500 COMMENTARIUM

Quid igitur I o . si viva voce, et non in scriptis licentia con- cedatur ?

Quid 2°. si pretium aliquod ab Episcopo, vel a Curiae Epi- scopalis officialibus exigatur?

Quantum ad pr imam quaestionem attinet, curare debent Episcopi ut Pontificis praescriptiones scriptam licentiam exi- gentia in fine vel in principio operis imprimendam observent. Si tamen voce tenus eam concesserint, nulla exinde invaliditas, cum substantia praecepti in concessione licentiae consistat: haec autem sive voce, sive scripto concedatur, vera licentia est. Ne- que potest absolute defendi licentiam ab Ordinario concessam iisdem esse verbis in opere imprimendam, cum ex paragraphi lectione unum appareat, licentiam operis publicandi in scriptis datam esse imprimendam; quibuscumque igitur verbis impri- matur, etiam usitatissimis de Superiorum licentia, aut faculta- te, aut imprimatur legislatoris voluntati fit satis; atque adver- tatur, Leonem XIII praetermisisse verba authentice appareat^ quae in veteri iure leguntur. Hic de cetero minime praecipit ut sub nullitatis poena facultas in scriptis aut concedatur, aut iisdem verbis imprimatur. Typographi tamen non tenentur fi- dem adhibere auctori vel editori affirmantibus sese opportunas facultates ab Episcopo viva voce retulisse, nisi sint plane fide digni; sed oportet ut ab Episcopo eiusmodi notitiam accipiant.

Circa secundam quaestionem, in antiquo iure, Regula X Tri- dentina statuebatur examen, licentiam, et cetera gratis fieri de- buisse. « Ipsa vero huiusmodi librorum probatio in scriptis de- « tur, et in fronte libri, vel scripti vel impressi authentice ap- « pareat : probatioque et examen, ac cetera gratis fiant ». Prae- cipiebatur insuper ut exemplum libri imprimendi authenticum, et manu auctoris subscriptum apud examinatorem remaneat. At legislator noster u n u m praecipit, ut scilicet Episcopus licen- tiam gratis concedat; qua de causa lex unos afficit Episcopos, non censores ad librum examinandum destinatus, hi consequen- ter sub lege non comprehenduntur ; et quoniam aliquando ope- ris alicuius examen, si praesertim non uno volumine constet , nec onus leve est, nec breve tempus exigit, indecens non esset, retributionem Censori ab auctore rependi, non ab eo t a m e n , sed ab Episcopo statuendam. Equidem id a consuetudine penes S. Congregationem Indicis receptam abhorret ; Consultores enim ad censuram librorum instituendam destinati pro librorum exa-