Patrologiae Cursus Completus

 Patrologiae Cursus Completus

 Elenchus Operum Quae In Hoc Nono Tomo Continentur.

 Elenchus Operum Quae In Hoc Nono Tomo Continentur.

 In Tomum Nonum Praefatio.

 In Tomum Nonum Praefatio.

 In Psalmum Contra Partem Donati,

 In Psalmum Contra Partem Donati,

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Psalmus Contra Partem Donati .

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Psalmus Contra Partem Donati .

 Admonitio In Libros Contra Epistolam Parmeniani.

 Admonitio In Libros Contra Epistolam Parmeniani.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Contra Epistolam Parmeniani Libri tres

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Contra Epistolam Parmeniani Libri tres

 Liber Primus. Occurrit criminationibus et injustis Parmeniani contra Catholicos querelis ostenditque christianos principes pro officio ac jure suo po

 Caput Primum.—1. Multa quidem alias adversus Donatistas, pro viribus quas Deus praebet, partim scribendo, partim etiam tractando disserui: nunc autem

 Caput II.—2. Illud itaque primum videamus, quale sit, quod «Gallos et Hispanos et Italos et eorum socios,» quos utique totum orbem vult intelligi, «tr

 Caput III.—4. Dicit etiam Parmenianus, hinc probari consceleratum fuisse orbem terrarum criminibus traditionis, et aliorum sacrilegiorum quia cum mul

 Caput IV.—6. Frustra itaque dicit Parmenianus, damnatos in Africa traditores in consortium damnationis acceptos a provinciis transmarinis. Hoc enim es

 Caput V.—10. Cum enim diceret, per Osium Hispanum adjutorium praestitum Caeciliano, ut ad eorum communionem sanctorum et illibatorum numerus cogeretur

 Caput VI.—11. Fatetur etiam Parmenianus ad Arelatense oppidum et episcopos judices et partes ex Africa convenisse, Caecilianum scilicet atque Donatist

 Caput VII.—12. Existat enim aliqua illarum partium in nomine Christi nobilissima Ecclesia, ex illis septem, et si placet potissimum Philadelphia (Apoc

 Caput VIII.—13. Quin etiam conqueri audet Parmenianus, quod eos Constantinus ad campum, id est, ad supplicium duci jussit, qui victi apud ecclesiastic

 Caput IX.—15. An forte de religione fas non est ut dicat Imperator, vel quos miserit Imperator? Cur ergo ad imperatorem vestri venere legati? Cur eum

 Caput X.—16. An forte dicent, etiam si convincuntur in sacrilega dissensione, ut pro ea dementia si quid passi fuerint, martyres non sint non tamen a

 Caput XI.—17. Fortassis enim dicunt, graviora se perpessos a catholicis imperatoribus, quam isti fecerunt per reges barbarorum Rogatistis, vel per jud

 Caput XII.—19. Nec pro eis aliquid promulgasse quis invenitur, nisi apostata Julianus, cui pax et unitas christiana nimium displicebat quandoquidem i

 Caput XIII.—20. Quae cum ita sint, cum et divinis et humanis legibus ita damnentur tanta est tamen mansuetudo christiana, ut non solum teneant basili

 Caput XIV.—21. Quapropter zizania vel paleam catholicae segetis nobiscum copiosissime accusent, sed nobiscum ferre patientissime non recusent. Noluit

 Liber Secundus. Expenduntur Scripturae testimonia, quorum perversa interpretatione Donatistae decipere imperitos moliebantur.

 Caput Primum.—1. Quae tandem vis nisi caecitas et vanitas animi cogit hominem clausis , ut dicitur, oculis tanquam in alterum jacere, quod in eum qui

 Caput II.—4. Objiciunt iterum simile aliquid solita caecitate. «De vobis,» inquiunt, «dicit Scriptura, Qui judicat justum injustum, injustum vero just

 Caput III.—6. Jam illud quo pertinet, quod idem Parmenianus ex propheta Isaia nobis objiciendum putavit: Numquid non valet manus Domini salvos facere,

 Caput IV.—8. Et illud quod scriptum est, Secundum principem populi, sic et ministri ipsius et qualis rector est civitatis, tales inhabitantes (Eccli.

