Articulus III. Quam absurde ethnici objicerent Christianos propter suum aut auctoris sui nomen odio habendos, quia nullus philosophus, platonicos, epicureos, pythagoreos, stoicos, et academicos, nullus medicus Erasistratum, nullus grammaticus Aristarchum, nullus coquus Apicium, sectarum suarum auctores, ob suum nomen odisse perhibeantur.

0983D

Cum nihil sit sole etiam meridiano clarius, quod humanum ingenium, falsae religionis praejudiciis excaecatum, obscurare non moliatur; non mirum profecto, si ethnici quibusdam litigiosis disputationibus propositas ab Auctore nostro invictissimas in Christianorum defensionem argumentationes eludere aut infirmare tentaverint. Audiendi tamen hi sunt qui Christianos audire nolebant, et excutiendae, qualescumque sint, illorum rationes.

Clamitabant autem non requirenda esse Christianorum scelera, quae omnia uno eorum nomine comprehenduntur. 0984A Sed falsissima esse haec crimina jam ostendimus. Fac tamen, si possis, illa tam vera esse quam falsa sunt, numquid homicida, vel alius quilibet sceleratus homo, propter suum solum nomen condemnari debet? Nonne judices tenentur illum audire, et investigare ubi, quando, quomodo, quibus sociis crimen perpetraverit? Verum Christiani contra has aequissimas, uti diximus, leges condemnabantur. Iniquissimum ergo erat gentilium judicium (Tertullian. Apologet. cap. 2, pag. 279, et lib. I ad Nation. cap. 6, pag. 566) .

Urgebant tamen gentiles: Secta christianorum oditur in nomine utique sui auctoris (Ibid. p. 282) . Numquid ergo examinandum non erat utrum ille auctor, aut ejus sectatores odio revera haberi deberent? Tertullianus 0984B autem evidentissime demonstrat ethnicos absurda hac argumentatione se ipsos suo, quemadmodum dicitur, conficere gladio. Non enim platonicos propter Platonis, epicureos propter Epicuri, pythagoreos propter Pythagorae, stoicos propter Zenonis nomen odio habebant (Ibid.) . At hi suarum sectarum, uti alibi ostendimus (Tom. I Apparat. lib. III, dissert. 2, cap. 17, art. 1 et seqq. pag. 1123 et seqq.) , fuerant auctores. Tum deinde a Tertulliano recensentur academici, quos utique a platonicis secernere videtur (Tertullian. Apologet. cap. 3, p. 282) . Numquid igitur de mediae et novae Academiae principibus Arcesilao, et Lacyde, sicut ibidem animadvertimus, sermonem fecisse dicendus est? Expende, quaeso, ac pronuntia.

0984C Pergit ille, ac nonne, inquit, medici nomen suum sortiti sunt ab Erasistrato, qui ab A. Gellio nobilis medicus (Gell. lib. XVII Noct. Att., cap. 11) , a Macrobio medicorum veterum nobilissimus appellatur (Macrob., lib. VII Saturnal. cap. 15) . Testatum autem Strabo fecit Smyrnae exstitisse patrum suorum tempore Erasistrataeam medicinae scholam (Strab. lib. XII Georg., pag. 580) . Celeberrimi porro hujus medici Plutarchus (Plutarch., lib. IV Sympos. quaest. 1, pag. 603, et lib. VII, quaest. 1. pag. 698, et in Vita Demetr. pag. 907) , Plinius (Plin., lib. XXIX natur. Hist. cap. 1, pag. 663) , Valerius Maximus (Valer. Max. lib. V, cap. 7, § 1) , et Chronici Eusebiani scriptor mentionem fecerunt (Chron. Euseb. ad. ann. 1755) .

