Caput XVI .—40. Scriptum est, inquiunt, in Canticis canticorum, sponsa, id est, Ecclesia dicente ad sponsum, «Annuntia mihi, quem dilexit anima mea, ubi pascis, ubi cubas in meridie.» Hoc est unicum testimonium quod pro se isti resonare arbitrantur, eo quod Africa in meridiana orbis parte sit constituta. Unde primum quaero, quomodo Christum interroget Ecclesia, ut annuntiet ei ubi sit Ecclesia: neque enim duae, sed una est. Aut isti ostendant, quoniam non 0422 negant haec verba Ecclesiam dicere Christo, quae sit Ecclesia quae interrogat, et quae sit Ecclesia de qua interrogat. Quaerit enim quo veniat ad sponsum suum, et dicit ei, Annuntia mihi, quem dilexit anima mea, ubi pascis, ubi cubas in meridie. Adhuc enim ista Ecclesia est quae loquitur et quaerit, ubi sit Ecclesia in meridie. Neque enim interrogat, Ubi pascis, ubi cubas? et ei respondetur, In meridie; tanquam sponsus respondeat, In meridie pasco, in meridie cubo: sed omnia ista verba ad interrogationem pertinent, Ubi pascis, ubi cubas in meridie ? Adhuc enim ipsa dicit, Ne forte fiam sicut operta super greges sodalium tuorum. Jamvero ille respondet, Nisi cognoveris temetipsam, o decora inter mulieres (Cant. I, 6, 7) , et caetera. Non ergo his verbis ostenditur, in sola parte meridiana esse Ecclesiam: sed in aliis mundi partibus constituta, interrogat fortasse quid ad ejus communionem pertineat in meridie, id est, ubi sponsus ejus pascat et cubet in meridie; quia suos pascit, et in suis cubat. Veniunt enim quaedam membra ejus, id est, boni fideles ex partibus transmarinis in Africam, et cum audierint hic esse partem Donati, timentes ne incidant in manus alicujus rebaptizatoris, invocant Christum orantes et dicentes: Annuntia mihi, quem dilexit anima mea, ubi pascis, ubi cubas in meridie, id est, qui sint meridies ubi tu pascis et cubas, id est, qui habent charitatem, et non dividunt unitatem. Et vide quid adjungant: Ne forte fiam velut operta super greges sodalium tuorum: id est, ne forte velut latens et incognita et non revelata, hoc est enim operta fiam, non super gregem tuum, sed super greges sodalium tuorum, qui cum primo tecum essent, extra colligere voluerunt, non tuum gregem, sed suos greges; nec audierunt te dicentem, Qui mecum non colligit, spargit (Matth. XII, 30) ; nec quod Petro dixisti, Pasce oves meas (Joan. XXI, 17) , non tuas. Non est autem ista operta, quia non est sub modio, sed super candelabrum, ut luceat omnibus qui in domo sunt. Et de illa dictum est, Non potest civitas abscondi super montem constituta (Matth. V, 15, 14) . Sed Donatistis velut operta est, qui audiunt tam lucida et manifesta testimonia, quae illam toto orbe demonstrant; et malunt clausis oculis offendere in montem, quam in eum ascendere; qui cum esset lapis praecisus de monte sine manibus, crevit, et factus est mons ingens, et implevit universam terram (Dan. II, 34, 35) .

