COMMENTARIUM 511

Id coniicimus 1. ex verbis legis; communi enim sensu per eiusmodi vocabula ephemerides politicae indicantur; Legislato- res autem communibus, usuque receptis vocabulis utuntur.

2. Ex quo Superiori Cap. VIII de iisdem diariis foliisque loquatur, quamvis perniciosis, nulla autem ratio apparet qua arbitremur in praesenti paragrapho de aliis diversi generis et nominis ephemeridibus loqui; quod de cetero indicare debuis- set, ut legem subditi perciperent.

3. Praetermittit Legislator libellos Periodicos, qui plerum- que de scientiis tractant; aliorum ergo nomine illa comprehen- dit, quae de rebus politicis, negotiisque profanis agunt.

4. Ecclesiasticos prohibet quominus horum directionem sus- cipiant; at putandus non est legislator voluisse Ecclesiae homi- nes a directione diariorum repellere, quibus unice religio defen- ditur, atque sunt veluti res ad Ecclesiam pertinentes; quorum insuper moderatores ecclesiasticis aptiores difficile reperiuntur.

5. Dubia demum res est, an Legislator diaria et folia plane religiosa sub lege concluserit ; in dubio autem de existentia le- gis, aut de eius extensione, legis obligatione nemo tenetur, cum lex dubia non obliget.

Existimamus igitur Legislatorem diaria et folia plane reli- giosa et ecclesiastica sub eiusmodi prohibitione comprehendere noluisse.

Ex eiusmodi sed vero illatione apparet quid respondendum sit secundae quaestioni. Etenim cum diaria et folia religiosa sub lege non comprehendantur, pro iis moderandis nulla Episcopi venia viri ecclesiastici indigent ; attamen ob praescripta in prae- cedenti paragrapho tenentur praeviae Ordinariorum censurae scripta publicanda subiicere.

Cum Legislator moderatores tantum sub lege concludat, patere arbitramur sub ea illos non comprehendi ecclesiasticos, qui in eiusmodi Diariis et foliis periodicis articulos inserunt, iis- que adornandis quodammodo conlaborant; lex enim poenalis non potest extendi de casu in casum neque ob paritatem ra- tionis.

Comprehendi putamus tamen ecclesiasticos illos qui ut le- gem servare videantur, et conscientiae suae consulant, suppo- sitam personam directioni praeflciunt, ipsi autem sunt veri di- rectores. Hi animo recolant iuridicum effatum : Qui per alium facit, per seipsum facere videtur, consequenter esse veros la-