590 COMMENTARIUM

ipsorum arbitrio, sed constituere legem et conditionem pro conce- denda facultate: certis tamen servatis legibus ac conditionibus ~

Neque in verbo fidelibus praesentis paragraphi Episcopi fiduciam collocent, quod cum generale sit, nulla conditione li- mitatur; animadvertere enim pr imum debent, in subiecta ma- teria fidelium nomine non quidem omnes, sed illos esse tan- tum intelligendos, qui obtinendae et in usum deducendae li- centiae sunt capaces; deinde vero per hanc paragraphi partem secundam, nullam eis facultatem concedi, sed tantummodo mo- neri ut a S. Sede Apostolica opportunam facultatem postulent, qua fidelibus sibi concreditis praedictam licentiam concedere valeant; quinam autem hi sint fideles, non ab Episcopis, sed a S. Sede Apostolica decernitur; atque idcirco illius vocabuli extensio tanta est, quanta in facultatibus concessis asseritur.

Loquimur autem de facultatibus novissimis iam typis im- pressis, et fortasse plurimis Episcopis iam concessis. Non enim inficiamur, Romanum Pontificem amplissimas concedere posse facultates, quae tot fideles complectantur, quot sunt utendae illius capaces.

In praxi tamen: In praesenti paragrapho tantum exten- ditur vocabulum fidelium, quantum extenditur in facultatibus,, quae ab Apostolica Sede conceduntur.

Scrupulis tamen angi non debent Episcopi in qualitatibus licentiam eiusmodi postulantium discernendis, neque eis agen- dum in pondere et mensura. Satis enim erit si viros eiusmodi eruditos et probos, aut doctrina, pietate fideique zelo praestan- tiores, vel per semetipsos, vel ex eorum operibus publicatis, vel etiam fide dignorum relatione testimonioque cognoscant. Attamen quomodocumque dotes a Legislatore requisitas per- spectas habere debent.

Nedum tamen eum deleetu, sed etiam ex iusta et ratio- nabili eausa esiusmodi facultates concedere debent Episcopi : ita ut doctrina, pietas, fideique zelus licentiam postulantium post- habendae sint, nisi cum iusta et rationabili causa coniungan- tur. Causae autem ex ipsis dotibus per S. C. Indicis in qui illis licentiam petunt requisitis erui possunt.

Pietas et probitas, ut patet, numquam a reliquis dotibus separatae esse debent.

Eruditi autem illi censentur, qui plurimarum rerum cogni- tione nitent, non accurato studio, aut profonda investigatione