524 COMMENTARIUM

ciere; cum enim huic sit facultas illam a S. Sede petendi, nequit iure privari eam cognoscendi, etiam ne fraudes subre- pant, neque obreptionis et subreptionis vitia; tum ut videat,an et quibus limitibus coerceatur.

Attamen venditores iis libros vendere tenentur, quos pru- denter existimare possunt legitime petere. At per adverbium legitime non exigitur ut emptores venditoribus facultatem le- gendi et retinendi libros prohibitos ostendant ; si enim hic sen- sus decreti esset, venditores non existimaren t, sed certo sci- rent emptores legitime petere; sensus ergo est, venditores pru- denter existimare debere et posse, emptorem qui librum pro- hibitum petit, facultatibus opportunis esse instructum; ex. gr. si petat publicus catholicus professor sive ecclesiasticus, sive laicus : vel saecularis quilibet nedum verbis sed etiam operibus catholicus; vel alii, quos venditor novit opportunas facultates legendi et retinendi libros prohibitos fuisse consecutos ; et etiam pius iuvenis qui affirmet se ab Episcopo talem librum legendi obtinuisse facultatem.

Legislator noster etiam hac in re ius antiquum valde tem- pera vit; eo enim vigente, venditores libros utcumque prohibi- tos nec retinere in officina libraria poterant. Profecto Regula X Tridentina haec statuebantur: « Praeterea in singulis civitatibus, « a c dioecesibus, domus vel loci ubi ars impresso ria exercetur, « et bibliothecae librorum venalium saepius visitentur a perso- « nis ad id deputandis ab Episcopo, sive eius vicario, atque « etiam ab Inquisitore haereticae pravitatis, ut nihil eorum quae « prohibentur, aut imprimatur, aut vendatur, aut habeatur.

« Omnes vero librarii et quicumque librorum venditores ha- « beant in suis bibliothecis Indicem librorum venalium, quos ha- « bent ,cum subscriptione dictarum personarum; nec alios libros « habeant, aut vendant, aut quacumque ratione tradant sine licen- « tia eorumdem deputatorum, sub poena amissionis librorum, « et aliis arbitrio Episcoporum, vel inquisitorum imponendis ; « emptores vero, lectores, vel impressores eorumdem arbitrio « punientur ». Cum ergo Leo XIII lucro venditorum consultum voluerit, hi legem ab eo latam observare diligentissime curent.

83. Capite postremo Legislator in latorum a se decretorum transgressores poenas infert; atque hac § 47 excommunicatione maiori Romano Pontifici speciali modo reservata eos plectit, qui scienter, sine auctoritate Sedis Apostolicae legunt, retinent,