0984D Denique coqui etiam cognominati sunt, ait Tertullianus, ab Apicio, quem alibi inter coquos pretiosissimos recenset, ejusque condimenta exagitat (Tertullian. Apologet. cap. 3, pag. 5, et lib. de Pallio cap. ult., et lib. de Anim. cap. 33) . Ab Athenaeo autem discimus hunc Tiberii imperatoris saeculo ditissimum fuisse, sed luxu solutum, multas ventris et gulae vitio myriadas nummorum profudisse, ac varia placentarum genera ejus nomine vocitari (Athenae., lib. I Deipnosoph. cap. 1, pag. 7) . Plura etiam de illo Seneca, cujus haec tantum, quae ad propositum nostrum magis faciunt, verba transcribemus: Apicius nostra memoria vixit, qui in ea urbe, ex qua aliquando philosophi, velut corruptores juventutis 0985A abire jussi sunt, scientiam propriam professus, disciplina sua saeculum infecit (Senec. lib. de Consol ad Helvid. cap. 10, pag. 781) . Alibi autem ille, sicut Plinius (Plin., lib. IX natur. Hist. cap. 17, pag. 308) , et Hieronymus Apicii (Hieronym., lib. II adv. Jovin.) ejusque helluationis et immensae gulae meminerunt. Tres porro Casaubonus notat Apicios, eosque gulae vitio infames (Casaubon. in lib. II Athen. cap. 6, pag. 22 et seqq.) . In superiori autem dissertatione (Dissert. in Arnob. cap. 23, art. 4) non semel citavimus Apicii de re coquinaria editam commentationem. Neque magno labore nobis persuadebis hunc esse, de quo Tertullianus loquitur.

At quicumque fuerit, nullus tamen gentilis unquam dixit propter illius, aut aliorum quos recensuimus, 0985B solum nomen odio dignam esse institutam a quolibet sectam, nisi prius constiterit in ea aliquid esse mali. Gentiles ergo non debebant odisse Christianos, nec propter suum, nec propter auctoris sui nomen, nisi exploratum ante habuissent illos esse malos. Atqui jam ostendimus eosdem gentiles neque scivisse, neque scire, aut inquirere unquam voluisse utrum illi aliquid agerent, quod odio et poena esset prosequendum.

Contra tamen nemini prorsus incompertum erat Christianos suo titulo, sive suum duntaxat ob nomen actibus ac sententiis praesidum statim condemnari, atque oblati illis fuerant. Nam propter hoc ipsum solum nomen ab illis condemnari vestros, hoc est, judicum, inquiebat Tertullianus, jam contestamur actus, 0985C qui quotidie judicandis custodiis, id est, carceri mancipatis, praesidetis, qui sententiis elogia dispungitis (Tertullian. Apologet. cap. 44, pag. 496) , sive reorum accusationes examinatis; numquid inter illos omnes aliquis inventus est sicarius, seu homicida? num aliquis manticularius (Ibid. Cf. Fest. ad v. Manticularius) , sive qui repositam in aliorum marsupiis pecuniam furatus sit? num aliquis lavantium praedo, aut, ut alibi dixit, fur balnearum, qui lavantium vestes aut argentum subripiebat? At certe hi omnes ethnici erant (Apulei Apolog. 1 ante fin.) , et nullum ibi invenistis christianae religionis verum sectatorem. Non enim de nostris, pergit Tertullianus, sed de vestris semper aestuat carcer (Plaut. Captiv. act. IV, scen. 2) , totusque scelestis vestris gentilibus repletus 0985D est. De vestris quoque semper metalla suspirant (Tertull. lib. de Fuga, cap. 13) , de iis scilicet, qui scelerum convicti, metalla effodere cogebantur. Denique de vestris semper bestiae saginantur, de vestris semper munerarii noxiorum greges pascunt (Tertullian. Apolog. cap. 44, p. 497) . Munerarii autem, uti jam a nobis alibi observatum est (Dissertat. in Minut. Octav. cap. 13, art. 1, et Dissert. in Lactant. cap. 27, art. 1) , ii erant, qui gladiatorum spectacula edebant. Hi autem pascebant et alebant noxios, qui ad bestias damnati debebant cum illis pugnare. Si autem victi fuissent, tum victrices bestiae carnibus illorum saginabantur.

Nullus itaque ex horum numero erat christianus 0986A propter scelus aliquod aut conjectus in carcerem, aut ad bestias damnatus, sed suum duntaxat ob nomen, quod nihil plane mali habebat. Palam enim et asseveranter Tertullianus affirmat: Nullus illic christianus, nisi hoc tantum propter suum nomen: aut si et aliud, id est, capitalis alicujus sceleris reus et convictus, jam non christianus (Tertullian. loc. cit.), sed christianae religionis apostata et desertor. Nihil ergo iniquius, ac divinis et humanis legibus magis contrarium, quam innocentes christianos, nunquam auditos et defensos, suum solum ob nomen condemnare, ac quibuslibet gravissimis suppliciis excarnificare et occidere.