PROOEMIUM SANCTI BONAVENTURAE IN LIBRUM PRIMUM SENTENTIARUM.
PROLOGUS MAGISTRI IN LIBROS SENTENTIARUM.
COMMENTARIUS IN PROLOGUM MAGISTRI.
DUBIA CIRCA PRIMAM PARTEM PROLOGI MAGISTRI.
DIVISIO TEXTUS SECUNDAE PARTIS PROLOGI.
DUBIA CIRCA LITTERAM SECUNDAE PARTIS PROLOGI.
DIVISIO TEXTUS ULTIMAE PARTIS.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM I.
QUAESTIO II. Utrum omni creato utendum sit.
QUAESTIO III. Utrum solo bono creato utendum sit.
QUAESTIO I. Utrum Deo sit fruendum.
QUAESTIO II. Utrum solo Deo sive bono increato fruendum sit.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM II.
QUAESTIO II. Utrum in Deo ponenda sit personarum pluralitas.
QUAESTIO III. Utrum numerus divinarum personarum sit infinitus.
QUAESTIO IV. Utrum tres tantum sint divinae personae.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM III.
ARTICULUS UNICUS. De cognoscibilitate Dei
QUAESTIO I. Utrum Deus sit cognoscibilis a creatura.
QUAESTIO II. Utrum Deus sit cognoscibilis per creaturas.
QUAESTIO III. Utrum homo in omni statu cognoscat Deum per creaturas.
QUAESTIO I. Utrum ratio imaginis attendatur in memoria, intelligentia et voluntate.
QUAESTIO II. Utrum imago attendatur in his potentiis per comparationem ipsarum ad Deum.
QUAESTIO III. Utrum memoria, intelligentia et voluntas sint idem in essentia cum anima.
DUBIA CIRCA LITTERAM PARTIS II.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM IV.
QUAESTIO I. Utrum haec locutio: Deus genuit Deum, sit concedenda.
QUAESTIO II. Utrum admitti possit haec locutio: Deus generat alium Deum.
QUAESTIO IV. Utrum hoc nomen Deus pro persona supponat, vel pro natura.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM V.
QUAESTIO I. Utrum substantia sive essentia generetur.
QUAESTIO II. Utrum substantia sive essentia divina per generationem communicetur.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VI.
QUAESTIO I. Utrum generatio Filii sit secundum rationem necessitatis.
QUAESTIO III. Utrum generatio Filii sit secundum rationem exemplaritatis.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VII.
QUAESTIO I. Utrum potentia generandi dicat aliquid absolutum, vel relativum.
QUAESTIO III. Utrum, potentia generandi et potentia creandi sint unica potentia.
QUAESTIO IV. Utrum posse generari et posse creari sint univocum posse.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VIII.
QUAESTIO I. Utrum Deus sit immutabilis.
QUAESTIO II. Utrum solus Deus immutabilis sit.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO I. Utrum Deus sit summe simplex.
QUAESTIO II. Utrum summa simplicitas soli Deo conveniat.
QUAESTIO III. Utrum anima rationalis sit tota in toto corpore, et tota in qualibet parte ipsius.
QUAESTIO IV. Utrum Deus sit in aliquo determinato genere sive praedicamento.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM IX.
QUAESTIO IV. Utrum generatio Filii terminata sit.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM X.
ARTICULUS II. De proprietate Spiritus sancti.
QUAESTIO I. Utrum amor sive caritas sit proprium Spiritus sancti.
QUAESTIO III. Utrum Spiritus sanctus proprie sit spiritus.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM Xl.
ARTICULUS UNICUS. De principio processionis Spiritui sancti.
QUAESTIO I. Utrum Spiritus sanctus a Patre et a Filio procedat.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XII.
ARTICULUS UNICUS. De processione Spiritus sancti in comparatione ad Patrem et Filium.
QUAESTIO I. Utrum Spiritus sanctus a Patre prius quam a Filio procedat.
QUAESTIO III. Utrum Spiritus sanctus mediante Filio a Patre procedat.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIII.
ARTICULUS UNICUS. De processione Spiritus sancti et de differentia processionis a generatione.
QUAESTIO I. Utrum in divinis ponenda sit processio.
QUAESTIO II. Utrum processio Spiritus sancti sit generatio.
