Migne Editors, Dissertatio In Q. Septimii Florentis Tertulliani Apologeticum, Duos Ad Nationes Libros, Et Unum Ad Scapulam, (Auctore Domno Nic. Le Nourry.) Presbytero Et Monacho Ordinis S. Benedicti E Congregatione Sancti Mauri

Series prima. Libri Apologetici. Apologeticus Adversus Gentes. Ad Nationes libri II. De Testimonio Animae. Ad Martyres. De Spectaculis. De Idololatria

Apologeticus Adversus Gentes Pro Christianis.

Totius Operis Argumentum.

Caput Primum.

Joannis Laurentii Mosheim, De Aetate Apologetici Tertulliani, Initioque Persecutionis Severi, Disquisitio.

Quinti Septimii Florentis Tertulliani Ad Nationes

Liber Primus.

Liber Secundus.

Quinti Septimi Florentis Tertulliani De Testimonio Animae Liber Adversus Gentes

Quinti Septimii Florentis Tertulliani Ad Martyres Liber

Quinti Septimii Florentis Tertulliani De Spectaculis Liber.

Cum non Romae solum, sed per provincias etiam propter Severi reditum, victoriamque de Albino reportatam ederentur, spectacula, libros de Spectaculis I

Quinti Septimii Florentis Tertulliani De Idololatria Liber.

Ad Libros Apologeticos Appendix,

Liber Ad Scapulam.

Monitum.

Argumentum Et Synopsis.

Dissertatio In Q. Septimii Florentis Tertulliani Apologeticum, Duos Ad Nationes Libros, Et Unum Ad Scapulam, (Auctore Domno Nic. Le Nourry.) Presbyter

Caput Primum. Analysis Apologetici, et quis sit Tertullianus, cujus nomine inscribitur.

Articulus Primus. Analysis Apologetici.

Articulus II. Ostenditur Tertullianum esse hujus libri auctorem, ac quis ille fuerit, quae ejus patria, qui parentes, quorum falsis religionibus primu

Articulus III. Quibus rationibus Tertullianus ad christianam religionem adductus, et quando eam professus est.

Articulus IV. De Tertulliani conjugio, et summo continentiae amore, de ejus sacerdotio utrum presbyter factus, maritorum more cum uxore vixerit, nec

Articulus V. De Tertulliani ingenio, et multiplici eruditione: utrum jurisconsultus fuerit, et idem ac Tertyllianus: de ejus stylo ac scribendi modo,

Caput II. De libri Apologetici aetate, quibus directus nuncupatusque sit, utrum auctoris nomine primum inscriptus, quis illius titulus, quodve argumen

Articulus Primus. Quo tempore Tertullianus Apologeticum publicam in lucem emiserit.

Articulus II. Quibusnam Antistitibus et praesidibus hunc Tertullianus Apologeticum librum nuncupaverit.

Articulus III. Utrum Tertullianus huic Apologetico nomen inscripserit suum: de illius titulo, argumento, in capita divisione, capitumque summariis.

Articulus IV. Quanto applausu hic liber susceptus, a quo graecam in linguam conversus, quo stylo conscriptus, et utrum Tertullianus suscepto defensori

Caput III. De hujus libri Apologet ici manuscriptis codicibus, editionibus, et variorum in eum paraphrasibus, scholiis et observationibus.

Articulus Primus. De variis hujus libri manuscriptis codicibus.

Articulus II. De variis hujus Apologetici, aliorumque Tertulliani librorum editionibus.

Articulus III. De variorum in Tertulliani Apologeticum scholiis, paraphrasibus, notis, et observationibus.

Caput IV. De duobus Tertulliani ad nationes libris.

Articulus Primus. Analysis libri primi ad Nationes.

Articulus II. Analysis libri secundi.

Articulus III. Variis rationum momentis ostenditur Tertullianum horum librorum esse auctorem, et nova Hoornbeeki id negantis opinio refellitur.

Articulus IV. Quo tempore hi libri publicam in lucem prodierunt.

Articulus V. Utrum hi duo ad Nationes libri ante vel post Tertulliani Apologeticum scripti fuerint.

Articulus VI. De horum librorum argumento, et utrum illud plenius perfectiusque in eis, quam in Apologetico pertractetur.

Index Capitum In quibus Apologeticus et libri inter se conveniunt.

Articulus VII. De librorum ad Nationes titulo cur a Tertulliano scripti, ac quibus directi fuerint de unico illorum manuscripto codice, variis editi

Caput V. De Tertulliani libro ad Scapulam.

