498 COMMK.NTA.RIUM

« Apostolica Sede, quae unamquamque opinionem huiusmodi « in suo probabilitatis gradu relinquit».

Nihil profecto tam iustum, tamque examinatoribus pro- prium quam haec, in instituenda librorum censura, cogitare et exequi, cum inde ea quae veritati quaeque iustitiae conveniunt iudicaturi erunt.

Cum igitur examinatores haec unice prae oculis habere de- beant, patere arbi tramur:

a) Cavere debere ne erroneas, falsas, suspectas de haeresi, multo minus haereticas, opiniones traducant de quarum falsi- tate ex nullo e recensitis per Romanum Pontificem fontibus constare dignoscitur.

b) Eos una fidei morumque dogmata cogitare debere; ca- vere hinc ne se immisceant in rebus quae mere ad historiam, criticam, chronologiam, physicam, astronomiam aliasque scien- tias naturales pertinent, quaeque nullam habent ad fidem mo- rumque integritatem relationem; haec enim aliis principiis di- iudicanda sunt.

e) In iis quae ad divinas Scripturas relationem habent, ani- madvertant ne ob aliquod sacrorum Bibliorum testimonium, quod sensu literali accipiendum esse liquido non constat, da- mnare audeant principium aliquod scientiarum naturalium, il- ludque putent revelatae doctrinae adversari.

Quae quidem sedulo monenda erant, cum aliquando exami- natores aut minus periti, aut imprudenti zelo inducti, ob voculam, ob scomma aliquod inurbanum, ob sententiam quae ipsis non ar- rideat, ob facta mere historica quae praesertim ad personas vel res ecclesiasticas referantur, quorum veritatem perspectam non habeant, ob aliquam sententiam quae ipsis nova videatur, quam vis circa ea nihil ab Ecclesia vel a Romaais Pontificibus pro- nuntiatam fuerit, librum aut non esse imprimendum, aut non publicandum, aut condemnandum iudicent; quod nefas.

Ut examinatores intelligant quanta sibi doctrina et maturitate iudicii sit agendum animo, etiam recogitent animadversiones in Historiam Ecclesiasticam Natalis ab Alexandro institutas ; quam- vis enim plurimae veritati nitantur, non paucae tamen quae ad facta mere historica referuntur falsae sunt. Quantus pudor pro censoribus, dum eorum censurae cum responsis ab doctissimo illo viro contra eas institutis typis impressae sunt atque pu- blicatae! De cetero hac in re agitur de iustitia, de veritate, de