COMMENTARIUM 525

imprimunt, et quomodolibet defendunt libros Apostatarum et haereticorum haeresim propugnantes, nee non libros cuiusvis auctoris per Apostolicas literas nominatim prohibitos.

Ea scilicet Legislator statuit, et pene iisdem verbis repetita, quae statuta iam fuerant in Constitutione Apostolicae Sedis mo- derationi a Pio Papa IX anno 1869 promulgata, Cap. II. Ex- communicationum 1. classis; quam Constitutionem nos ipsi Commentariis adornavimus ; qua de causa aliqua quae ibi scri- pta reperiuntur, hoc in Commentario sunt necessario repeten- da (a).

Itaque I o . ut latam excommunicationem transgressores in- currant, vetitam actionem ponere debent scienter. Hoc autem adverbium importat praecedentem rei prohibitae cognitionem, cum sine cognitione prohibitionis nedum nulla poena incurra- tur, sed nec peccatum aliquod committitur : poena autem non datur sine culpa. Hinc transgressores cognoscere debent, librum quem legunt, imprimunt etc. fuisse scriptum ab haeretico vel apostata notorio, quem scilicet publice constat apostatam esse aut haereticum, aut, quicumque demum sit auctor, per Aposto- licas literas nominatim prohibitum. Si quid horum transgresso- res ignorent, excommunicatione non percelluntur, cum con- ditiones poenae incurrendae ab ipso legislatore determinatae fuerint, atque cum in poenalibus consistamus, lex prout a Le- gislatore proponitur, Violanda est, ut latae incurrantur poenae.

Certum est autem adverbium scienter nedum afficere legen- tes, sed etiam reliquos omnes, id est retinentes, imprimentes et quomodolibet defendentes; idque nedum quia sine praece- denti cognitione nullum peccatum et nulla incurritur ecclesia- stica censura, sed etiam quia nulla ratio apparet, ob quam reli- qui adverbio illo haud efficiantur.

Legentes, ut pag. 44. explicavimus, non sunt qui sub oculis librum vetitum tenent, vel eius vocabula sententiasque tacita mentis cogitatione aut ore pronuntiant, vel alios legentes audiunt, sed qui ea quae legunt intelligunt; etenim non intelligentes minime percipiunt an ea quae legunt bona vel mala sint atque prohibita; consequenter nec depravari possunt ; quam depra- vationem removere legislator intendit. De cetero communi voca-

ri Attamen Caput illud a ei. Petro Avanzini Romano Presbytero explanatum

fuit, qui commentario vix incepto, ad superna evolavit.