Articulus IV. Quam perspicue Tertullianus doceat martyrium esse secundum baptisma, quo tota Dei gratia redimitur, peccata omnia remittuntur, ac praelium ex quo victores christiani, palmata veste ornati, et triumphali curru in paradisum vehuntur.

0974A

Maxima profecto, sicuti vidimus, et omni laude major fuit invictissima martyrum fortitudo, qua acceptam a Christo religionem suo sanguine, tanquam publico sigillo, obsignarunt. At eo sane libentius illum profuderunt, quo certius noverant fore ut martyrio omnem Dei gratiam, omniumque veniam peccatorum adipiscerentur. Cur enim christianus tam ardenter martyrium optabat? Ut eo, inquit Tertullianus, Dei totam gratiam redimat, ut omnem veniam ab eo compensatione sanguinis sui expediat (Tertullian. Apologet. cap. 50, pag 530) . Rationem si expostules, statim respondebit: Omnia enim huic operi delicta donantur. Alio autem 0974B in libro docet illud secundum esse baptisma, quo gratia Dei donatur, omniaque peccata, ante sacratissimum illud aquae lavacrum commissa, plane penitusque remittuntur. Sed ipsum, si placet, loquentem adhuc audiamus: Est quidem nobis etiam secundum lavacrum, unum et ipsum, sanguinis scilicet, hoc est martyrii, de quo Dominus: Habeo, inquit, baptismo tingui, cum jam tinctus fuisset . . . . . . Hos duos baptismos de vulnere perfossi lateris emisit, quatenus qui in sanguinem ejus crederent, aqua lavarentur; qui aqua lavissent, etiam sanguinem potarent. Hic est baptismus qui lavacrum, et non acceptum repraesentat, et perditum reddit (Idem, lib. de Baptism. cap. 16) . At illud ab eo assertum vidimus (Supr. c. 11, art. 5) , quemadmodum a discipulo ejus Cypriano, qui praeterea 0974C majorem hujus, quam prioris baptismi gratiam his verbis palam praedicat: Primum baptisma credentibus dedimus, ad aliud quoque singulos praeparemus insinuantes et docentes hoc esse baptisma in gratia majus, in potestate sublimius, in honore pretiosius; baptisma in quo angeli baptizant, baptisma in quo Deus et Christus ejus exsultant; baptisma, post quod nemo jam peccat; baptisma, quod fidei nostrae incrementa consummat; baptisma, quod nos de mundo recedentes, statim Deo copulat. In aquae baptismo accipitur peccatorum remissio, in sanguinis corona virtutum (Cyprian. de Exhortat, martyr.). Brevius vero alibi: Numquid, inquit, potest vis baptismi esse major aut potior, quam confessio, quam passio, ut quis coram hominibus confiteatur, et sanguine suo baptizetur (Id., ep. 73. ad Jub.) ? Eadem 0974D ille, alibi repetit (Idem, epist. 55. lib. de Orat. Domin.) , quae confirmat Augustinus (August. lib. XIII de Civit. cap. 7) , ubi variis Scripturae sacrae verbis ostendit tantum valere martyrium, quantum si quis sacro baptismatis fonte ablueretur. Ibi vero adjicit: Quid enim pretiosius, quam mors, per quam fit, ut et delicta omnia dimittantur, et merita cumulatius augeantur. Ambrosius autem pressius Tertulliani nostri vestigia secutus est: Non unum, inquit, est baptisma? Unum est, quod hic tradit Ecclesia, per aquam et Spiritum sanctum, de quo dicit Dominus Jesus: «Baptisma habeo baptizari, quod vos nescitis.» Utique jam baptizatus in Jordane fuerat, sicut superiora declarant: sed sit hoc baptismum passionis, quo etiam sanguine suo unusquisque 0975A mundatur (Ambros. Exposit. in psalm. CXVIII, serm. 3, § 14) . Sed de his plura apud theologos scholasticos legi possunt (In lib. IV. Sentent. dist. 4, et in Summ. S. Thom. part. III, quaest. 66, art. 11) .