QUAESTIO IV. Utrum Spiritus sanctus sit ingenitus.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIV.
QUAESTIO I. Utrum processio temporalis Spiritus sancti ponenda sit.
QUAESTIO I. Utrum Spiritus sanctus detur in propria persona, an tantum in effectu.
QUAESTIO II. Utrum Spiritus sanctus detur ab aliquo viro sancto.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XV.
ARTICULUS UNICUS. De missione in divinis.
QUAESTIO I. Utrum in divinis sit missio.
QUAESTIO II. Utrum missio in divinis sit tantum ex tempore, an etiam ab aeterno.
QUAESTIO III. Utrum missio, passive accepta, sit totius Trinitatis, in specie Patris.
QUAESTIO IV. Utrum missio, active accepta, sit totius Trinitatis.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO II. Utrum Filius et Spiritus sanctus secundum eadem dona gratiae mitti dicantur.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVI.
QUAESTIO II. Ad quid sit utilis missio visibilis Spiritus sancti.
QUAESTIO III. Quibus modis facta sit missio visibilis.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVII.
QUAESTIO I. Utrum praeter caritatem increatam poni debeat habilius caritatis creatus.
QUAESTIO III. Utrum quis certitudinaliter scire possit, se esse in caritates
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTO II. Quomodo caritas augeatur.
QUAESTIO III. Utrum caritas possit diminui.
QUAESTIO IV. Utrum caritas terminum habeat in augmento.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVIII.
QUAESTIO III. Utrum convenientius de Spiritu sancto dicatur donum quam datum.
QUAESTIO VI. Utrum Spiritus sanctus ratione donabilitatis dici possit Spiritus noster.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIX.
ARTICULUS UNICUS. De divinarum personarum aequalitate et eius proprietatibus.
QUAESTIO II. Utrum in divinis sit summa aequalitas.
QUAESTIO IV. Utrum in divinis sit aequalitas cum circumincessione.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO I. Utrum in divinis ponendum sit totum integrale.
QUAESTIO II. Utrum in divinis possit poni totum universale.
QUAESTIO III. Utrum in divinis personis poni possit principiam materiale.
QUAESTIO IV. Utrum in divinis differentia secundum numerum possit poni.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XX.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXI.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXII.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIII.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIV.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXV.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVI.
ARTICULUS UNICUS. De proprietatibus in genere.
QUAESTIO I. Utrum in divinis ponendae sint proprietates personarum.
QUAESTIO II. Quid sint in divinis proprietates personarum.
QUAESTIO IV. Quot sint in divinis proprietates personarum.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVII.
QUAESTIO III. Utrum proprietates possint abstrahi a personis divinis.
QUAESTIO IV. Virum de notionibus sive proprietatibus liceat contrarie opinari.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO I. Utrum verbum in divinis dicatur essentialiter, an notionaliter.
QUAESTIO II. Utrum Verbum aeternum connotet aliquid ex parte creaturae.
QUAESTIO III. Quae sit comparatio Verbi ad sapientiam sive notitiam.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVIII.
ARTICULUS UNICUS. De innascibilitate et improcessibilitate.
QUAESTIO II. Utrum innascibilitas et paternitas importent eandem relationem.
QUAESTIO III. Utrum innascibilitas, an paternitas sit proprietas personalis Patris.
QUAESTIO IV. Utrum etiam improcessibilitas sicut innascibilitas notionem dicat in Patre
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIX.
QUAESTIO II. Utrum Pater et Filius possint dici
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXX.
ARTICULUS UNICUS. De iis quae de Deo ex tempore dicuntur.
QUAESTIO I. Utrum de Deo aliquid ex tempore dicatur.
QUAESTIO II. Utrum nomina, quae de Deo dicuntur ex tempore, dicantur per se, vel per accidens.
QUAESTIO III. Utrum nomina, quae de Deo ex tempore dicuntur, importent realem in Deo relationem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXI.
ARTICULUS UNICUS. De nominibus
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
ARTICULUS I. De appropriatione Hilarii.
QUAESTIO II. Utrum imago in divinis proprie de Filio dicatur.
QUAESTIO I. Utrum Deus unum cum creatura dici possit.
QUAESTIO II. Utrum una creatura cum alia simpliciter unum dici possit.
