582 EX S. C. CONCILII

his nihil scivisse antequam coniugum depositio eis legere- tur. At vero non inde probatio ex septima manu infirma- tur. Compertum est enim testes huiusmodi non scientiae* sed credulitatis iuramentum proferre : scilicet sat est si di- cant « utrum perspectam habeant religionem et honestatem illius coniugis, ut propterea sibi verisimile sit ac credant eum vera dixisse » Inst. S. C. C. 22 Aug. 1840. Ad rem Sánchez De matr. I. 7. disp. 108. n. 5: « Diversimode debet praestari iuramentum ab ipsis coniugibus et a pro- pinquis ; nam coniuges de certa scientia iuramentum emit- tere debent : nempe vir iurare debet ex bona fide et absque dolo studiosam operam copulae dedisse, nec potuisse con- summare; mulier autem per eam non stetisse, nec fraude aliqua usam esse. At consanguinei de sola credulità te iu- rare debent, nimirum sibi verosimile esse coniuges vera di- cere: et ratio diversitatis est, quia coniugibus constare va- let se non potuisse consummare, secus de consanguineis. Et ita docent universi theologi et universi iuris .pontificii professores ».

Notandum est etiam, quatuor ex testibus ab Uladislao adductis esse ex septima manu actricis. Porro de rigore iuris videretur testes adductos ab uno coniuge adduci non posse ab alio coniuge; nam C. Laudabilem et C. Litterae vestrae de frig. et malef. exigunt testes utriusque distin- ctos, idest 14 testes ; etsi enim in citatis capitibus hic nu- merus non inveniatur expressus, sic tamen ea doctores pas- sim interpretantur ; ut v. g. Pirhing lib. IV, tit. XV, n. 17. Schmalzgrueber p. 3, tit. XV, n. 89, Sánchez /. c. n. 11, quibus deinde accessit authentica interpretatio per dictam Instr. an. 1840 § Deinde procedendum. Sed dato etiam quod illi quatuor testes ex parte Uladislai pro non adductis iudicialiter haberi debeant, adhuc tamen septimae manus testimonium validum manet et efficax. Validum* quia numerus 14 testium non est absolute necessarius. « Si autem, ait Reiffenstuel, lib. IV, tit. XV, n. 56, tot testes commode haberi nequeant, sufficiunt pauciores arbitrio