COMMENTARIUM 519

Sed haec diaria et folia periodica, quin imo articuli ipsi qui de religione et morum honestate tractant, sunt censurae eccle- siasticae subiecti.

Concedimus; sed quid inde? Haec est lex plane diversa quae non debet cum praesenti confundi, tum per s e , tum quia su- mus in odiosis.

80. Qui sint typographi et editores perspectum est; atta- men etiam typographi et auctores existimantur editores et sunt, si librum suis impensis imprimant et divulgent.

Hi ergo duo noverint: 1.° novas eiusdem operis approbati editiones novam approbationem exigere: 2.° hanc insuper te- xtui originali tributam, eius in aliud idioma versioni non suf- fragari.

Primae sanctionis ratio est quia novae editiones recognosci, augeri, notis locupletare ut plurimum, solent, aliquando ita im- mutari ut novi fere libri videantur; igitur necessario novam ap- probationem exigunt, cum quae addita quaeque immutata fuere ecclesiasticae censurae subiecta non fuerint neque approbata; nec uti separata considerari possint, cum libro coniuncta quid unum efficiant.

Attamen quamvis novae editiones fideliter antiquas expri- mant, merito Legislator nova approbatione indigere praecipit, tum ad fraudes quaslibet vitandas, tum ad significandum no- vas has editiones antiquis plane respondere.

Putamus autem obvium et apertum esse, hac in paragra- pho sermonem esse de iis novis editionibus l ibrorum, quos censurae ecclesiasticae Pontifex reservavit, non de aliis qui de scientiis mere naturalibus artibusque pertractant, cum hi libri ob sancita § 41 praevia censura et approbatione dispensentur, iis exceptis qui a Cleri saecularis hominibus prodierint. Qua de causa Legislator praesenti lege antiquo iuri derogavit, in quo novae editiones librorum quorumlibet approbandae erant ab ecclesiastica auctoritate. Hinc post Leonis XIII Constitutionem novae editiones omnes librorum operumque quae de scientiis mere naturalibus aut artibus pertractant, quaeque consequen- ter censurae ecclesiasticae non subiacent, nullam approbatio- nem requirunt , quamvis non sine approbatione ecclesiastica typis commissa fuerint et publicata.

Idipsum quoque affirmandum esse arbitramur de iis libris qui de religione aut morum honestate non tractant, quique praeter