Articulus Primus. Analysis hujus libri.

Articulus II. Ostenditur Tertullianum hujus libri esse auctorem quibus rationibus ad illum post Apologeticum et libros edendum impulsus fuerit quo t

Articulus III. De hujus libri manuscriptis et editis codicibus, de variorum in eum observationibus, ac nonnullis diversis lectionibus et notis.

Caput VI. Novae in Tertulliani Apologeticum, duos ad Nationes libros, et unum ad Scapulam observationes, quibus primum ostenditur Christianam religion

Articulus Primus. Quomodo Tertullianus ostendat Christianam religionem, Tiberio imperante, in mundum introductam, sacris fulciri Judaeorum Scripturis,

Articulus II. Quando et quomodo sacrarum Scripturarum libri, hebraice primum conscripti, in linguam graecam a Septuaginta duobus interpretibus convers

Articulus III. Qua in Philadelphi bibliotheca libri sacrarum Scripturarum repositi, ubi ea bibliotheca constructa, quantus in illa librorum numerus, a

Articulus IV. Quomodo Tertullianus sacrae Scripturae auctoritatem ex maxima ejus antiquitate demonstret, quae sint substantiae et materiae veterani st

Articulus V. Quam luculenter Tertullianus probaverit antiquitatem librorum Moysis ex ejus aetate, qui coaevus fuit Inacho, et pluribus saeculis Danao,

Articulus VI. De aliorum post Moysem sacrorum vatum aetate, et supputariis digitorum gesticulis, et

Articulus VII. Quomodo Tertullianus demonstret divinam esse sacrae Scripturae auctoritatem, nec illius ignorantiam ab ethnicis posse objici.

Caput VII. De Deo divinisque ejus perfectionibus et attributis, ac quot qualesve gentilium philosophorum de illo dissensiones et errores.

Articulus Primus. Examinatur sextuplex argumentum, quo Tertullianus Deum existere demonstrat, videlicet sacrarum Scripturarum auctoritate, gentilium p

Articulus II. De perfectionibus sive attributis Dei, ac quo sensu a Tertulliano dicatur hominibus cognitus, quamvis sit invisibilis, incomprehensibili

Articulus III. Ostenditur Tertullianum revera credidisse Deum esse spiritum, nihilque habere corporei, et contraria argumenta solvuntur.

Articulus IV. Quot qualesve fuerint gentilium philosophorum de Deo dissensiones, Thaletis, seu Simonidis, qui de illo interrogatus, nihil respondere p

Caput VIII. De Christi divinitate.

Articulus Primus. De variis Filii Dei nominibus, ac quam luculenter Tertullianus doceat veri summique Dei attributa illi convenire, eumque unum et aet

Articulus II. Quam diserte Tertullianus asseverat unam et eamdem esse Patris aeterni ejusque Filii substantiam ac naturam, licet distincta sit utriusq

Articulus III. Quam diserte Tertullianus orthodoxam adhuc de Filii Dei, nec non Spiritus sancti divinitate ac sacro Trinitatis mysterio doctrinam expl

Articulus IV. Quibus rationibus Tertullianus explicare conatus sit divinam aeternamque Filii Dei generationem, et cur ille, non vero Spiritus sanctus,

Articulus V. Exponuntur et examinantur quaedam exempla, quibus Tertullianus divinam Filii Dei generationem explicare conatus est.

Articulus VI. Expenduntur solvunturque argumenta, quibus nonnulli probare nituntur labefactatam fuisse a Tertulliano orthodoxam de suprema Filii Dei d

Articulus VII. Solvuntur alia argumenta, quibus objicitur Tertullianum negasse Filii Dei divinitatem quia dixit illum minorem Patre, huncque visibile

Articulus VIII. Rursus ostenditur quam perspicue Tertullianus aeternitatem Filii Dei asserat, et contraria argumenta diluuntur, quibus confici posse p

Articulus IX. Solvitur aliud argumentum, inde petitum, quod Tertullianus dixisse videtur fuisse tempus, quo Filius Dei non erat.

Caput IX. De Christo Deo et homine.

Articulus Primus. De humano Christi ex virgine ortu, a sacris prophetis praenuntiato: cur dicitur homo Deo mixtus: ejus in terras adventum non posse r

Articulus II. Eumdem Christi in terras adventum non posse negari a Judaeis, nisi caeca obstinatione mulctatis.

