Articulus III. Quam praepostere gentiles Simonem magum, sicut alios deos suos statua dei sancti inauguraverint, eosque omnes repraesentaverint eodem habitu, iisdemque insignibus, quibus aetas, ars, negotium ante mortem fuerant, ac pares statuas imperatoribus suis, seu mortuis, seu vivis statuerint; nec inde aliquid confici posse contra sanctas Christianorum imagines.

1135D

Ultimum Tertulliani adversus insanos simulacrorum cultores argumentum non omni prorsus difficultate caret. Quapropter illum parumper adhuc audiamus, ethnicos his verbis increpantem: Qua, inquit, fronte, Junones, Cereres, Dianas, sive illarum, aliarumque vestrarum dearum ac deorum simulacra 1136A adoratis, cum Simonem magum statua et inscriptione sancti dei inauguratis (Tertul. Apol., cap. 13. p. 347) ? Observatum autem a nobis fuit a Justino martyre traditum fuisse, Claudio imperante, statuam in insula Tiberina duos inter pontes huic Simoni mago positam cum illa inscriptione: Simoni sancto deo (Tom. I Apparat., pag. 6) . Martyri sanctissimo suffragatur Cyrillus Hierosolymitanus (Cyril., catech. 6, pag. 157) , qui illam ab eodem Claudio imperatore, et Eusebius (Euseb., lib. II Histor. eccles., pag. 52) , qui a Romanis collocatam fuisse haud dubitanter affirmant. Alios testes hic citare tam facile esset, quam supervacaneum. Omnes enimvero concedunt communem hanc fuisse veterum Scriptorum opinionem.

Verum recentiores critici audacter asseverant illam 1136B crasso niti errore, qui ab eodem Justino, latinae linguae penitus ignaro profectus, caeterorum deinceps animos pervasit. Cum enim ille in mentem, inquiunt, induxisset statuam Semonis Sanci dei Fidii eamdem esse ac Simonis magi, ipsi falsa nominis similitudine decepto, alii omnes incauti subscripserunt.

Quid ergo? Numquid omnes non solum graece, sed latine scientes, atque ii etiam, qui Romam post Justinum martyrem venerant? Numquid hunc errorem nullus ex illis deprehendit, aut illius a se agniti ne ullum quidem admonuit? Numquid quia postrema aetate Simonis Sanci statua inventa est, inde necessario sequitur Justini tempore nullam fuisse Simonis Magi? Quid vero, quod Augustinus testatum plane facit effictas ab eodem Simone mago et suam et Helenes 1136C meretricis imagines, quas discipulis, inquit, suis praebebat adorandas, et Romae tanquam deorum simulacra auctoritate publica constituerat (August., lib. de Haeres., cap. 1, pag. 6) . Atqui si has imagines Romae constituit, nonne Justini adhuc tempore aliqua exstare poterat? Quid ergo prohibet quominus sanctus ille martyr et alii deinceps aliquam ex illis aut viderent, aut ab aliis visam esse facti sint certiores?

Sed fac, si Deo placet, Justinum, Augustinum, et alios quam plurimos errasse, non minus tamen valida est Tertulliani adversus deorum statuas argumentatio. Cuncti enimvero saltem fatentur positum fuisse Romae Semonis Sanci simulacrum. At non minus impium erat falsi hujus dei, quam Simonis magi imaginem 1136D adorare. Praeterea idem erat in deorum, ait Tertullianus, statuis Habitus, eadem insignia, atque ut aetas, ut ars, ut negotium mortui fuit, ita deus est (Tertullian. Apologet., cap. 347) . Quid autem absurdius, quam cum senex de Saturno, sicut ille alio in libro scripsit, imberbis de Apolline, virgo de Diana figuratur, et miles in Marte, et in Vulcano faber ferri consecratur (Idem, lib. I ad Nation., cap. 10) ? Quis enim ea spectando, non illico videbat illos homines fuisse, vilibus etiam artibus olim occupatos, qui dii idcirco esse nunquam potuerunt? Non summa igitur sine impietate illorum tanquam deorum simulacra et imagines adorabantur.

Denique iidem gentiles non solum his aliisque veteribus 1137A diis suis, sed suis etiam imperatoribus mortuis, ac quandoque adhuc viventibus, uti paulo post dicemus, exstruxerant templa, in quibus posita erant eorum simulacra, eaque eodem atque aliorum deorum suorum colebant honore. Quae autem major impietas, quam viventis hominis, aut mortui, ac dum viveret omni scelerum genere saepius conspurcati, simulacrum tanquam veri dei adorare ac venerari? At certe non insani imperitique tantum vulgi haec fuit detestanda superstitio, sed aliorum etiam, qui ingenio et auctoritate maxime pollebant. De se enim ipso et quibusdam, qui se christianos esse negabant, Plinius haec ad Trajanum imperatorem scripsit in verba: Cum praeeunte me deos appellarent, et imagini tuae, quam propter hoc jusseram cum simulacris numinum 1137B afferri, thure, ac vino supplicarent, praeterea maledicerent Christo, quorum nihil cogi posse dicuntur, qui sunt revera Christiani (Plin., lib. X, epist. 101 ad Trajan.) . Nec mirum profecto si veri Christiani id plane penitusque recusarent, quod non sine maximo idololatriae crimine fieri poterat.

Non amplius ergo audiendi sunt gentiles, qui nobis objiciebant ab hujuscemodi deorum, praesertim antiquorum, statuis, et simulacris, opem sibi ferri, fundi oracula, aut nescio quae facta miracula. Quae enim de hisce diis, seu simulacris diximus. Sole meridiano evidentius demonstrant nihil ab illis, multo minus miracula potuisse fieri? Deinde vero Tertullianus, ut supra vidimus, plane ostendit si quid extra consuetum naturae ordinem ab illis factum videatur, id 1137C tribuendum malis artibus, praestigiis atque fraudibus daemonum, qui delitescentes sub imaginum, uti ille loquitur, prostitutione, et humanorum nominum consecratione (Tertullian. Apologet., cap. 27) , improvidas gentilium mentes fallebant. Sed de his satis antea disputavimus (Supr., cap. 10, art. 3 et seqq.) .

Neque porro est, quod haereticus aliquis nobis in aurem obganniat, vel palam clamitet ex his, quae hactenus post Tertullianum enucleata sunt, concludi posse omnes penitus sacras Christianorum imagines ab illo condemnari. Non enim de aliis disputavit, quam falsorum deorum, quae sine sacrilegae impietatis vitio, sicut satis probatum est, adorari nequeunt (Tertullian. lib. de Idololat., cap. 5) . Neque potiori 1137D jure alius instabit illum asseveranter alibi affirmasse divina Moysis lege, quaslibet statuas et imagines prohiberi. Nam ibidem ille non minus perspicue asseverat factas Dei jussu ab eodem Moyse serpentis aenei, Cherubinorum, aliasque imagines sive statuas, quae idcirco nihil pravi cultus et idololatriae secum importabant. Existimavit ergo eas non improbandas esse, quae nihil impio idolorum cultui affine habent. Sed haec fusius in primo Apparatus nostri tomo, aliisque superioribus nostris dissertationibus explicata sunt (Tom. I Apparat., p. 748; Dissertat. in Minut. Oct., cap. 29, art. I et seqq.; Dissertat. in Arnob., cap. 22, art. 1 et seqq.; et Dissertat. in Lactant., cap. 34, art. 1 et seqq.) . Ea vero si cum his quae retulimus, 1138A componantur, novam mutuamque lucem sibi afferent ac recipient.