 Caput V.—10. Quid igitur jam valet ad causam, quod isti nobis objiciunt, quia de malis sacrificatoribus Dominus per Isaiam dicit: Facinorosus qui sacr

 Caput VI.—11. Sacrificia, inquit, impiorum exsecratio est Domino: etenim inique offerunt illa Qui enim manducat et bibit indigne, judicium sibi manduc

 Caput VII.—12. In Exodo, inquit, scriptum est, «Sacerdotes qui accedunt ad Dominum Deum sanctificentur, ne forte derelinquat eos Dominus et iterum, «C

 Caput VIII.—15. In Evangelio, inquit, scriptum est, «Deus peccatores non audit: sed si quis Deum colit, et voluntatem ejus facit, hunc audit Fratres,

 Caput IX.—18. Objiciunt etiam quod dicitur in Psalmo: Peccatori autem dixit Deus: Utquid exponis justificationes meas, et assumis testamentum meum per

 Caput X.—20. At enim prophetavit Jeremias. Quid prophetavit Jeremias? Non habere, verum Baptismum eos qui relinquunt Deum. Ait enim: «Exspectavit coel

 Caput XI.—23. Quid opus est jam plura discutere? Nisi forte illud movebit, quod cum probare Parmenianus vellet carnales homines non posse spirituales

 Caput XII.—26. Et illud quod scriptum est, Non est speciosa laus in ore peccatoris (Eccli. XV, 9) . In ore certe fidelium utique speciosa est. Sic aut

 Caput XIII.—27. Quin etiam ex Apostoli sententia male usurpata velut insultare audet Parmenianus eis quos negat habere Baptismum, et propterea dicit e

 Caput XIV.—32. Utquid ergo Parmenianus inani jactantia exsultat, et dicit: «Nunquam divinae legis censura patietur ut vivificare quemquam mortuus poss

 Caput XV.—33. Sed inter multa miror hominem, cum ageret non posse haberi Baptismum nisi acceptum, nec posse accipi sine dante, interposuisse ex Evange

 Caput XVI.—35. Qui, inquit, male credidit, consequi non potest Baptismi sacramentum quia scriptum est, «Perversum non potes adornare In principio era

 Caput XVII.—36. Audet etiam Parmenianus nobis exempla divina proponere, quibus se arbitratur ostendere, quaerendum esse hominem sanctum, a quo accipi

 Caput XVIII.—37. At enim dictum est per prophetam regi Josaphat: O rex Josaphat, si peccatorem tu adjuvas, aut eum quem Dominus odit tu diligis, propt

 Caput XIX.—38. Quod ergo scriptum est Deum dixisse, Eos qui me clarificant, clarificabo et qui me spernit, spernetur (I Reg. II, 30) ipsi maxime no

 Caput XX.—39. «Iterum,» inquiunt, «scriptum est: Nolite communicare operibus infructuosis tenebrarum, magis autem redarguite. Quae enim fiunt ab ipsis

 Caput XXI.—40. «Iterum ad Timotheum idem apostolus, Ne, inquit, communicaveris peccatis alienis te ipsum castum custodi

 Caput XXII.—42. Sed tamen videamus unde iste doceat quod affirmat: «Cum scriptum sit,» inquit, « Modicum fermentum totam massam corrumpit » (I Cor. V,

 Caput XXIII.—43. Ex qua regula et illud intelligendum est , quod consequenter opponit, dicens esse scriptum: Sit vobis legitimum aeternum in progenies

 Liber Tertius. Reliqua tractantur loca Scripturae quae Parmenianus objectabat.