Articulus III. Christum violentis Judaeorum suffragiis, sicut ipse praedixerat, in crucem a Pilato Syriae procuratore actum, sponte et cum verbo spiri

Articulus IV. De Christi a morte ad vitam regressu, apparitionibus in Galilaea, ordinalis ad disseminandum Evangelium discipulis, illius in coelos asc

Articulus V. Vera esse ea omnia, quae de Christo Deo et homine dicta sunt nemini fas esse de religione sua mentiri Christianos absque ulla ambiguita

Caput X. De Angelis et Daemonibus.

Articulus Primus. Angelorum et daemonum nomen cognitum fuisse gentilibus poetis, philosophis, ac nominatim Socrati, Platoni, nec non magis et vulgo in

Articulus II. Utrum Tertullianus crediderit spiritualem esse omnium Angelorum et daemonum naturam: quanta ea de re propter istorum ex pravis angelis,

Articulus III. Quomodo Tertullianus ostendat nonnulla, quae ethnici diis suis tanquam vera miracula adscribebant, facta fuisse daemonum artibus ac pra

Articulus IV. Quomodo daemones futurarum rerum scientiam subripere tentaverint, ac falsorum deorum nomine ambigua quibusdam, ac praesertim Pyrrho et C

Articulus V. Quomodo Tertullianus ostendat daemonum potestate ac fraudibus ea esse facta, quae magi circulatoriis praestigiis ludunt, quibus infamantu

Articulus VI. Qua ratione Tertullianus demonstret eos, qui de deo pati aestimantur, qui aris inhalant, qui numen de nidore concipiunt, ructando conant

Articulus VII. Quam praeclare Tertullianus superius argumentum inde confirmet, quod daemones ab iis, quae obsidebant, hominum corporibus vario modo ej

Caput XI. De mortuorum hominum ad vitam revocatione, extremo Dei judicio, aeternis impiorum poenis, ac praemiis justorum, atque animarum ante ultimum

Articulus Primus. Quibus argumentis Tertullianus probaverit omnes mortuos homines posse ad vitam revocari, ac revera revocandos: utrum animae corporib

Articulus II. Quibus exemplis, quove Pythiae oraculo, ac philosophorum de animarum transmigratione sententia Tertullianus ostendat quoscumque mortuos

Articulus III. Quo tempore mortui homines ad vitam excitabuntur, sistentque se extremo Dei judicio, et quomodo Tertullianus ethnicorum de Minoe et Rha

Articulus IV. De aeterno igne, quo improbi et impii homines cruciabuntur qua ratione Tertullianus ejus aeternitatem asserat, atque confirmet igneorum

Articulus V. De aeterna sanctorum beatitudine quo in loco resideant: utrum ea statim post mortem fruantur, vel illam ad extremum usque judicii diem q

Caput XII. Ostenditur, qui qualesve fuerint Christiani, quomodo ab ethnicis distincti ac quam longe puriores fuerint illorum, quam ethnicorum mores,

Articulus Primus. Qui, quales, et quam multiplicati fuerint Tertulliani tempore christiani, ac quomodo ab ethnicis, quibuscum vivebant, tunc discerner

Articulus II. Quantum Christianorum leges perfectione sua atque auctoritate alias omnes a gentilibus latas superent, qua sedulitate observarentur ab i

Articulus III. Tam castos fuisse Christianorum, quam depravatos gentilium mores: quanta christianorum erga omnes dilectio et charitas cur se invicem

Articulus IV. Ostenditur quanta fuerit Christianorum conjugum castitas, et quam certum sit plures in virginitatis statu ad mortem usque perseverasse:

Articulus V. Quomodo Tertullianus demonstret maximam fuisse Christianorum castitatem et gentilium incontinentiam: illos sexum foemineum non mutasse, c

Caput XIII. Quam absurde ethnici jactaverint pares esse alias philosophorum suorum atque Christianorum virtutes ac quomodo Tertullianus tam horum ver

Articulus Primus. Quam immeritis laudibus, statuis, et salariis ethnici remunerarunt philosophos, qui sponte sua destruebant deorum cultum, in princip

Articulus II. Quam absurde Christianis scientia et disciplina aequiparentur philosophi gentiles, gloriae libidinosi, affectantes se docere veritatem,

Articulus III. Quam praepostere gentiles contenderint parem esse philosophorum suorum atque Christianorum probitatem, contra quam Diogenes superbiam P

Caput XIV. De Christianorum jejuniis, poenitentiae operibus, precibus, et solemni diei dominicae festo, ac quanta in iis omnibus illorum et gentilium

Articulus Primus. Quam longa et horrida fuerint jejunia Christianorum: quantum ab hac abstinentiae severitate abessent convivia et coenae Megarensium,

Articulus II. Quam diversa fuerunt poenitentialia Christianorum ac gentilium opera, quibus illi coelum invidia utndevnt, tundebent, hi vero impiis sup

Articulus III. Quo Christiani modo Deum precarentur sine monitore, expansis ad coelum manibus, capite nudo, anima innocente, atque ad orientem convers

Articulus IV. Cur Christiani diem dominicum, ab ethnicis Soli dicatum, laeti festum agerent, sicque uno tantum loco a gentilibus et Judaeis diem sabba

Caput XV. De sacris Christianorum synaxibus.