QUAESTIO III. Qua ratione unitas approprietur Patri, aequalitas Filio, concordia Spiritui sancto.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXII.
ARTICULUS I. De locutione Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto.
QUAESTIO I. Utrum Pater et Filius diligant se Spiritu sancto.
QUAESTIO I. Utrum recte dici possit Pater est sapiens sapientia genita.
QUAESTIO II. Utrum recte dici possit Pater est potens potentia sive virtute, quam genuit.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIII.
QUAESTIO III. Utrum notio de notione praedicetur.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIV.
ARTICULUS UNICUS. De comparatione personae ad naturam et de appropriatione et translatione.
QUAESTIO I. Utrum in divinis res naturae addat supra naturam.
QUAESTIO III. Utrum in divinis sit ponere appropriata.
QUAESTIO IV. Utrum in divinis ponenda sit translatio.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXV.
QUAESTIO I. Utrum ponendae sint ideae in Deo.
QUAESTIO II. Utrum in ideis ponenda sit pluralitas secundum rem.
QUAESTIO III. Utrum in ideis sit pluralitas secundum rationem.
QUAESTIO V. Utrum ideae in Deo sint numero finitae, an infinitae.
QUAESTIO VI. Utrum ideae ordinem habeant.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVI.
QUAESTIO I. Utrum res fuerint in Deo ab aeterno.
QUAESTIO II. Utrum res sint in Deo ratione essentiae, vel personae.
ARTICULUS II. De modo, quo res existunt in Deo.
QUAESTIO I. Utrum omnia sint in Deo vita.
QUAESTIO II. Utrum res verius esse habeant in Deo quam in proprio genere.
QUAESTIO I. Utrum mala sint in Deo.
QUAESTIO II. Utrum imperfecta sint in Deo.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVII.
ARTICULUS 1. Quod esse ubique conveniat Deo.
QUAESTIO I. Utrum Deus sit in omnibus rebus.
QUAESTIO II. Utrum Deus sit in omnibus locis.
ARTICULUS II. Esse ubique est Deo proprium.
QUAESTIO I. Utrum esse ubique soli Deo conveniat.
QUAESTIO I. Utrum Deus aequaliter sit in omnibus rebus.
QUAESTIO II. Quibus modis Deus in rebus esse dicatur.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
ARTICULUS 1. De incircumscriptibilitate Dei.
QUAESTIO I. Utrum Deus sit localis.
QUAESTIO II. Utrum Deus sit mutabilis secundum locum.
QUAESTIO III. Utrum Deus sit ab omni loco separabilis vel extra omnem locum.
QUAESTIO I. Utrum Angelus possit moveri localiter sine corpore.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVIII.
QUAESTIO L Utrum praescientia divina sit causa rerum.
QUAESTIO II. Utrum praescientia divina sit causata a rebus.
QUAESTIO I. Utrum praescientia Dei rebus praescitis necessitatem imponat.
QUAESTIO II. Utrum necessario Deus praesciat quae praescit.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIX.
QUAESTIO II. Utrum Deus cognoscat omnia alia a se.
QUAESTIO III. Utrum Deus possit scire plura, quam sciat.
ARTICULUS II. De modo divinae cognitionis.
QUAESTIO I. Utrum Deus eodem modo cognoscat se et alia a se.
QUAESTIO II. Utrum Deus mutabilia immutabiliter cognoscat.
QUAESTIO III. Utrum Deus cognoscat universa praesenter.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XL.
QUAESTIO I. Utrum praedestinatio sit quid aeternum, an temporale.
QUAESTIO I. Utrum praedestinatio inferat salutis necessitatem.
QUAESTIO II. Utrum praedestinatio ponat certitudinem in eventu.
QUAESTIO I. Utrum electio sit in Deo ab aeterno, an ex tempore.
QUAESTIO I. Utrum obduratio sit poena, an culpa.
QUAESTIO II. Utrum obduratio sit a Deo.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XLI.
ARTICULUS I. De causalitate divinae praedestinationis.
QUAESTIO I. Utrum praedestinatio vel reprobatio habeant in nobis causam meritoriam.
QUAESTIO II. Utrum praedestinatio et reprobatio habeant in Deo rationem motivam.
ARTICULUS II. De sempiternitate divinae cognitionis.