 Caput Primum.—1. Cum omnis pia ratio et modus ecclesiasticae disciplinae unitatem spiritus in vinculo pacis maxime debeat intueri, quod Apostolus suff

 Caput II.—4. Sed etsi de aliquo alio in secunda ad Corinthios Epistola locutus est Apostolus, et ibi tamen significavit quanta charitate in quemque de

 Caput III.—17. Sed jam caetera, quae Parmenianus posuit, testimonia videamus. Inter omnia, quibus eorum sacrilegus tumor apparet, nullo se loco magis

 Caput IV.—20. Sic etiam verba Isaiae intelligenda Recedite, recedite exite inde, et immundum nolite tangere: exite de medio ejus, et separamini, qui

 Caput V.—26. Sed novit ponere Parmenianus verba Prophetae, dicentis: Non sedi cum concilio vanitatis, et cum facinorosis non introibo: odio habui curi

 Caput VI.—29. Quae cum ita sint, audent etiam sacrilega schismata vel haereses impiae, si quando in flagello ut se corrigant admonentur, poenas furori

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Baptismo Contra Donatistas Libri septem

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Baptismo Contra Donatistas Libri septem

 Liber Primus. Probat posse extra catholicam communionem dari Baptismum ab haereticis vel schismaticis, non ab iis tamen accipiendum, nec in haeresi ve

 Caput Primum.—1. In eis libris quos adversus Epistolam Parmeniani, quam dedit ad Tichonium,

 Caput II.—3. Itaque isti in quibusdam rebus nobiscum sunt, in quibusdam vero a nobis exierunt. Proinde illa in quibus nobiscum sunt, eos agere non vet

 Caput III.—4. Duo sunt etiam quae dicimus, et esse in Catholica Baptismum, et illic tantum recte accipi: utrumque horum Donatistae negant. Item alia d

 Caput IV.—5. Jam vero si quis non intelligit quomodo fieri possit, ut quod ibi esse confitemur, non ibi recte dari dicamus illud attendat, quia nec r

 Caput V.—6. Illic, inquit, accipere malui, ubi Baptismum Christi esse utrique consentiunt. Sed illic non recte accipi, illi ad quos migraturus es dicu

 Caput VI.—8. Quapropter inter nos et ipsos quodam modo cardinales Donatistas, quorum episcopus apud Carthaginem Primianus est, jam de hac re nulla est

 Caput VII.—9. Jam enim ne videar humanis argumentis id agere, quoniam quaestionis hujus obscuritas prioribus Ecclesiae temporibus ante schisma Donati

 Caput VIII.—10. Neque enim et Cornelii gentilis hominis orationes non sunt exauditae, aut eleemosynae non sunt acceptae: imo et angelum ad se mitti, e

 Caput IX.—12. Videant quam multa et quam magna nihil prosint, si unum quiddam defuerit, et videant quid sit ipsum unum. Nec me in hoc audiant, sed Apo

 Caput X.—13. Sed videntur sibi argutissime quaerere, «utrum generet filios Baptismus Christi in parte Donati, an non generet:» ut si consenserimus quo

 Caput XI.—15. Quaerunt etiam, utrum peccata dimittantur per Baptismum in parte Donati: ut si dixerimus dimitti, respondeant, Ergo est illic Spiritus s

 Caput XII.—18. Quid, si ad ipsum Baptismum fictus accessit? dimissa sunt ei peccata, an non sunt dimissa? Eligant quod volunt utrumlibet elegerint, s

 Caput XIII.—21. Nam plerumque fit ut homo habeat inimicum quem iniquissime oderit: quanquam etiam iniquos inimicos diligere jubeamur, et orare pro eis

 Caput XIV.—22. Frustra ergo nobis dicunt: «Si Baptismum nostrum acceptatis, quid minus habemus, ut nobis de vestra communione consulendum putetis?» Re

 Caput XV.—23. Ecclesia quippe omnes per Baptismum parit, sive apud se, id est, ex utero suo sive extra se de semine viri sui: sive de se, sive de anc

 Caput XVI.—25. Quae autem peperit Abel et Enoch et Noe et Abraham, ipsa peperit Moysen et Prophetas tempore posteriores ante adventum Domini et quae

 Caput XVII.—26. Itaque sive intus versari videantur, sive aperte foris sint, quod caro est, caro est: sive in area in sua sterilitate perseverent, siv

 Caput XVIII.—27. De Baptismi ergo quaestione jam, quantum arbitror, satis disserui: et quia hoc manifestissimum schisma est quod Donatistarum nomine n

 Caput XIX.—29. Sed ne videar devitandae probationis causa ista in laudem beatissimi Martyris dicere, quae quidem non ejus, sed illius est, cujus grati