Articulus Primus. Quam ob caussam Christiani sacros coetus inirent de fusis ibi precibus, ac potissimum pro mora finis de sacrarum Scripturarum lect

Acticulus II. De stipe, quam Christiani in suis synaxibus offerebant ubi reposita fuerit utrum illorum charitas tempore Tertulliani refrixerit ac q

Articulus III. De data in Christianorum synaxibus coena, et praemissis ei precibus ac contra impudentes ethnicorum calumnias ostenditur quam frugalis

Articulus IV. De his quae post coenam in Christianorum synaxibus agebantur de aqua manuali de accensis luminibus et synaxeon hora de canticis et hy

Articulus V. Quomodo ex Therapeutarum conventibus ea confirmari possint, quae de Christianorum synaxibus dicta sunt.

Articulus VI. Diluitur ethnicorum argumentatio contra pios castosque Christianorum mores, inde petita, quod aliqui christiani a tradita morum discipli

Caput XVI. De christianis martyribus.

Articulus Primus. Quibus ac quam variis horrendisque cruciatibus Christiani ab ethnicis torquerentur, et trucidarentur: ac cur Sarmenticii, et Semaxii

Articulus II. Quomodo sanguis martyrum semen fuerit christianorum, isque majorem, quam Cicero, Seneca, Diogenes, Pyrrho, Callinicus, aliique philosoph

Articulus III. Quomodo Tertullianus refellat ethnicos objicientes injustam esse Christianorum a se vexatorum querimoniam, quippe qui ad tormenta ac mo

Articulus IV. Quam perspicue Tertullianus doceat martyrium esse secundum baptisma, quo tota Dei gratia redimitur, peccata omnia remittuntur, ac praeli

Caput XVII. Quibus argumentis Tertullianus demonstret Christianos iniquissime et contra omnium legum praescripta ab ethnicis vexatos, et trucidatos fu

Articulus Primus. Quanta perversitate ethnici Christianos, sibi prorsus incognitos, nec qui qualesve essent, investigare volentes, oderant atque insec

Articulus II. Quanta iniquitate ethnici Christianos, nec auditos, nec defensos, sed suum duntaxat ob nomen condemnaverint, et crudelissime necaverint.

Articulus III. Quam absurde ethnici objicerent Christianos propter suum aut auctoris sui nomen odio habendos, quia nullus philosophus, platonicos, epi

Caput XVIII. Quam absurde ethnici objectarent se ad vexandos necandosque christianos quibusdam suis legibus teneri, qui quaslibet sanctiores tam saepe

Articulus Primus. Quibus rationibus Tertullianus ostendat nulla, vel lege, vel auctoritate, ullum hominem cogi posse ad eum, quem falsum novit, deum c

Articulus II. Quam insulse ethnici ad torquendos tollendosque Christianos objicerent se quibusdam imperatorum legibus adstringi, quandoquidem ab iis i

Articulus III. Examinatur quam impune ethnici violaverint leges immodicum coenarum, supellectilis et vestium sumptum cohibentes, et quae illae fuerint

Articulus IV. Quanta licentia gentiles, spretis legibus, quae theatra orientia destruxerant, longe plura aedificaverint, in quae majoris voluptatis ca

Articulus V. Expenditur qua temeritate ethnici conculcaverint leges quae dignitatum et natalium insignia, ac matronarum et meretricum vestes distingui

Articulus VI. Expenditur quanta severitate usus vini mulieribus olim interdictus fuerit, ac quam impune, propter illius abusum, uxores a viris suis tr

Articulus VII. Examinatur quodnam sit vetus decretum de novis diis sine senatusconsulto non introducendis, et Metelli votum de templo in Alburni dei h

Caput XIX. De legibus in Christianos datis, et imperatorum in eos odio vel favore.

