COMMENTARIUM 493

(a) introduci io -- De Impression? librorum.

quidquam typis amandent non % habita a superioribus suis li- centia, non quidem Principis, sed regularum praecepto, a Su- perioribus opportunam in re facultatem impetrare tenentur.

Legislator Regulares obstringit ad eiusmodi facultatem a Superioribus suis obtinendam ex S. Concilii Tridentini decreto. Advertendum tamen est huius Concilii Patres eo in Decreto lato Sess. IV. De editione et usu Sacrorum librorum sermo- nem habere de libris qui de rebus sacris tractant, non de aliis : « Nullique liceat imprimere vel imprimi facere quoscumque li- « bros de rebus sacris sine nomine auctoris, neque illos in fu- « turam vendere, aut etiam apud se retinere nisi pr imum exa- « minati approbatique fuerint ab Ordinario ». Qua de causa Re- gulares ob libros de rebus sacris tractantes, ex Concilii Tri- dentini praescripto, tenerentur a Superioribus suis veniam po- stulare. « Et si regulares fuerint, ultra examinationem et proba- « tionem huiusmodi licentiam quoque a suis Superioribus im- « petrare teneantur, recognitis per eos libris iuxta formam sua- « rum ordinationum ».

Sciendum tamen est, Clementem VIII Tridentinum decre- tum ad cuiusvis materiae libros extendisse qui a Regularibus prodirent. « Regulares praeter Episcopi et Inquisitoris licentiam « (de qua regula X dictum est) meminerint teneri se, sacri Con- « cilii Tridentini decreto,', operis in lucem edendi facultatem a « praelato, cui subiacent, obtinere. Utramque autem conces- se sionem, quae appareat , ad principium operis imprimi fa- « ei ant (a) ».

Qua de causa post eiusmodi Clementis VIII extensionem Regulares tenentur opus quodlibet Episcoporum et Praelato- rum suorum auctoritati subiicere. Non est igitur illorum sen- tentia admittenda qui putant, Regulares Superiorum suorum praeterire posse licentiam, si libros alios de rebus sacris non tractantes edituri sint, vel ad hanc postulandam obstringi ad tramites regularum quas professi sunt, aut obedientiae et pau- pertatis quas devo ve run i Minime; tenentur enim ex Pontificis lege nunc, sicut etiam a Clementis VIII aetate tenebantur. Id autem ex facto constare dignoscitur, cum libri omnes a Regu- laribus editi tum ante, tum post Constitutionem Leonis XIII utriusque Praelati licentiam sive in fronte, sive in fine impres- sali! referant.