 Liber Secundus. In quo probat Augustinus, auctoritatem Cypriani episcopi et martyris frustra objectari a Donatistis, quaei llis nimirum magis quam Cat

 Caput Primum.—1. Quantum pro nobis, hoc est, pro pace catholica faciant ea quae tanquam ex auctoritate beati Cypriani adversus nos a parte Donati prof

 Caput II.—3. «Cum in unum Carthagine convenissent calendis septembris episcopi plurimi, ex provincia Africa, Numidia, Mauritania, cum presbyteris et d

 Caput III.—4. Nunc se, si audent, superbae et tumidae cervices haereticorum adversus sanctam humilitatem hujus sermonis extollant. Insani Donatistae,

 Caput IV.—5. Quapropter sanctus Cyprianus, tanto excelsior, quanto humilior, qui documentum Petri sic amavit, ut diceret, «Documentum, scilicet nobis

 Caput V .—6. Et ideo plerumque doctioribus minus aliquid revelatur, ut eorum patiens et humilis charitas, in qua fructus major est, comprobetur, vel q

 Caput VI.—7. Vos itaque, Donatistae, quid ad haec dicitis? Si nostra sententia de Baptismo vera est, omnes qui aliter sapiebant Cypriani temporibus, n

 Caput VII.—10. Quare vos ergo separastis? Si ullus sensus in vobis est, videtis vos certe quid responderi possit non invenire. Non usque adeo, inquiun

 Caput VIII.—13. Nec arbitror beatum Cyprianum propter aliud contra consuetudinem quid sentiret liberius exprompsisse, prioremque dixisse, nisi ut aliu

 Caput IX.—14. Quod quidem, inquit, et Agrippinus bonae memoriae vir, cum caeteris coepiscopis suis qui illo tempore in provincia Africa et Numidia Ecc

 Caput X.—15. Quid autem agunt isti, cum docetur sanctus Cyprianus, etiamsi non admisit in haeresi vel schismate baptizatos, tamen communicasse admitte

 Caput XI.—16. Propter hoc eos habemus inimicos, quia vera dicimus, quia tacere metuimus, quia cessare ab instantia quanta possumus formidamus, quia ob

 Caput XII.—17. Quid de receptis Maximianistis respondeant, non inveniunt. Si dixerint, Innocentes recepimus: respondetur eis, Ergo innocentes damnaver

 Caput XIII.—18. Quis autem non intelligat quid in corde suo possint dicere? Quid ergo facimus, inquiunt, de his quos jam rebaptizavimus? Respondetur:

 Caput XIV.—19. Quid sit autem perniciosius, utrum omnino non baptizari, an rebaptizari, judicari difficile est. Video quidem quid amplius homines dete

 Caput XV.—20. Ecclesia quippe catholica et temporibus beati Cypriani, et ante ipsum praeterito tempore, aut rebaptizatos, aut Baptismum non habentes,

 Liber Tertius. Refellenda ea suscipit, quae in Cypriani ad Jubaianum epistola videntur probare Christi Baptismum per haereticos dari non posse.

 Caput Primum.—1. Arbitror jam manifestum esse omnibus posse, auctoritatem beati Cypriani ad retinendum vinculum pacis, nulloque modo violandam unitati

 Caput II.—2. Video tamen quid adhuc a me possit inquiri, videlicet ut respondeam verisimilibus illis rationibus, quibus vel ante Agrippinus, vel ipse

 Caput III.—4. Nunc ergo nos manentes in exemplo Cypriani, consideremus etiam concilium Cypriani. Quid ait Cyprianus? Audistis, inquit, collegae dilect

 Caput IV.—6. Jam quidem incipiunt ejus collegae proprias proferre sententias: sed ad Jubaianum datas litteras audierunt. Recitatae sunt enim, sicut in

 Caput V.—7. Si quis autem quaerit, quid interim teneam dum ista pertracto: respondeo, primum mihi Cypriani litteras suggessisse quod teneam, donec per

 Caput VI.—9. Dicit et Libosus Vagensis: In Evangelio Dominus, «Ego sum,» inquit, «veritas » (Joan. XIV, 6) : non dixit, Ego sum consuetudo. Itaque ver