Articulus Primus. Quomodo Tertullianus ostendat primas in Christianos leges latas esse a Nerone nequissimo imperatore, ac deinde a Domitiano, Neronian

Articulus II. Expenditur utrum Marcus Aurelius christianae religioni propterea faverit, quod christiani milites exercitui ejus, siti enecato, imbrem n

Articulus III. Examinatur quo jure Tertullianus asserat mitigatas ab imperatore Trajano scriptas in Christianos leges, nullas vero in illos latas ab A

Caput XX. De laesae divinae majestatis criminibus, quorum Christiani, tam falso quam impudenter, ab ethnicis illorum reis accusabantur.

Articulus Primus. Quam invicte Tertullianus demonstret Christianos immerito accusari infanticidii, sive infantis in sacris eorum synaxibus occisi, com

Articulus II. Quam invicte Tertullianus ostendat gentiles homicidii, cujus Christianos falso accusabant, esse reos, utpote qui in Africa infantes Satu

Articulus III. Ostenditur homicidii quoque reos fuisse Gallos, qui Mercurio Tauros, qui Dianae homines immolabant: item Romanos, qui in Aeneadarum ur

Articulus IV. Quam certo Tertullianus asserat epotum ab ethnicis humanum sanguinem publicis in ludis Jovi dicatis, et ab his qui comitiali morbo remed

Articulus V. Ostenditur quomodo humanis carnibus vescerentur gladiatores, Scythae, Messagetae, et Derbices, qui suscepta religione christiana, ab his

Articulus VI. Quam perspicue Tertullianus ostendat Christianos secreti in sacris suis synaxibus incesti falso falsius accusari, quo gentiles Jovis exe

Articulus VII. Quam absurde ethnici objecerint a Christianis adorari caput asini: quis huic fabulae occasionem dederit: quanta impudentia nebulo quida

Articulus VIII. Quam inconsiderate ethnici vitio Christianis verterint cultum crucis Christi, cum illi ipsi quaslibet in deorum suorum simulacris, tro

Caput XXI. De laesae majestatis humanae criminibus, quorum reos agere Christianos ethnici perperam conabuntur.

Articulus Primus. Quam evidentur Tertullianus ostendat Christianos laesae majestatis humanae immerito accusari, qui toto mentis affectu non falsos deo

Articulus II. Christianos immerito laesae majestatis humauae accusari, quia nolebant pro imperatoris salute sacrificare diis gentilium, aut eos precar

Articulus III. Quam frustra gentiles objicerent Christianos laesae majestatis humanae esse reos, quia per imperatoris genium jurare recusabant, sed ju

Articulus IV. Christianos perperam ab ethnicis laesae majestatis humanae idcirco insimulari, quod imperatores vocare deos nollent: ipsum imperatorem s

Caput XXII. Christianos nec publicos esse hostes, nec factiosos, sed gentiles, qui illos horum criminum accusabant.

Articulus Primus. Publicos hostes non esse Christianos, qui allatas sibi ab ethnicis injurias nunquam ulcisci voluerunt, tametsi id facillime possint,

Articulus II. Quam absurde ethnici objicerent Christianos esse publicos hostes, quia imperatorum solemnia non sicut illi celebrabant focos et toros ed

Articulus III. Ostenditur ethnicos fuisse revera publicos hostes imperatoris, quem palam vexabant dicteriis, ac conviciis, quorum testis erat Tiberis,

Articulus IV. Majores imperatorum hostes fuisse ethnicos proditores, Cassios, Nigros, Albinos, et alios, qui inter duas lauros Caesarem obsederunt qu

Articulus V. Quae sint illicitae factiones, ac quantum ab eis discrepet pia vivendi ratio Christianorum, qui immerito factiosi dicebantur, quia specta

Caput XXIII. Christianos publicarum cladium non esse caussam.

Articulus Primus. Quae sint publicae clades, quarum Christianos auctores esse tam saepe quam falso ethnici conquerebantur, ac quomodo Tertullianus eos

Articulus II. Quomodo Tertullianus demonstret Christianos ideo publicarum cladium non esse auctores, quia ante Christi ortum plurimis terrarum inundat

Articulus III. De cladibus, quae ante christianae religionis primordia excitatae sunt igne coelesti, et hominum armis: de Sodoma et Gomorrha exustis,

Articulus IV. Quam perspicue Tertullianus ostendat publicarum calamitatum auctores non esse Christianos, qui iis imminentibus, veri Dei misericordiam

Articulus V. Examinantur allatae a Tertulliano rationes, ob quas Deus patitur Christianos publicis calamitatibus affligi, et cur eae pro ethnicis vate

Caput XXIV. Quam absurde ethnici conquerebantur Christianos reipublicae esse inutiles, atque idcirco exterminandos.

