COMMENTARIUM 491

quacumque demum de causa, non vigeret, qualibet censura ecclesiastica se exemptos aut reapse putabant, aut saltem pu- tare poterant, cum Episcopo loci in quo libri divulgabantur, ius eiusmodi concessum non fuisset.

Acute hinc Leo XIII legem immutavit, ne latior fraudibus aperiretur via. Si enim auctores vel editores in loco impressio- nis librum divulgare exoptent, ab eiusmodi loci Ordinario prae- viam censuram et approbationem expetere tenentur; si in aliis locis, ad horum Episcopos sese convertant oportet. Auctores hinc aut librorum editores antequam typis opus amandent, debent prae- viae illud censurae submittere Episcopo loci in quo operis pu- blicationem agere intendunt, eiusque approbationem referre, ut eam vel in fronte vel in fine apponant, ut § 40 praescribitur.

Nemo tamen putat, ab Ordinariis omnium locorum, in qui- bus libros divulgare exoptant, teneri autores vel editores cen- suram praeviam et licentiam postulare. Si quis auctor ex. gr. librum quidem Ratisbonae imprimat, illius tamen exemplaria simultanee divulgare intendat Lutetiae Par is iorum, Viennae in Austria, Romae, Matriti, hic profecto auctor non tenetur omnium ha rum Urbium Episcoporum praeviae censurae l ibrum imprimendum committere, cum esset onus nimis gravosum, sed satis erit si ei committat in cuius Dioecesi versatur, et in qua exemplaria divulgare intendit. Si vero in loco, in quo com- moratur, exemplaria publicaturus non erit, satis erit si ab ali- quo ex illis in cuius Dioecesi publicationem instituet, praeviam censuram et approbationem impetret.

Constare tamen debet de licentia ab aliquo Episcopo, in cuius Dioecesi opus devulgatur, impetrata, ut ceteri agnoscant impressionem ad legis ecclesiasticae tramites fuisse absolutam; singuli Episcopi enim in quorum Dioecesi opus publicatur, iure gaudent illud censurae supponendi, publicationem impediendi, vel etiam librum proscribendi, si proscriptione dignum censeant. Auctores hinc praecedentem eiusmodi censuram et approba- tionem praetermittere non debent. Typographi catholici autem munere fungentur suo, si auctores vel editores moneant de eiusmodi obligatione, si eam posthabuerint, atque protestatio- nem emittant se non esse opus, sine legitima approbatione, ty- pis commissuros.

Iure tamen quaeritur : An Episcopus loci impressionis pos- sit exigere ut liber impr imendis suo examini subiiciatur an-