectae, in iis dotibus atque qualitatibus, quibus instructae esse debebant, ut illos legendi libros licentiam consequi possent.

Leo XIII autem, cum benigniorem se circa librorum pro- hibitorum lectionem exhibere vellet, non tam libros, quam per- sonas designasse dictione cum delectu videtur. Hoc autem de- monstratur ex novis facultatibus Episcopis concedendis a S. In- dicis Congregatione post Constitutionem Officiorum ac mune- rum confectis: etenim dum in ea libri nonnulli tantummodo' ratione materiae excipiuntur, plane designantur personae qui- bus licentia concedenda ab Episcopis est, scilicet: Quamobrem concedere possis viris dumtaxat probis eruditisque licentiam legendi retinendique libros a Sede Apostolica prohibitos quos- cumque (et ephemerides), iis exceptis, qui haeresim vel schisma propugnant, aut ipsa religionis fundamenta evertunt, quorum lectionem iis tantum permittere valeas, quos doctrina, pietate, fideique zelo praestantiores esse perspectum habeas; librorum vero de obseoenis ex professo tractantium lectionem nemini permittas.

Qua de causa dictio cum delectu magis personas quam li- bros complectitur; si enim libros complecteretur eodem sensu quo complectitur in Instructione Clementis VIII, aut etiam alia