Articulus Primus. Quomodo Tertullianus probaverit Christianos non fuisse brachmanas, nec Indorum gymnosophistas, nec sylvicolas, sed reipublicae pluri

Articulus II. Nullum reipublicae damnum inferri a Christianis, qui ethnicorum caeremonias non frequentabant, nec saturnalibus lavabant diluculo, sed h

Articulus III. Quam insulse ethnici objicerent Christianos ideo reipublicae fructuosos non esse, quia coronas non emebant, ad spectacula non convenieb

Articulus IV. Quam immerito ethnici conquerebantur templorum suorum vectigalia decoqui, ex quo orti erant christiani, qui diis illorum, hominibusque m

Caput XXV. Quibus argumentis Tertullianus demonstret falsam esse gentilium religionem, ac falsos omnes illorum deos.

Articulus Primus. Quam aperte falsitas religionis ethnicorum demonstretur ex christianae veritate, ejectis ex obsessorum corpore daemonibus, certa hom

Articulus II. Quam praepostere ethnici venditarent suos post mortalem hanc vitam factos esse deos ab alio superiore mancipe divinitatis unum duntaxat

Articulus III. Quanta insulsitate gentiles venditabant Saturnum, Jovem, aliosque ob merita, praeclaraque facinora, factos esse deos, et alios, illis p

Articulus IV. Refellitur fictum a Varrone triplex deorum genus: physicum, seu naturale mythicum, sive fabulosum et gentile, sive civile et populare.

Caput XXVI. Quam luculenter Tertullianus ethnicorum litteris, scriptisque ostendat falsos esse omnes illorum deos.

Articulus Primus. Quomodo Tertullianus demonstret falsos esse gentilium deos ex litteris, quibus ad prudentiam et liberalia officia informabantur, atq

Articulus II. Quam perspicue Tertullianus demonstret falsos esse gentilium deos ex litteris histrionum, a quibus voce, gestu, motu, cantu repraesentab

Articulus III. Quantum gentiles, personam deorum in cavea induti, divinitatem illorum pessumdederint, repraesentantes castratum Alym, vel Herculem viv

Articulus IV. Quibus argumentis Tertullianus patefecerit ethnicorum deos a philosophis, ac nominatim a Socrate, Diogene, et Varrone irrisos atque expl

Caput XXVII. Expenduntur alia Tertulliani argumenta, quibus falsos nullosque esse gentilium deos demonstrat.

Articulus Primus. Quam nefaria fuerit provinciarum, civitatum, ac praesertim Aegyptiorum peculiares deos sibi adoptandi licentia: quam parum verisimil

Articulus II. De aliis diis, qui Romanis incogniti, in Italiae provinciis et urbibus colebantur, quemadmodum Cassinensium sive Crustuminensium Delvent

Caput XXVIII. Quanta insulsitate Romani venditaverint se sua in deos pietate meruisse totius orbis imperium.

Articulus Primus. Quam falsum sit Romanos meruisse totius orbis terrae dominatum sua pietate in deos Sterculum, Mutinum, Larentiam, Cybelem, Jovem, Ju

Articulus II. Romanis datum non fuisse ob suam in deos pietatem imperium, quod fundatum fuerat, antequam Numa varios, qui explicantur, eosdem deos col

Articulus III. Non magis datum aut propagatum ab ullis gentilium diis imperium Romanorum, quam Babyloniorum, Medorum, Aegyptiorum, Assyriorum, Amazonu

Caput XXIX. De deorum imaginibus, statuis et simulacris.

Articulus Primus. Quibus argumentis Tertullianus demonstret colenda non esse deorum simulacra, quae nulla ante Numam Pompilium, ac longo deinceps temp

Articulus II. Quam absurde ethnici dixerint simulacra suos esse deos tametsi plurimi quosdam aliis incognitos, et a se adoptatos colerent, aut domest

Articulus III. Quam praepostere gentiles Simonem magum, sicut alios deos suos statua dei sancti inauguraverint, eosque omnes repraesentaverint eodem h

Caput XXX. De gentilium templis, et sacrificiis

Articulus Primus. Quanta impietate ethnici templa et aras diis suis atque imperatoribus mortuis et vivis aedificaverint, mercedemque exegerint pro tem

Articulus II. Quam scelerata conscientia, quantaque avaritia ethnici diis suis sacrificaverint, et obtulerint grana thuris unius assis, duas meri gutt

Series secunda. Libri Dogmatici Ante Susceptum Ab Auctore Montanismum. De Oratione. De Baptismo. De Poenitentia. De Patientia. Ad Uxorem Libri II. De

Quinti Septimii Florentis Tertulliani Liber De Oratione.