 Caput VII.—10. Item Zosimus a Tharassa dixit: Revelatione facta veritatis, cedat error veritati: quia et Petrus qui prius circumcidebat, cessit Paulo

 Caput VIII.—11. Item Felix a Buslaceni In haereticis sine Ecclesiae Baptismo admittendis, nemo consuetudinem rationi et veritati praeponat quia consu

 Caput IX.—12. Item Honoratus a Tucca dixit: Cum Christus veritas sit, magis veritatem quam consuetudinem sequi debemus. His omnibus sententiis declara

 Caput X.—13. Scribit ergo ad Jubaianum Cyprianus, de haereticorum Baptismo, qui videntur ei foris positi, et extra Ecclesiam constituti, vindicare sib

 Caput XI.—16. Recte autem non movit Cyprianum quod scripsit Jubaianus, Novatianenses rebaptizare eos qui ad se ex Catholica venirent. Neque enim quidq

 Caput XII.—17. Ideo autem non se novam aut repentinam rem statuisse beatus Cyprianus ostendit, quia sub Agrippino fieri jam coeperat. «Anni sunt,» inq

 Caput XIII.—18. De remissione autem peccatorum, utrum per Baptismum apud haereticos fiat, quid mihi videretur, in alio jam volumine scripsi (Supra, li

 Caput XIV.—19. Nec interest cum de sacramenti integritate et sanctitate tractatur, quid credat et quali fide imbutus sit ille qui accipit sacramentum.

 Caput XV.—20. Quamobrem si evangelicis verbis, « In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti » (Matth. XXVIII, 19) , Marcion Baptismum consecrabat, I

 Caput XVI.—21. Spiritus autem sanctus in sola Catholica, per manus impositionem dari Quoniam charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum

 Caput XVII.—22. Nam quod in typo unitatis Petro Dominus dedit potestatem, ut id solveretur in terris quod ille solvisset, manifestum est quod illa uni

 Caput XVIII.—23. Sicut misit me, inquit, Pater, et ego mitto vos. Hoc cum dixisset, inspiravit, et ait illis: Accipite Spiritum sanctum: si cujus remi

 Caput XIX.—25. Illi sane qui propterea dicunt non esse iterandum Baptismum, quia manus tantummodo imposita est eis quos Philippus diaconus baptizavera

 Liber Quartus. In quo tractat quae subsequuntur in eadem Cypriani epistola ad Jubaianum.

 Caput Primum.—1. Ecclesia paradiso comparata (Cypr., epist. 73, ad Jubaianum) , indicat nobis posse quidem ejus Baptismum homines etiam foris accipere

 Caput II.—2. Magis ergo quia pro Ecclesiae honore atque unitate pugnamus, non tribuamus haereticis quidquid apud eos ejus agnoscimus: sed eos arguente

 Caput III.—Cui si obtemperassent, et recte jam vivere, non ut pseudochristiani, sed ut veri christiani coepissent, numquid eos juberet denuo baptizari

 Caput IV.—5. Non itaque haereticorum Baptisma acceptamus, quando post eos non baptizamus: sed quod Christi esse cognoscimus, etiam in malis hominibus,

 Caput V.—7. Proinde, inquit, frustra quidam qui ratione vincuntur, consuetudinem nobis objiciunt, quasi consuetudo major sit veritate aut non id sit

 Caput VI.—8. Quod autem ait, Nec quisquam dicat, Quod accepimus ab Apostolis, hoc sequimur: quando Apostoli nonnisi unam Ecclesiam tradiderunt, et Bap

 Caput VII.—10. Nam revera illud quod quidam Cypriani disputationibus opponebant, quod Apostolus ait, Verumtamen omni modo, sive per occasionem, sive p

 Caput VIII.—11. Jam vero ipsa invidia, quae non potest esse nisi malevola, quantum malum est? Non quaeramus alios testes: sufficit nobis ipse Cyprianu

 Caput IX.—12. Hac ille charitatis patientia toleravit non solum in obscura quaestione bonos collegas non malevole aliud sentientes, sicut et ipse tole

