N.1

Hic incipit secunda quinquagena. Et sicut dictum est in principio libri, prima quinquagena pertinet ad poenitentes; ista secunda quinquagena pertinet ad proficientes. Circa quos sunt tria per ordinem videnda: nam primus gradus proficientium est justificatio: secundus gradus est exercitium bonorum operum: tertius est consideratio divinorum operum. Et sic ista quinquagena dividitur in tres partes. Primo tangit de his quae pertinent ad justificationem; secundo agit de his quae pertinent ad executionem bonorum operum, ibi, deus judicium; tertio agit de his quae pertinent ad considerationem divinorum operum, ibi, deus stetit. In justificatione duo sunt necessaria: scilicet aversio a peccato, et conversio ad deum. Et sic duo sunt in peccato per oppositum; scilicet aversio a deo, et conversio ad peccatum. Primo ergo ponit Psalmos qui pertinent ad aversionem et detestationem peccati; secundo ponit Psalmos qui faciunt sive continent subjectionem deo, ibi, Ps. 61: nonne deo subjecta.

Circa primum duo facit. Primo ostendit malitiam peccatorum; secundo ostendit mala quae a peccatoribus fiunt. Ex duobus aggravatur peccatum: scilicet ex affectione peccandi, et ex contemptu dei.

Primo ergo aggravat malitiam peccatorum ex primo; secundo aggravat eorum malitiam ex secundo, ibi, Ps. 52: dixit insipiens. Titulus: in finem intellectus David, cum venisset doeg idumaeus, et nuntiasset Sauli, venit David in domum Abimelech, haec historia habetur 1 Reg. 21 et 22, quando scilicet David fugiens a Saule, venit in Zebe ubi erant sacerdotes, et accepit gladium Goliae et panes propositionis, et doeg idumaeus interfuit, qui inter pastores erat potens; et conquerente Saule quod nullus pugnaret pro eo contra David, iste doeg enarravit quomodo Abimelech sacerdos receperat David, et dederat ei gladium Goliae, et panes propositionis: et sic iratus Saul mandavit occidi omnes sacerdotes. Cumque illi nollent mittere manus ad occidendum sacerdotes, iste doeg interfecit omnes sacerdotes. Sed tamen diversitas est in titulo et in historia, quia princeps sacerdotum in historia vocatur Achimelech, in titulo Abimelech.

Et dicit Glossa quod hoc factum est vitio scriptorum, vel propter mysterium: nam per David signatur christus: tum quia usus est officio regiae dignitatis, tum etiam quia usus fuit dignitate sacerdotali, comedendo panes propositionis. Doeg interpretatur mutus: idumaeus terrenus; Saul petitio; Abimelech patris mei regnum. Per doeg ergo qui fuit motus a terrenis, cum venisset David, scilicet christus ad Abimelech, idest ad Judaeos qui est patris mei regnum, nuntiavit Sauli, idest morti, quod impii manibus et verbis accersierunt eum et occiderunt eum. Vel, doeg, idest Antichristus qui commovebit in fine mundi terrenos.

Cum venisset christus in ecclesiam, nuntiavit diabolo, quod persequetur ecclesiam. Et principaliter intelligitur totus iste Psalmus de malis qui persequuntur christum, vel in se, vel in membris.

Dividitur autem Psalmus iste in partes duas. In prima agit de malitia peccatoris, qui ad iniquitatem afficitur. Secundo agit de justitia sanctorum, ibi, ego autem sicut oliva. Circa primum duo facit.

Primo agit de culpa malorum. Secundo de eorum poena, ibi, propterea destruet te. Sciendum est autem, quod in homine qui afficitur ad peccatum, tria per ordinem sequuntur. Primum est delectatio peccati. Secundum est cogitatio de peccato: quia in illis cogitamus quae diligimus. Tertium est gloriatio de perpetratione peccati. Quilibet gaudet naturaliter cum facit quod amat. Sic ergo procedit ab ultimo. Ad primum de gloria malorum in actu peccati. Secundo de cogitatione circa peccatum, ibi, tota die. Tertio de amore peccati, ibi, dilexisti.

Circa primum duo facit. Primo ponit potentiam aliquorum ad male faciendum. Secundo ostendit quod quidam gloriantur de malo opere. Quidam autem sunt prompti et fortes ad mala, et ad bona debiles.

Dicit ergo, tu peccator qui potens es in iniquitate: jer. 3: fecisti mala, et potuisti: isa. 5: vae qui potentes estis ad bibendum vinum etc.. Tu ergo qui sic es potens, quid idest quare, gloriaris in malitia? unde debes verecundari et confundi et tristari: Prov. 2: laetantur cum male fecerint, et exultant in rebus pessimis. Tota die injustitiam etc..

Hic ostendit secundum quod praemiserat supra: scilicet quod non solum gloriantur in malitiis, sed cogitant quomodo male faciant. Et primo ponit assiduitatem cogitationis sine interpolatione; unde dicit, tota die injustitiam cogitavit lingua tua. Improprie dicitur quod lingua cogitet, quia cogitare pertinet ad cor; et ideo potest dupliciter intelligi, lingua tua, idest cor tuum, quod in lingua manifestatur: Eccl. 21: in ore fatuorum cor eorum: quia est unum cum lingua, idest paratum habet cor ad locutionem. Vel, lingua cogitavit injustitiam, inquantum excogitata loquitur, tota die. Et specialiter, quia docet per linguam peccare. Secundo exequitur efficaciter quae cogitat; unde dicit, sicut novacula acuta fecisti dolum. Et hic est similitudo quantum ad tria. Primo quia novacula acuta, idest rasorium, efficaciter et cito incidit, quia nullus pilus resistit ei; sic doeg non est reveritus sacerdotium nec timorem David, nec aliquid; sed interfecit omnes sacerdotes. Mich. 2: in luce matutina faciunt illud, idest statim. Vel, sicut novacula acuta etc.: quia sicut novacula radit pilos, ita mali dolum acuunt contra justos, idest persecutores immittunt; sed hoc vere faciunt sicut novacula, quae pilos superfluos radit: quia non nisi superflua, idest temporalia, possunt peccatores sanctis auferre, spiritualia vero nunquam: sed sicut novacula etc. Quia promittit purgationem tantum, sed sicut inexperti barbitonsores incidunt carnem, ita mali faciunt qui suis machinationibus carnem justorum, idest famam suam iniqua lingua student incidere: Ps. 27: loquuntur pacem cum proximo suo etc. Hieronymus habet, quid gloriaris in malitia? potens misericordia dei tota die. Et hic est sensus: quasi dicat, tu qui potens es in malo, quid gloriaris in malitia? misericordia parata est ad quam potes converti.