Articulus VII. Quam absurde ethnici objecerint a Christianis adorari caput asini: quis huic fabulae occasionem dederit: quanta impudentia nebulo quidam judaeus illius asini cum ridicula prorsus inscriptione picturam circumtulerit; ac quam vere iidem ethnici asinos totos, aliasque belluas, aut vivas, aut depictas adoraverint.

1032D

Alia ethnici, nec caeteris minore, calumnia Christianos ideo infamare frustra moliti sunt, quasi caput, uti ait Tertullianus, asininum, tanquam deum adorarent. Sed illud, inquit, merum erat vigilantium et invidorum hominum somnium, qui conabantur quoquo modo Christianos calumniari. Non diffitetur tamen falsae huic criminationi datam a Cornelio Tacito occasionem. Tam temere enimvero, quam falso suis in historiis scripserat Judaeis, qui in vastissimis Arabiae desertis errantes, siti laborabant, indicatos fuisse a quibusdam onagris aquarum fontes, quibus eam sedaverunt; quapropter in grati animi testificationem, sic uti inquiebat, asini consecraverunt imaginem. 1033A Quia autem religio christiana judaicae erat proxima, hinc finxerunt gentiles a Christianis quoque asini caput adorari (Tertullian., Apologet., cap. 16, pag. 365 et seqq., et lib. I ad Nation., cap. 11, pag. 577) . Verum nos alibi hanc insulsissimam criminationem, non solum quatenus Judaeos, sed etiam Christianos spectat, funditus evertimus (Dissertat. in Minut. Octav., cap. 11, art. 1) .

Reliquum itaque est, ut singulare aliquod factum expendamus, quod a Tertulliano nostro duobus in libris sic describitur: Nova jam Dei nostri in ista proxime civitate editio publicata est, ex quo quidam frustrandis bestiis mercenarius noxius, picturam proposuit, cum ejusmodi incriptione: Deus Christianorum Onochoetes. Is erat auribus asininis, altero pede 1033B ungulatus, librum gestans, et togatus (Tertullian., Apolog., cap. 16, p. 372) . Alio autem in libro id paulo fusius explicat: Jam de nostro Deo fama suggessit. Adeo nuper quidam perditissimus in ista civitate, etiam suae religionis desertor, solo detrimento cutis judaeus, utique magis, quod bestiarum morsus, ad quas se locando quotidie toto jam corpore decutit, cum incedit, picturam in nos proposuit sub ista proscriptione: Onochoetes. Is erat auribus canteriorum, et in toga cum libro, altero pede ungulato (Idem, lib. I ad Nati., cap. 14, pag. 579) .

Primum ergo dixit hoc factum esse nuper, sive paulo antea quam utrumque librum composuit, atque proxime in ista civitate, in qua commorabatur. De hujus igitur facti veritate nullus dubitandi locus 1033C est. Deinde illius auctorem fuisse judaeum quemdam, suae, id est, judaicae religionis desertorem, quique tunc solo detrimento cutis, hoc est, sola circumcisione judaeus, impios ethnicorum cultus profitebatur: sed hunc fuisse hominem perditissimum, ac plurium criminum publico judicio convictum, et propterea ad bestias damnatum, ut cum eis nimirum suo ordine pugnaret. Verum quia fas illi erat ab hac pugna aliquando vacare, ut lucrum majus faceret, sese quotidie frustrandis bestiis, hoc est, ad illarum impetus ac morsus dimicando declinandos ultro locabat. Nam ut adprime Cassiodorus observat: Actus detestabilis, certamen infelix, cum feris velle contendere, quas fortiores se non dubitat invenire. Sola est ergo in fallendo praesumptio, unicum in deceptione solatium. Qui si 1033D feram non mereatur effugere, interdum nec sepulturam poterit invenire (Cassiod., lib. V Variar. epist. 42, pag. 94) . Talis erat judaeus ille recutitus, cui praeter circumcisionem, quotidie, ait Tertullianus, toto jam corpore decutit, id est, plures singulis diebus plagas morsibus bestiarum accipiebat. At id genus hominum bestiarii cognominabantur, de quibus paulo ante disseruimus (Supr. cap.)

In ludis itaque publicis nebulo ille pseudo-judaeus ut christianam religionem ludificaretur, illam circumtulit descriptam a Tertulliano ridiculam plane imaginem, cujus haec erat inscriptio: Deus Christianorum Onochoetes (Tertullian., Apologet., cap. 16, p. 372) , sive ut in codicibus nostris manuscriptis et 1034A aliis Onochitis, in aliis Onochorsitis, vel Onochortissis, aut Onochotasis; in antiquis editionibus Onychites, in quibusdam tandem Ὀνοχήλος. In libri autem ad Nationes inedito exemplari et aliis editis hoc nomen scribitur triplici modo, ac primo quidem Onocholtes; secundo, Onochoites; tertio, Onochoete (Idem. lib. I ad Nati., cap. 14, pag. 579) . At quam variae discrepantesque sunt hujus unius nominis lectiones, tam clare patet illud esse corruptum. Quamobrem eruditi plures viri in eo sanando non parum desudaverunt. Quidam enim putant legendum Onochoetes, ita ut hac voce significetur asinus sacrorum magister, et sacerdos, a quo alii initiandi erant. Malunt alii scriptum Onochorsites, ab asinino capite, alii Onocoites, id est, asininae originis et prosapiae. Alii 1034B etiam Onotacoustes, graece Ὀνωτακούστης. Sed quid in uno hujus inscriptionis nomine inveniendo laborandum, cui haec duo latina, Deus Christianorum praeposita in Apologetico libro indicantur? Quid enim si posterius illud nomen a scelerato nugatore confictum, et a librariis deinde corruptum fuerit? Quid etiam, si vulgare quoddam punicum nomen sit, jamque penitus obsoletum? Nonne nobis sufficere debet data ab Auctore nostro hujus nominis et picturae explicatio: Is, inquit, erat auribus asininis, altero pede ungulatus, librum gestans, et togatus. Quod quidem aliis verbis in libro ad Nationes, sed idem omnino significantibus edixit.