 Caput X.—14. Dixerit aliquis, interiora zizania facilius in frumentum converti. Concedo ita esse: sed quid hoc pertinet ad Baptismum iterandum? Numqui

 Caput XI.—17. Quid, quod etiam mirum est, quod accidere posse invenit qui diligenter advertit, quosdam salva charitate docere aliquid inutile, sicut P

 Caput XII.—18. At enim invenimus Apostolos in omnibus Epistolis suis exsecrari et detestari haereticorum sacrilegam pravitatem, ita ut dicant sermonem

 Caput XIII.—19. Nulla itaque participatio est justitiae et iniquitati non solum quae foris, sed etiam quae intus est. Novit Dominus qui sunt ejus et

 Caput XIV.—21. De conversione autem nullius desperandum est, sive foris sive intus constituti, quamdiu patientia Dei ad poenitentiam eum adducit (Rom.

 Caput XV.—22. Jam vero quod multis verbis prosequitur, non posse in Christo baptizari eos qui Patrem Christi blasphemant (Epist. 73, ad Jubaianum) c

 Caput XVI.—23. Dicit aliquis: Nihilne ergo interest, si duo in errore pari atque malitia constituti sint, nec vita nec corde mutato, alius eorum foris

 Caput XVII.—24. Numquid potest, inquit, vis Baptismi major esse aut potior quam confessio? quam passio? ut quis coram hominibus Christum confiteatur,

 Caput XVIII.—25. Neque enim de solis haeresibus dicit Apostolus, Quoniam qui talia agunt, regnum Dei non possidebunt. Sed non pigeat paululum adverter

 Caput XIX.—26. His igitur omnibus vitiis circumsepto catholico non adulemur, nec ei quia christianus catholicus est, impunitatem quam Scriptura divina

 Caput XX.—27. Utrum autem catholicum pessimis moribus, alicui haeretico in cujus vita praeter id quod haereticus est, non inveniunt homines quod repre

 Caput XXI.—28. Illud sane quod de catechumenis objiciebatur Cypriano, quod in martyrio deprehensi, et pro Christi nomine occisi, etiam sine Baptismo c

 Caput XXII.—29. Baptismi sane vicem aliquando implere passionem, de latrone illo cui non baptizato dictum est, Hodie mecum eris in paradiso (Luc. XXII

 Caput XXIII.—30. Quid autem valeat et quid agat in homine corporaliter adhibita sanctificatio Sacramenti (sine qua tamen ille latro non fuit, quia non

 Caput XXIV.—31. Et si quisquam in hac re auctoritatem divinam quaerat, quanquam quod universa tenet Ecclesia, nec conciliis institutum, sed semper ret

 Caput XXV.—32. Quibus rebus omnibus ostenditur aliud esse sacramentum Baptismi, aliud conversionem cordis sed salutem hominis ex utroque compleri: ne

 Caput XXVI.—33. Jam pauca restant ex epistola ad Jubaianum: sed quia in eis et de praeterita Ecclesiae consuetudine dicitur, et de baptismo Joannis, q

 Liber Quintus. Postremam partem examinat epistolae Cypriani ad Jubaianum, necnon epistolam ejusdem ad Quintum, synodicam ad Numidas episcopos, et epis

 Caput Primum.—1. Ecclesiae catholicae consuetudinem pristinam nunc teneri, cum ab haereticis vel schismaticis venientes, si evangelicis verbis consecr

 Caput II.—2. Sed nunc quod cum beato Cypriano homine pacifico sermocinari instituimus, pergamus. Qui cum sibi opposuisset, quod dici a fratribus nover

 Caput III.—3. Quod autem adjungit Cyprianus, et dicit, Non tamen quia aliquando erratum est, ideo semper errandum est: cum magis sapientibus et Deum t

 Caput IV.—4. Sed quia nunc, ut dicere coeperam, cum Cypriani litteris sermocinari instituimus non, ut arbitror, etiam illi, si adesset, viderer perti

 Caput V.—5. Quocirca etiamsi vere propterea vellent haeretici correcto errore venire ad Ecclesiam, quia putarent se Baptismum non habere nisi in Catho

 Caput VI.—7. Cum enim hoc raro fit in singulis, inter multa spatia locorum et temporum, horror facti non ita sentitur: si autem repente convenirentur