Prolegomena .

Ad Lectorem Panciroli Praefatio.

De Oratione Liber . Argumentum.

Quinti Septimii Florentis Tertulliani De Baptismo Adversus Quintillam Liber,

Quinti Septimii Florentis Tertulliani De Poenitentia Liber.

Quinti Septimii Florentis Tertulliani De Patientia Liber.

Quinti Septimii Florentis Tertulliani Ad Uxorem

Argumentum.— Ejusdem fere argumenti hic liber cum superiore, nisi quod, humanae fragilitatis memor, uxorem Auctor adhortatur, ut si secundas nuptias a

Quinti Septimii Florentis Tertulliani De Cultu Foeminarum

Liber Primus.

Argumentum.— Cum saevissima adversus Christianos Caesarum edicta mortem illis quotidie impendentem minitarentur, Tertullianus ad montanismum jam incli

Argumentum.— Ejusdem pene argumenti est liber iste cum praecedenti, praeterquam quod hic curam capilli et cutis magis peculiariter reprobet.

Index Tomi Primi.

Corrigenda Et Addenda.

Addenda Quae Sequuntur Ad Litterarios Tertulliani Annales.

Index analyticus amplissimus tomum tertium absolvet.

Finis Tomi Primi.

Articulus V. Expenditur qua temeritate ethnici conculcaverint leges quae dignitatum et natalium insignia, ac matronarum et meretricum vestes distingui jubebant, aut prohibebant ne mulieres auro, nisi in annulo pronubo, ornarentur.

0998D

Gradum inde Tertullianus facit ad aliud pessumdatarum ab ethnicis legum genus, quibus modestiae ac sobrietati in primis mulierum prudentissime consultum olim fuit. Qui enim leges christiano nomini injuriosas tam in solenter objectabant, hi ipsi tranquillo laetoque animo patiebantur alias conculcari, quae dignitatum et honestorum natalium insignia non temere nec impune usurpari sinebant (Tertul. Apologet. cap. 6, pag. 300) . Quis vero nescit varia fuisse regum, senatorum, equitum, et plebeiorum hominum insignia, diversasque vestes, quibus a se invicem distinguebantur? Missa enimvero ut plurima 0999A faciamus, haec alia sunt de illis ipsiusmet Auctoris nostri verba: Quis omnino regum insigne potestati suae humero praefert, et non aut capite diadema, aut in manu sceptrum, aut aliquam propriae vestis notam? (Idem, lib. adv. Judaeos, cap. 10) .

Datum quoque est a Caesare Augusto edictum, quo prohibuit ne ullus, nisi senator, purpuram, quae tum vulgo sumebatur, deinceps indueret (Dion. lib XLIX Histor. Rom. pag. 459) . Antea vero Julius Caesar, teste Suetonio, lecticarum usum, item conchyliadae vestis, et margaritarum, nisi certis personis et aetatibus perque certos dies, ademit (Sueton. in Vit. Julii Caesaris, § 43) . Quae quidem ab Eusebiani Chronici auctore de foeminis sic explicantur: Prohibitae lecticis margaritisque uti, quae nec viros nec liberos haberent, et minores essent 0999B annis quinquaginta quinque (Euseb. Chron. 1972) .

Magnum quoque inter matronarum et meretricum vestes erat discrimen (Tertull., Apologet. cap. 6, pag. 301) . Nam meretrices, sicuti Nonius annotavit, succinctiore veste utebantur (Non. cap. 14 de Gen. vestim) . Quamobrem Ulpianus: Si quis, inquit, virgines appellasset, si tamen ancillari veste vestitas, minus peccare videtur, multo minus si meretricia veste foeminae, non matrum familiarum vestitae fuissent (Digest. lib. XLVIII, tit. de Injur., etc., leg. 15) .