QUAESTIO I. Utrum Deus cognoscat res per modum complexionis.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XLII.
ARTICULUS UNICUS. De potentia in comparatione ad possibilia, quae potest.
QUAESTIO I. Utrum Deus possit aliquid aliud a se.
QUAESTIO II. Virum Deus possit omne quod potest agens creatum.
QUAESTIO IV. Utrum possibile simpliciter dicatur secundum causas superiores, an inferiores.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XLIII.
ARTICULUS UNICUS. De infinitate divinae potentiae.
QUAESTIO I. Utrum potentia Dei, secundum quod huiusmodi, sit infinita.
QUAESTIO III. Utrum divina potentia possit in effectum actu infinitum.
QUAESTIO IV. Utrum ratio divinae potentiae se extendat ad infinita.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XLIV.
QUAESTIO II. Utrum mundus potuerit fieri melior quantum ad proprietates partium integrantium.
QUAESTIO III. Utrum Deus potuerit facere mundum meliorem quantum ad ordinem partium.
QUAESTIO IV. Utrum Deus potuerit facere mundum antiquiorem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XLV.
QUAESTIO I. Utrum in Deo sit ponere voluntatem.
QUAESTIO II. Utrum Deus dicatur omnivolens, sicut omnisciens et omnipotens.
QUAESTIO I. Utrum voluntas Dei sit causa rerum in generali.
QUAESTIO II. De numero et sufficientia signorum divinae voluntatis.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XLVI.
QUAESTIO I. Utrum Deus velit omnes homines Salvos fieri voluntate beneplaciti.
QUAESTIO II. Utrum Deus velit mala fieri.
QUAESTIO III. Utrum mala fieri sit bonum.
QUAESTIO IV. Utrum mala fieri sit verum.
QUAESTIO V. Utrum malum sit ordinabile a voluntate Dei.
QUAESTIO VI. Utrum malum sit de complemento universi.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS. IN DISTINCTIONEM XLVII.
ARTICULUS UNICUS. De efficacia voluntatis divinae.
QUAESTIO I. Utrum voluntas beneplaciti Dei possit impediri.
QUAESTIO II. Utrum aliquis possit facere contra voluntatem signi.
QUAESTIO III. Utrum Deus debeat mala permittere.
QUAESTIO IV. Utrum Deus possit mala praecipere.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XLVIII.
QUAESTIO II. Utrum conformitas voluntatis nostrae ad divinam faciat eam iustam.
QUAESTIO II. Utrum teneamur voluntatem nostram voluntati divinae conformare in volito.
Ultimo quaeritur, utrum generatio Filii a Patre sit secundum rationem exemplaritatis. Et quod sic, videtur hoc modo.
1. Super illud Psalmi : Semel locutus est Deus, Glossa: "id est, Filium genuit, in quo omnia disposuit "; sed dispositio aeterna dicit rationem exemplaris: ergo si Filius procedit ut verbum, procedit per modum exemplaritatis.
2. Item, generatio Filii a Patre est similis productioni notitiae ex mente ; sed notitia procedit ex mente secundum rationem exemplaris, quia exemplar est ratio cognoscendi: ergo etc.
3. Item, quod est imago in producto, hoc est exemplar in producente; quando enim productum expresse repraesentat, imago dicitur. Similiter quando producens expresse repraesentat, exemplar dicitur; ergo cum Filius procedat ut imago, eadem ratione per modum exemplaritatis.
4. Item, omne principium cognitivum rei producendae producit secundum rationem exemplandi; sed Pater est principium Filii cognitivum: ergo producit Filium secundum rationem exemplaris. Si dicas, quod illud non sufficit, immo necesse est, quod exemplar et exemplatum differant in forma et natura; hoc nihil est, quia si homo, dum generat hominem, posset talem generare, qualem cogitat, tunc generatio illa non tantum esset secundum naturam, sed etiam secundum exemplar. Sed Pater omnino produxit Filium, ut scivit et voluit: ergo etc. Si dicas, quod nec illud sufficit, sed necesse est, exemplar precedere: obiicitur: si Deus ab aeterno creasset mundum per impossibile, nihilominus mundus esset productus secundum rationem exemplaritatis.