Pictus autem asinus ille erat togatus, sive toga contectus, et librum gestans in derisum videlicet 1034C Christianorum, qui sacra Evangelia summo habebant in honore, eaque secum ferre, ac suis in synaxibus palam legere consueverant.

At Christiani et Tertullianus illud divinitatis monstrum, ex impii nebulonis cerebro ortum, ac nomen ejus et formam riserunt. Quidni risissent illud auctoritate temporis, ut ille ait, destitutum, et qualitate auctoris infirmum (Idem, Apologet., cap. 16, p. 373, et lib. 1 ad Nation., cap. 14, p. 579) ?

Nec est sane quod nobis aliquis objiciat non tam longe Gnosticos hinc recessisse, qui multo antea, sicut post Epiphanium (Epiph. haer. 26, p. 91) observavimus (Tom. I Apparat., p. 244.; Dissertat. in Minut., cap. 11, art. 1) , finxerant Sabaoth septimum Aeonum, coeli et terrae esse conditorem, quem alii 1034D asini, alii porci figuram prae se ferre effutiebant. Nam haec ridicula Sabaoth imago omnino diversa erat ab horrida Dei Christianorum figura, quam nequissimus et flagitiosissimus judaicae religionis proditor insulsissime excogitaverat.

Ad eam fortasse propius accedebat asinus albus, quem uti Suidas narrat ( Suid. ad v. Ζήνων) et nos alibi annotavimus (Dissertat. in Minut. loc. cit.) . Zeno quidam Alexandrinus, judaicae religionis desertor, per judaeorum synagogam die sabbati traduxisse perhibetur. Verum tametsi id ante Tertulliani tempus actum fuisse probaretur, multum tamen ab illa pictura discrepabat, quam pseudo judaeus in Christianorum Dei derisionem, non in synagoga, sed 1035A in publicis gentilium spectaculis circumtulit. At non omnino absurde dici posset unum ex his pseudo-judaeis nebulonibus alteri haec faciendi dedisse occasionem.

Quamvis autem detestabile prorsus fuerit utrumque illud divinitatis portentum; gentiles tamen neutrum plane penitusque reprobare poterant, quin semetipsos nequitiae et amentiae protinus condemnarent. Tertullianus enim id perspicue probat his, quibus eos compellat, verbis: Vos non negabitis et jumenta omnia, et totos cantherios cum sua Epona coli a vobis (Tertullian. Apologet. cap. 16, p. 365) . Rursus autem in primo ad Nationes libro: Sane vos totos asinos colitis, et cum sua Epona, et omnia jumenta, et pecora, bestiasque perinde cum suis praesepibus consecratis. Quamobrem illos sic urget: Sed illi ethnici 1035B debebant adorare statim biforme nomen illud a judaeo confictum (Lib. I ad Nation., cap. 11, pag. 577) : Quia canino et leonino capite commistos, et de capro, et de ariete cornutos, et a lumbis hircos, et a cruribus serpentes, et planta vel tergo alites deos receperunt (Idem, Agologet. ibid.) . Similiter in suo libro ad Nationes: Sunt penes vos et canino capite, et leonino, et de bove, et de ariete, et de hirco cornuti dii, caprigenae, vel anguini, et alites, planta, fronte, et tergo (lib. I ad Nation., cap. 14, p. 579) . Nos vero haec omnia in aliis dissertationibus enucleavimus, et Minutium audivimus adversus ethnicos simili modo disputantem (Dissertat. in Minut. Octav. cap. 14, art. 2, et Dissertat. in Arnob., cap. 20, art. 1) .

At Tertullianus illos ipsorummet gladio sic jugulat. 1035C Si vitio, inquit, nobis vertitis, quod asini caput tanquam Deum colamus, multo certe vos nequiores esse convincitis. Non enim asini tantum caput, vel quasdam bestiarum partes, sed totos asinos, aliasque quamplures totas bestias dicitis esse deos, et revera adoratis. Quae autem, amabo te, major insulsitas, quam unius criminis aliquem insimulari ab alio, qui ejusdem et plurium graviorum seipsum reum esse fatetur? Verum haec, ait Tertullianus, ex abundanti. Quam certum quippe erat bestias ab ethnicis, tam falsum erat a Christianis caput asini, vel asinos adorari. Unum siquidem hi adorabant summum Deum, qui omnia creavit, nec ab ullo potest aut videri, aut comprehendi.