532 COMMENTARIUM

(a) Acta S. Sedis XV, 536.

« restringendam esse ad libros Sacrarum Scripturarum, nec non « ad eorumdem adnotationes et commentarios, minime vero ex- « tendendam ad libros quoscumque de rebus sacris in genere, « id est ad religionem pertinentibus, tractantes » (a).

Clarum igitur aper tumque est Leonis XIII excommunica- tione eos tantum teneri qui sine Ordinarii approbatione Sacra- rum Scripturarum libros, vel eorumdem adnotationes, vel com- mentarios imprimunt aut imprimi faciunt ; non igitur legentes, retinentes, quomodolibet defendentes.

Quinam imprimentium nomine designentur, superiori para- grapho explicavimus. Illi vero qui imprimi faciunt sunt omnes qui impressionem typographio committunt; editores praesertim atque auctores, si hi confectum a se librum aere suo typis man- dent; non autem si manuscriptum vendant, nulla adiecta con- ditione illius imprimendi; hoc enim in casu libros imprimi non faciunt.

Quin imo ea in opinione versamur , auctores lege non ob- stringi, quamvis manuscriptum vendant adiecta conditione ut imprimatur ; etenim neque hac in hypothesi vere et proprie imprimi faciunt, cum actio, quam. Legislator proscribit sit actio proxima et directa, quae scilicet immediate tendit ad librorum impressionem : sed actio directa et immediata auctoris est ven- ditio manuscripti, cui deinceps subsequitur impressio; hanc au- tem emptori manuscripti esse tribuendam nemo non videt, cum ipse reapse sit qui librum imprimi faciat, non auctor. Hic equi- dem per adiectam conditionem emptorem ad librum imprimen- dum compellit: at imprimi non facit, cum imprimendi manda- tum et cetera omnia ad unum emptorem manuscripti tribuan- tur atque pertineant. Hanc tamen opinionem lectorum iudicio submittimus, quam si veram agnoverint, sequantur; sin minus respuant.

Inquirendum postremo est; an per imprimi facientes intel- ligi possint mandantes, qui auctoritate quidem sua efficiant ut hi libri imprimantur, nihil autem ad impressionem conferant. Si ex. gr. Administer aliquis regni aliusque princeps saecularis noto editori, vel auctori operis praecipiat ut commentarium ali- quod in Sacras Scripturas imprimi faciant.

R. Non videntur intelligendi ; cum Legislatoris verba obvio