504 COMMENTARIUM

Theologiam naturalem, quae est scientia de Deo naturali lumine comparata. Cum legislator unam Theologiam naturalem exprimat, ceterae partes philosophiae speculativae seu meta- physicae specialis lege concludi non videntur : neque quis putet id inadvertenter factum fuisse; quaestiones enim praecipuae de Psychologia, et Cosmologia, quae etiam revelata doctrina defi- niuntur, ad Theologiam dogmaticam pertinent.

Ethieen ; seu legum supremarum scientia, quibus libera ho- minis operatio, ut bono cohaereat, temperatur. Alias : Institutio hominis ad recte vivendum.

Cetera quae ecclesiasticae censurae subiicienda praecipit Legislator, sunt aliae huiusmodi religiosae aut morales discipli- nae. Disciplina autem hoc in loco idem est ac institutio; qua de causa Legislatoris verba innuunt ordinatas tractationes de re- bus sive ad religionem, sive ad mores spectantibus; hinc intel- ligi nequeunt separati aliqui articuli, in quibus de hoc vel illo religionis aut morum praecepto agitur, nisi tot fiant, ut simul collecti et in librum colligati veluti institutiones, et tractatio- nes aut disciplinae alicuius tradendae libri haberi possint. Arti- culi igitur ephemeridum separati cum sub huiusmodi disciplina- r u m nomine venire nequeant, sub eiusmodi verbis non com- prehenduntur.

At comprehendi ne dicendi sunt sub reliquis verbis: Et ge- neraliter scripta omnia, in quibus religionis et morum hone- statis specialiter intersit.

Affirmandum videtur 1. Quia scripta magis patent quam libri; ideoque complecti possunt quaslibet in re aliqua lucu- brationes.

2. Quia Leo XIII praesenti paragrapho legem renovavit a Pio Papa IX latam pro ditione Pontificia die 2 Iunii 1848, quae haec statuebat : « Censores Ecclesiastici in locis temporali no- « strae ditioni subditis de iis tantum solliciti sint quae divinas « Scripturas, Sacram Theologiam, Historiam Ecclesiasticam, Ius « Canonicum, Theologiam moralem , Ethieen, aliasque huius- « modi religiosas aut morales disciplinas respiciunt, ac genera- « tim de omnibus, in quibus Religionis vel morum honestatis « speciatim intersit. Iuxta haec igitur statuimus atque permitti- « mus ut omni ephemeridum et librorum genere illi dumtaxat « sine praevia ecclesiastica censura edi nequeant qui moralis « aut religiosi uti diximus argumenti sint; in ceteris vero ii tan-