COMMENTARIUM 393

Qui itaque facultatem legendi desiderant etiam libros quos- libet et ephemerides ab Episcopis proscriptos, aut ab his facul- tates opportunas petant, cum ipsi sint qui Dioecesanis libros a se prohibitos legendi licentiam concedant; illi enim pos- sunt legem relaxare qui condiderunt; aut sin minus in sup- plici libello ad Sedem Apostolicam exhibendo id exprimant oportet; nullimode tamen gratiam se consecutus arbitrentur, nisi in Apostolico Indulto expressa facto, fuerit potestas legendi et retinendi libros a quibuscumque damnatos.

Advertendum tamen est,' iis quibus concessa fuit facultas libros prohibitos legendi, concessa censetur etiam licentia le- gendi proscriptas ephemerides; non tamen viceversa, cum in libros proscriptos durius Legislatores agere soliti sint, quia ma- ioris sunt auctoritatis, ad fidem moresque depravandos aptio- res, et diutius manent. E contra non omnes emunt ephemeri- des perniciosas articulos legendi, multo minus meditandi, sed notitias politicas cognoscendi causa : neque illas emunt ut con- servent, sed maior lectorum pars post lectionem, ad viliores usus adhibent; catholici autem dum haereticos articulos le- gunt, ira excandescunt, et auctores contemnunt; plurimi noti- tiarum lectione contenti, nihil aliud legunt. Cum porro non quivis numerus haeresim contineat, vel articulos completos, hinc cum numeri aliqui fere semper pereant, post lectionem reliqui redduntur inutiles. Qui vero emunt et legunt libros ma- nifestorum haereticorum, eos malo animo emunt leguntque. Et quoniam obolo non emerunt, post lectionem non proiiciunt, sed custodiunt et servant.

Praeceptum de libris prohibitis ita custodiendis ut ad alio- rum manus non pervenirent continebatur in ipsa librorum pro- hibitione; cum enim prohibitio complecteretur et complectatur interdictum legendi et retinendi libros noxios, hoc ipso com- plectebatur prohibitionem eos aliis tradendi ut legerentur; sin minus prohibitio inutilis plane et ridicula fuisset, et fere nesci- retur quanam fuisset de causa lata.

Attamen quod implicite in prohibtione continebatur, ex- presse in licentiis concessis S. Indicis Congregatio monebat his verbis: sub custodia tamen ne ad aliorum manus perveniant. Utramque porro sanctionem Legislator noster sartam tectam- que in novo iure conservava.

Qua de causa qui publicarum bibliothecarum custodes po-