Persuasum igitur Christianis penitus erat nunquam majorem se de daemonibus, aeternae suae salutis osoribus, triumphum agere, quam cum ethnici malignis illorum instigationibus subornati, ipsos propter Christi confessionem interficiebant: Nam illos, ait Auctor noster, nunquam magis detriumphamus, quam cum pro fidei obstinatione (Tertullian. Apolog. cap. 27, p. 434) , seu constanti, ut paulo ante dicebamus, invictaque defensione, damnamur. Quis autem, et quam gloriosus sit ille Christianorum triumphus, hunc explicat in modum: Praelium est nobis, quod christianae professionis 0975B accusati, provocamur ad gentilium tribunalia; ut illic sub discrimine capitis pro veritate ejusdem religionis nostrae tuenda, certemus. In hoc autem praelio vincimus, inquit, cum occidimur. Denique ex hoc praelio victores evadimus cum obducimur (Ibid. c. 50, p. 530) , id est, ad supplicium ducti consumimur et occidimur. Eo enim sensu Auctor noster hoc verbum obducimur ibi videtur sumpsisse, quod alio significatu, uti videbimus, alibi accepit. Quia vero Christiani nihil magis in votis habebant, quam pro religionis suae defensione mori et trucidari, vincebant utique, cum necabantur. Nam victoria est, ait adhuc Tertullianus, pro quo certaveris, obtinere (Ibid.) .

At hoc in certamine victores, et gloria utique et praeda, omnium profecto maxima, potiebantur; quandoquidem 0975C ea victoria, uti ait Tertullianus, habet et gloriam placendi Deo, et praedam vivendi in aeternum (Ibid.) . Eo autem fortasse major gratiorque haec praeda ipsi videbatur, quod sicut supra annotavimus (Sup. c. 11, art. 5) , existimabat illud felicitatis aeternae praemium, aliis justis dilatum, sanctis martyribus statim post mortem excessumque suum conferri.

Quin etiam tam insignem triumphum de mundo et diabolo agentibus non deerat triumphantium habitus, vestis palmata, et currus. Sed quaenam, putas, haec erant triumphantium martyrum insignia? Nihil certe minus, quam romanorum ducum et imperatorum. Nam cum ad dimidii axis, de quo paulo antea, stipitem vivi exurimur, hic est, ait Tertullianus, habitus victoriae nostrae, haec palmata vestis; tali curru triumphamus 0975D (Tertullian. Apologet. c. 50, p. 530) .

Primum autem ibi memoratur habitus victoriae, quo nomine generatim significantur omnia victoriae, sive triumphantium, ornamenta, nimirum corona aurea, sella curulis, scipio eburneus, toga picta, tunica palmata, et alia, quorum frequens apud varios scriptores mentio facta est. Brevitatis vero caussa praetermissis pluribus his ornamentis, duo tantum ab illo indicantur, palmata vestis, et triumphalis currus. At Livius de iis aliisque Decium loquentem sic inducit: Cui deorum hominumve indignum videri potest eos viros quos vos sellis curulibus, toga praetexta, tunica palmata, et toga picta, et corona triumphali honoraveritis, quorum domos, spoliis hostium affixis, insignes inter 0976A alias feceritis, pontificalia atque auguralia insignia adjicere, qui Jovis optimi maximi ornatu decoratus, curru aurato per Urbem vectus, in Capitolium ascenderit (Liv. lib. X, § 7) ? Ita autem dixit, Jovis ornatu, quia triumphantes, uti observat Servius, habent omnia Jovis insignia, sceptrum palmatum. Unde ait Juvenalis, «in tunica Jovis» (Serv. in eclog. 10, v. 27, p. 55) . De veste autem palmata, et curru ita ille alibi: Sciendum sellam curulem a curru dictam, quod ea tantum utebantur, qui triumphali curru invecti fuissent: sicut etiam palmata dicitur tunica, quam merebantur, qui reportassent de hostibus palmam (Idem, in lib. II. Aeneid. v. 334, p. 637) . Nonne autem ibi innuit eam sic nuncupatam, quia his dabatur, qui palmam meruerant? Alii tamen sic vocatam opinantur, quod palmis esset intexta. De 0976B illa porro hi sunt Martialis versus:

I, comes, et magnos illaesa merere triumphos,
Palmataeque ducem, sed cito redde togae. (Martial. lib. VII, epigramm. 1.)
Si quis plura velit, hic adeat Octavium Ferrarium (Ferrar. lib. II de Re vestiar. c. 8) , Aldum Manutium ( Manut. de toga Roman.), Lazarum Bayfium (Bayf. de Re vestiar. c. 10) , Albertum Rubenium (Ruben, l. I de Re vestiar. c. 21) , qui de curru triumphali data opera disputant. At praeterea de his aliisque triumphantium insignibus et ornamentis poteris, si lubet et vacat, adire Onuphrii Panvini de Triumpho librum, et Maderi in eum annotationes.

Caeterum longe major erat eximia plane martyrum nostrorum triumphi gloria. Mediis enimvero accensorum 0976C sarmentorum flammis, tanquam purpurea palmataque veste, undique combusti, atque ad stipitem palumque alligati, inde sicut triumphali veste et curru, non in Capitolium, sed in paradisum, ut supra vidimus (c. 11, art. 5) , de mundo, de tyrannis, et de diabolo triumphantes, ducebantur.