Quantum autem mulieres, contra majorum instituta, his vestibus abuterentur, disce ex nostro Tertulliano: Video, inquit, et inter matronas atque prostibulas nullum de habitu discrimen relictum (Tertul. loc. cit.). Neque ibi ille plura; sed quae alio in libro 0999C uberius, huncque prosequitur in modum: Converte et ad foeminas, inquit, habes spectare quod Caecinna Severus graviter senatui impressit matronas sine stola in publico. Denique Lentuli auguris consultis, quae ita sese exauctorasset, pro stupro erat poena; quoniam quidem indices custodesque dignitatis habitus, ut lenocinii factitandi impedimenta, sedulo quaedam desuefecerant. At nunc in semetipsas lenocinando, quo planius adeantur, et stolam et supparum, et crepidulam, caliendrum, ipsas quoque jam lecticas, et sellas, quibus, in publico quoque domestice ac secrete habebantur, ejeravere (Idem, lib. de Pallio, cap. 4) . Alio adhuc in libro eumdem abusum, ac rejectam illam honestarum matronarum et meretriciarum vestium differentiam acrius insectatur. Audi, quaeso, eum loquentem: Quanto magis blasphemabile 0999D est, si quae sacerdotes pudicitiae dicimini impudicarum ritu procedatis cultae et expictae? Aut quid minus habent infelicissimae illae publicarum libidinum victimae, quas si quae leges a maritalibus et matronalibus decoramentis coercebant, jam certe saeculi improbitas quotidie insurgens honestissimis quibusque foeminis usque ad errorem dignoscendi coaequavit (Idem, lib. II de Cultu foemin. c. 12) . Tum paulo post: Thamar illa, quae se expinxerat et ornaverat, idcirco Judae suspicione visa est quaestui sedere, adeoque sub velamento latebat, habitus qualitate quaestuariam mentiente; ut quaestuariam et voluerit, et compellaverit, et pactus sit (ib.) . Nec absimili modo Hieronymus: Thamar, inquit, sub specie meretricis fallit Judam (Hieronym. lib. I adv. Pelagian.) . 1000A Audisne quam antiquae fuerint de distinguendis matronarum scortorumque vestibus leges, et quam impune eas ethnici violaverint.

Neque alias magis curabant, quibus foeminarum modestiae et sobrietati cantum erat. Nulla enim antiquitus foemina aurum, ait Tertullianus, praeter unico norat digito, quem sponsus oppignerasset, pronubo annulo (Tertull. Apologet. cap. 6, p. 302) . Nemini autem incompertum est morem vetustissimum fuisse, ut sponsus in futurarum nuptiarum pignus annulum, quem vocabant pronubum, sponsae suae mitteret. Si quis tamen illius testem saltem unum sibi citari velit, is audiat Juvenalem:

Conventum tamen et pactum, et sponsalia nostra
Tempestate paras, jamque a tonsore magistro
Pecteris, et digito pignus fortasse dedisti. 1000B (Juvenal. Satir. 6, v. 25 et seqq.)

Plinius autem testatum nobis facit hunc annulum suo tempore ferreum fuisse, ac sine gemma: Etiam nunc, ait, sponsae muneri ferreus annulus mittitur isque sine gemma (Plin. lib. XXXIII natur. Hist. c. 1, p. 7) .

Tertulliani itaque nostri aetate, mos. ille plane modestus jam immutatus erat, et pro ferreo annulo aureus dabatur. Postea vero Isidorus de annulis iisdemque pronubis plurali numero sic loquebatur: Foeminae non usae sunt annulis, nisi quos virgini sponsus miserat, neque amplius quam binos annulos aureos in digitis habere solebat. At nunc prae auro nullum foeminis leve est atque immune membrum (Isidor. lib. XIX Origin., cap. 32) . Nonne autem his posterioribus verbis ad haec Tertulliani respexit, quibus mulierum luxum ipso, de 1000C quo agimus, loco sic exagitat: Nunc in foeminis prae auro nullum leve membrum (Tertul., Apologet. cap. 6, p. 304) . Quamobrem Ovidius antea cecinerat:

Nec prodite graves, insuto vestibus auro,
Per quas non petitis, saepe fugatis opes. (Ovid. lib. III de Arte amandi, v. 172.)

Testis adhuc nobis est Plinius visam a se Agrippinam, Claudii principis, id est, Neronis uxorem, edente eo navalis praelii spectaculum, assidente ei, indutam paludamento auro textili sine alia materie (Plin. ibid. cap. 3, p. 39) . Quod quidem et Dion (Dion., lib. X Rom. Histor.) et Cornelius Tacitus confirmant (C. Tacit. lib. XII, Annal. ant. fin.) . Qui plura de hoc romanarum mulierum luxu scire voluerit, is adeat Meursium (Meurs. lib. de Luxu Roman. cap. 4 et seqq.) , 1000D Kobierzykum (Kobierz. lib. I de Luxu Rom., cap. 8, et seqq.) , ac si vacat, ea quae nos alibi annotavimus. (Tom. I Apparat., p. 792.)