 Caput VII.—8. Sane verba ipsa Cypriani cum intueor, admoneor quaedam multum necessaria dicere dirimendae hujusmodi quaestioni. Nam si viderint, judici

 Caput VIII.—9. Quapropter sicut de lege dixit Apostolus, Bona est lex, si quis ea legitime utatur (I Tim. II, 8) ita de Baptismo recte dicere possum

 Caput IX.—10. Jam nunc de Baptismo Joannis videndum est quid dicatur. Baptizatos enim a Paulo eos qui jam baptismo Joannis baptizati fuissent, legimus

 Caput X.—12. Quaero itaque, si baptismo Joannis peccata dimittebantur, quid amplius praestare posuit Baptismus Christi eis quos apostolus Paulus post

 Caput XI.—13. Illud enim quod ad rem praesentem maxime pertinet, intuendum est (quoquo modo se habeat baptisma Joannis, cum eum ad unitatem Christi pe

 Caput XII.—14. Proinde possum et ego verbis utens ipsius beati Cypriani ad cujusdam miraculi considerationem audientium corda convertere, si dicam: Il

 Caput XIII.—15. Poterat enim, si voluisset, Dominus Jesus Baptismi sui potestatem dare alicui vel aliquibus praecipuis servis suis, quos jam fecisset

 Caput XIV.—16. Itaque invenimus dictum ab Apostolis , et gloriam meam ministerium meum prudentiam meam Evangelium meum manifesta opera carnis, quae su

 Caput XV.—17. Quia ergo Joannis baptismus non erat idem qui Baptismus Christi, satis arbitror esse declaratum: et propterea nihil documenti ex illo af

 Caput XVI.—Quamobrem quia manifestum est in baptizato esse Baptismum, cum baptizatus ab Ecclesia separatur, Baptismus qui in illo est, cum illo utique

 Caput XVII.—22. Sed jam ad illa eloquia pacifica Cypriani, hoc est ad Epistolae finem omnibus consideratis pertractatisque perventum est, quae me lege

 Caput XVIII.—24. Unde nos idem ipse copiosissime admonet, multos in delictis suis et peccatis mortuos, quamvis ad Christi societatem et ad illius colu

 Caput XIX.—25. Quapropter qui tunc ab haeresibus venientes in eodem Christi Baptismo, quem foris acceperant, suscipiebant, et dicebant se veterem cons

 Caput XX.— Quomodo aquam mundat et sanctificat homicida? quomodo benedicunt oleum tenebrae? Si autem Deus adest Sacramentis et verbis suis, per quales

 Caput XXI.—29. Quod vero ait, Baptizandus et innovandus est qui ad Ecclesiam venit, ut intus per sanctos sanctificetur quid faciet, si et intus in no

 Caput XXII.—30. Proinde consentimus Cypriano, haereticos remissionem dare non posse, Baptismum autem dare posse, quod quidem illis et dantibus et acci

 Caput XXIII.—31. Ad Pompeium etiam scribit Cyprianus de hac eadem re, ubi aperte indicat Stephanum, quem Romanae Ecclesiae episcopum tunc fuisse didic

 Caput XXIV.—34. Jam de templo Dei, et quomodo accipiendum sit, Quotquot in Christo baptizati estis, Christum induistis Quae societas templo Dei cum id

 Caput XXV.—36. Jam illa quae in Stephanum irritatus effudit, retractare nolo quia et non opus est. Eadem quippe ipsa dicuntur, quae jam satis discuss

 Caput XXVI.—37. Jamvero cum dicit: Episcopum docibilem esse debere (II Tim. II, 24) et adjungit, Docibilis autem ille est, qui est ad discendum pati

 Caput XXVII.—38. Et quod in Cantico canticorum Ecclesia sic describitur, Hortus conclusus, soror mea sponsa, fons signatus, puteus aquae vivae, paradi

 Caput XXVIII.—39. Hinc itaque jam facilior et expeditior nobis arcae illius, cujus Noe fabricator et gubernator fuit (Gen. VI et VII) , consideratio p

 Liber Sextus. In quo Carthaginense concilium de haereticorum Baptismate, cura et auctoritate Cypriani celebratum, expenditur.

