DIVISIO ET EXPOSITIO TEXTUS.

Hoc ergo scientes theosophi, etc.

Id est divina sapientes scientes hoc, id est, proprietates ignis, conformant, id est, figurant caelestes essentias, scilicet Angelos, ex igne significantes per hoc deiforme et Dei imitabile, quantunt possibile est eis, id est, quod Deo similes sunt et ipsum imitantur, qui per ignem saepe describitur, ipsas describunt, etc.

Hic ostendit speciales figuras. Et dividitur in partes duas. In prima determinat de humana figura, et his quae circumstant ipsam. In secunda de figuris irrationabilibus in quibus quandoque apparent, ibi (sig. 8 circa finem), Ipsos etiam ventos nominari.

Prima in tres. In prima ponit proprietates hominis, ibi, ubi ostenditur quid significet figura humana quae eis aptatur. In secunda agit de partibus hominis, ibi (sig. 5),Est autem et per singula.In tertia de his quae circumstant hominem, ut vestes et instrumenta, ibi (sig. 7), Nudum quoque, etc.

Ponit ergo in prima parte novem proprietates hominis. Sed dubium est hic de una earum, scilicet quod est minimum secundum sensum,

1. Videtur enim falsum esse : quia sicut dicit Philosophus in II de Anima, quod " sensum tactus habet homo cer-" tissimum, " et in libro de Sensu et sensato, addit quod " habet eum verio-" rem aliis animalibus : " ergo non habet minimum de sensu.

2. Praeterea, Quanto complexio est magis redacta ad. medium, tanto est melior tactus : quia cum nihil sentiat sibi simile, sed id quod est in potentia, quanto magis est in medio, tanto majores differentias cognoscet : sed homo est maxime reductus ad complexionem inediam : quia sicut forma sua est simillima formae caeli, cum sit proportio formae ad materiam, oportet etiam, quod corpus sit simillimum corpori caeli, quod caret contrarietate, ut probat Avicenna : ergo homo optimum tactum habet, et sic idem quod prius.

3. Praeterea, " Bonitas complexionis " est signum bonitatis cognitionis, inge-" nii, et memoriae, ut dicit Philosophus, " quod molles carne apti mente sunt : " Sed homo excellit omnia in cognitione : ergo habet complexionem maxime in medio, et sic optimum tactum.

4. Si dicatur, quod licet habeat optimum tactum, tamen deficit in aliis bus. Contra : Tactus est fundamentum aliorum sensuum, propter quod dicitur in libro de Somno et Vigilia, quod " im-" mobilitato) organo tactus, immobili-" tantur etiam omnia alia : " si ergo homo habet optimum tactum, excedit etiam in aliis sensibus,

5. Praeterea, Homo inter omnia animalia plura accipit per sensum : accipit enim sensibilia propria et communia et per accidens et intentiones acceptas cum sensu non a sensu, et iterum intentionem abstractam, in qua omnia alia ab ipso deficiunt, licet quaedam de aliis plura vel pauciora participent, secundum quod nobiliora sunt : ergo homo maximum est in sensu.

6. Item, Quaeritur secundum quid accipiuntur proprietates ?

Solutio. Dicimus, quod Commentator dupliciter exponit hoc. Et prima expositio est, quod dicitur homo minimum secundum sensum, non respectu aliorum animalium, sed respectu alterius perfectionis in ipso : quia magis est in ipso intellectus, secundum quem est homo. " fn nobis enim, inquit, modicum est " sensibile : non enim per illud consi " stimus, sed per intellectuale. " Sed haec expositio non videtur esse de intentione Auctoris. Alia expositio est, quod respectu aliorum animalium homo est minimum in virtute sentiendi : sed hoc intelligendum est de his quae sunt tantum sensus, scilicet alii praeter tactum, non quod omnia animalia secundum quemlibet illorum excedant hominem, sed secundum quemlibet aliqua, canes secundum olfactum, et lupi vel apri secundum auditum,et aquila secundum visum. Tactus autem quatuor habet comparationes : potest enim accipi in comparatione ad sensibile, cujus discretionem accipit, et sic est sensus divisus contra alios : vel comparatione ad sentientem, et hoc dupliciter, vel secundum quod est natura animalis, quia ab hoc sensu est animal, ut dicit Philosophus et Avicenna, vel ad minus naturam significans :

aut secundum quod est naturam consequens, et hoc dupliciter, vel secundum comparationem ad organum in se, et sic est indicium bonae complexionis, et per consequens bonae cognitionis : aut in comparatione ad organa aliorum sensuum, et sic est fundamentum aliorum sensuum, quia omnia eorum organa fundantur super nervum tactus, et sic patet quod non tantum accipitur in ratione sensus : et ideo non est instantia in ipso, quamvis maximae virtutis sit in homine. Similiter et gustus in quantum est sensus alimenti, prout est tactus quidam : secundum vero discretionem differentiarum saporis, quae consequuntur se cum differentiis odoris, est subtilior in aliis, quae sunt melioris olfactus, sicut canes qui nutriuntur de pane cum sudore hominis, consuescunt discernere odores diversorum hominum ex diversitate saporum, et inveniunt latrones per odores eorum, ex subtilissimis odoribus relictis in vestigiis, qui sunt insensibiles nobis, eis autem sensibiles. Item etiam sicut experimento probatum est, canes per sapores, cognoscunt cujus animalis sit caro, unde visum est quod latrant et refugiunt a carnibus lupinis coctis. Unde concedimus tria prima.

Ad quartum dicendum, quod licet omnes sensus fundentur super organum tactus, tamen consequitur unumquodque suam virtutem per spiritus et dispositionem organorum, quae in aliis melius esse possunt quam in homine.

Ad quintum dicendum, quod sensitivum hominis habet quamdam virtutem secundum quod conjungitur rationi, et in illa excedit, licet in his quae sensus tantum sunt, deficiat.

Ad sextum dicendum, quod proprietates istae sic accipiuntur : quia aut consequuntur hominem in comparatione ad aliud, et sic est quinta : aut in se absolute, et sic dupliciter, vel secundum extrinsecum, vel secundum intrinsecum. Et secundum extrinsecum, secundum partem scilicet visivam, et sic est secunda :

aut secundum totum, et hoc dupliciter, vel secundum quantitatem, prout stat sub figura, et sic est tertia : vel secundum qualitatem, et sic est quarta. Si vero secundum interius, aut secundum sensum, et sic est sexta : aut secundum intellectum, et hoc dupliciter, vel secundum superius, vel secundum inferius. Secundum superius, scilicet secundum quod participat cum intellectuali natura, ut horizon intellectualis naturae, et sic est prima : vel secundum inferius, scilicet prout est inferioris cognitionis a superiori natura : et hoc dupliciter, vel secundum speculationem, et sic est octava : vel secundum motum, et hoc dupliciter, vel secundum intellectum practicum, et sic est septima, vel secundum voluntatem, et sic est nona.