Contra: 1. In inferioribus agens per naturam et per exemplar ex opposito dividuntur, sicut natura et intellectus : ergo qui producitur secundum naturam, non producitur secundum rationem exemplaris, sed Filius secundum naturam producitur a Patre: ergo etc.
2. Item, omne producens aliquid secundum rationem exemplaritatis producit secundum rationem voluntatis; sed Pater, ut ostensum est supra, non producit Filium per voluntatem: ergo etc.
3. Item, formae non est forma , ergo nec exemplaris exemplar: sed Filius est ars et exemplar omnium: ergo non habet exemplar in Patre: ergo non procedit secundum rationem exemplaritatis.
4. Item, quod est in alio secundum veritatem, non est in illo secundum exemplar ; sed Filius est in Patre secundum veritatem: ergo non secundum exemplar: sed quod non est in alio secundum exemplar, non procedit secundum rationem exemplaris: ergo etc.
CONCLUSIO.
Filius procedit a Patre sicut ratio exemplandi, non sicut exemplatum ab exemplari.
Respondeo: Dicendum, quod, sicut procedere per modum voluntatis et liberalitatis est dupliciter
uno enim modo procedit per modum liberalitatis ipsum quod non est liberalitas, sed quod fit vel datur ex liberalitate: et sic creaturae procedunt a Deo: alio modo sicut illud quod est ratio liberalitatis, ut amor: et sic procedit Spiritus sanctus ut amor, qui est donum, in quo omnia dona donantur
sic per modum exemplaritatis est procedere dupliciter. Uno modo sicut exemplatum proprie: et sic creatur procedit a Deo tanquam exemplatum ab exemplari, et sic exemplar importat causalitatem formalem respectu exemplati. Alio modo dicitur procedere per modum exemplaritatis sicut ratio exemplandi. Et sic videtur procedere ipse Filius, qui dicitur Verbum Patris,
quo non tantam se loquitur Pater, sed etiam cetera disponit Unde Filius secundum Augustinum sexto de Trinitate dicitur "ars plena omnium rationum viventium. Et hinc habet ortum illud quod consuevit dici, quod qui negat ideas esse, negat Filium Dei esse. Et iste modus procedendi secundum exemplaritatem non repugnat processui naturali, immo non potest esse nisi naturalis. Alius vero modus repugnat processui naturali: est enim secundum voluntatis imperium, ita quod producens et productum differunt sicut causa et causatum, et unum secundum veritatem non est in alio.
Unde rationes inductae ad hanc partem procedunt secundum hanc viam et secundum hanc verum concludunt: secundum aliam vero nulla concludit, immo ad omnes solvendum est per interemptionem.
illae autem, quae obiiciuntur in contrarium, omnes procedunt secundum aliam viam, quia dicunt, quod procedit per modum exemplaritatis, quod est ratio exemplandi; quod patet, quia sumuntur a ratione aeternae dispositionis, cognitionis et imaginis. Ultima vero ratio concludit, quod procedat per modum exemplaritatis, sicut exemplatum, et propterea solvenda est per interemptionem.
4. Ad illud quod obiicitur, quod omne principium rei producendae, si habet cognitionem, producit per exemplar: dicendum est, quod illud falsum est, nisi ratio cognitionis praecedat, ita quod habeat praecognitionem saltem secundum rationem causae ad effectum: quae ordinatio exigit essentialem diversitatem sive substantialem. Exemplatum enim, secundum quod exemplatum, non est in exemplante secundum veritatem, sed per similitudinem, quae, inquam, similitudo, cum sit ratio cognoscendi et exemplandi, dicitur exemplar. Procedit igitur Filius secundum rationem exemplaritatis, non sicut exemplatum per exemplar , sed sicut ipsum exemplar vel ratio exemplandi cetera. Et si tu obiicias, quod exemplar commune est toti Trinitati, respondet ad hoc Altissiodorensis in quaestione de mundo archetypo sive de ideis , quod idea sive mundus archetypus non tantum appropriatum est ipsi Filio, verum etiam proprium.
Vel aliter potest dici, quod secundum quod exemplar dicit rationem cognoscendi, sic commune est toti Trinitati et appropriatur Filio, sicut sapientia. Secundum vero quod ultra hoc dicit rationem emanandi, sic est proprium Filii; et sic importatur per hoc nomen Verbum, ut melius patebit infra .