41. Potest et alio modo intelligi, Ubi pascis, ubi cubas in meridie. Ipsius enim vox est in Psalmis ex persona Moysi famuli Dei: Dexteram tuam notam fac mihi, et eruditos corde in sapientia (Psal. LXXXIX, 12) . In illis enim meridies dicitur, propter ingentem sapientiae lucem, et ingentem charitatis ardorem. Unde quemdam cum exhortaretur Spiritus Dei ad bona opera per Prophetam, hoc illi etiam promittit: Et tenebrae tuae sicut meridies erunt (Isai. LVIII, 10) . Sed si aliquis mundi locus intelligendus esset, quod dictum est, in meridie; tamen ipsa verba, sicut dixi, quae omnia 0423A unam faciunt interrogationem, nullo modo permitterent quemquam ad suum sensum istam detorquere sententiam. Et si tanquam quaerenti ubi pasceret, et ubi cubaret, de terreno loco responderetur, In meridie; non continuo Africam accipere deberemus. Africa enim in parte quidem meridiana mundi est, sed ad Africum, non ad Austrum ubi vere meridies est. Ibi enim sol facit medium diem, sub qua coeli plaga potius Aegyptus invenitur. Si ergo sponsus ab sponsa tanquam de loco familiarius dilecto, et cubili quodam suo secreto interrogatus, responderet esse in meridie; multo probabilius Ecclesia catholica in his membris suis hoc agnosceret, quae sunt in Aegypto in millibus servorum Dei, qui per eremum sancta societate vivunt, perfectionem praecepti evangelici studentes tenere, quo dictum est: Vis perfectus esse? vade, vende omnia quae habes, et da pauperibus, et habebis thesaurum in coelis; et veni, sequere me (Matth. XIX, 21) . Quanto enim melius ibi secretius pascere, et cubare, id est, requiescere Filius Dei diceretur, quam in turbis inquietis furiosorum Circumcellionum , quod malum Africae proprium est. Nam de Aegypto ita Isaias prophetat: Illo die erit altare Domini in regione Aegyptiorum, et titulus ad fines eorum Domino, et erit in signum in aeternum Domino in regione Aegyptiorum. Quoniam clamabunt ad Dominum adversus eos qui eis pressuram faciebant: et mittet illis Dominus hominem qui salvos eos faciet, judicans servabit eos. Et cognitus erit Dominus Aegyptiis: et timebunt Aegyptii-Dominum in illo die, et facient sacrificia, et vota promittent Domino, et reddent. Et feriet Dominus Aegyptios plaga, et sanabit eos sua misericordia, et convertentur ad Dominum, et exaudiet eos, et sanabit eos (Isai. XIX, 19-22) . Quid ad haec dicunt? Quare non communicant Ecclesiae, quae praedicta est, Aegyptiorum? Aut si praefiguratione prophetica Aegyptus mundum significat, quare non communicant Ecclesiae orbis terrarum?

42. Proinde perscrutentur Scripturas, et contra tam multa testimonia, quibus ostenditur Ecclesia Christi toto terrarum orbe diffundi, vel unum proferant tam certum et tam manifestum quam illa sunt, quo demonstrent Ecclesiam Christi periisse de caeteris gentibus, et in sola Africa remansisse, tanquam ab alio initio , non ab Jerusalem, sed a Carthagine, ubi primo episcopum contra episcopum levaverunt. Si autem velimus intelligere Donatum principem Tyri, quia Tyrus Carthago cognominata est, quae in eum per Ezechielem prophetantur? Ubi eum maxime designat, quod ei dicitur: Ostendam tibi quia homo es et 0424A non Deus. Isti enim de hujus magis quam de Dei nomine gloriantur. Et cum solus Deus sine peccato sit, et sacerdos ille qui interpellat pro nobis, quia et de ipso dictum est, Qui est super omnia Deus benedictus in saecula (Rom. IX, 5) : isti Donati imitatores ita sine peccato se volunt videri, ut etiam justificatores hominum se asserant, et suum oleum quod non sit oleum peccatoris (Psal. CXL, 5) . Merito dicitur principi Tyri: Dixisti, Deus sum: es autem homo, et non Deus. Cui etiam dicitur: Numquid tu melior quam Daniel (Ezech. XXVIII, 2-9) ? Confitetur enim Daniel peccata sua, et peccata populi sui (Dan. IX, 20) : isti autem pertinentes ad principem Tyri, ideo se dicunt orantes audiri pro peccatis populi, quia ipsi sine peccato sunt. Merito dicitur principi Tyri, Numquid tu melior quam Daniel? Ecce nos possumus invenire aliquid proprium, et hoc malum maximum a capite Africae, id est, Carthagine exortum. Norunt enim homines quam congruenter Tyrus pro Carthagine accipitur, et tamen non agimus talibus; fortassis enim aliquid aliud significet Tyrus: quanto magis meridies, cum et ipsa verba ad alium cogant intellectum?

43. Sed quam non permittantur saltem quaerere aliquid quo probent esse praedictum, deficientibus a fide christiana caeteris gentibus, in sola Africa Ecclesiam remansuram: attendant illud quod saepe commemoravi, utraque crescere usque ad messem, et agrum esse mundum, messem finem saeculi (Matth. XIII, 30, 38, 39) , non nobis, sed ipso Domino interpretante parabolam suam. Est et aliud evidentissimum, quod eis omnino auferat laborem quaerendi unde probent Ecclesiam mundo perdito ad solos Afros redactam. Potest enim aliquid esse, et non inveniri: non esse autem, et inveniri, non potest. Desinant ergo quaerere quod invenire non poterunt, non quia occultum est, sed quia non est. Sunt enim adhuc nonnullae gentes in quibus nondum est Evangelium praedicatum; necesse est autem impleri omnia quae de Christo et Ecclesia praedicta sunt: oportet ergo et in eis praedicari .