 Caput Primum.—1. Poterat jam fortasse sufficere, quod toties repetitis rationibus, et multipliciter disputando versatis atque tractatis, adjunctis eti

 Caput II.—3. Item quisquis non habens charitatem, et perditas vias morum ingrediens pessimorum, intus videtur esse cum foris sit, et Baptismum Christi

 Caput III.—5. Habere autem Baptismum, et tradere, et accipere malos nequaquam in melius commutatos, et de Scripturis canonicis, et de ipsius Cypriani

 Caput IV.—6. Ac per hoc nihil idoneum dici, cur non possit malus etiam tradere Baptismum, qui potest habere et sicut perniciose habet, ita etiam pern

 Caput V.—7. Quapropter omnes mali spiritualiter a bonis sejuncti sunt: si autem etiam corporaliter aperta dissensione separentur, pejores fiunt. Sed,

 Caput VI.—9. Primum ergo ipsius Cypriani consultationem, qua indicatur anima pacifica et exundans ubere charitatis, unde consilium ipsum incipit, iter

 Caput VII.—10. Jam satis, quantum arbitror, non solum ad epistolam quam Jubaiano scripsit, sed etiam ad illam quam ad Quintum dedit, et ad illam quam

 Caput VIII.—11. Caecilius a Bilta dixit: Ego unum Baptismum in Ecclesia sola scio, et extra Ecclesiam nullum. Hic erit unum, ubi spes vera est et fide

 Caput IX.—13. Primus Felix a Migirpa dixit: Censeo omnem hominem ab haeresi venientem baptizandum. Frustra enim illic putat se esse baptizatum, cum no

 Caput X.—15. Polycarpo autem Adrumetino, quoniam dixit, Qui haereticorum Baptismum probant, nostrum evacuant: respondemus, Si haereticorum est Baptism

 Caput XI.—16. Novatus a Thamugade dixit: Licet sciamus omnem Scripturam testimonium reddere de salutari Baptismo, debemus tamen fidem nostram exprimer

 Caput XII.—18. Nemesianus a Tubunis dixit: Baptisma quod dant haeretici et schismatici, non esse verum, ubique in Scripturis sanctis declaratum est: q

 Caput XIII.—20. Januarius a Lambaese dixit: Secundum Scripturarum sanctarum auctoritatem decerno haereticos omnes baptizandos, et sic in Ecclesiam san

 Caput XIV.—22. Lucius a Castro Galbae dixit: Cum Dominus in Evangelio suo dixerit, «Vos estis sal terrae si autem sal infatuatum fuerit, id quod sali

 Caput XV.—24. Crescens a Cirta dixit: In tanto coetu sanctissimorum consacerdotum lectis litteris Cypriani dilectissimi nostri ad Jubaianum, itemque a

 Caput XVI.—26. Nicomedes a Segermis Mea sententia est, ut haeretici ad Ecclesiam venientes baptizentur eo quod nullam foris apud peccatores remission

 Caput XVII.—28. Monnulus a Girba dixit: Ecclesiae catholicae matris nostrae veritas apud nos, fratres, semper mansit et manet, vel maxime in Baptismi

 Caput XVIII.—30. Secundinus a Cedias dixit: Cum Dominus noster Christus dicat, «Qui mecum non est, adversum me est et Joannes apostolus eos qui ab Ecc

 Caput XIX.—32. Felix a Bagai dixit: Sicut caecus caecum ducens simul in foveam cadunt ita haereticus haereticum baptizans simul in mortem cadunt.

 Caput XX.—34. Polianus a Mileo dixit: Justum est haereticum baptizari in Ecclesia sancta

 Caput XXI.—36. Theogenes ab Hippone regio dixit: Secundum sacramentum Dei gratiae coelestis quod accepimus, unum Baptismum quod est in Ecclesia sancta

 Caput XXII.—38. Dativus a Badis dixit: Nos, quantum in nobis est, haeretico non communicamus, nisi baptizatus in Ecclesia fuerit, et remissionem pecca

 Caput XXIII.—40. Successus ab Abbir Germaniciana dixit: Haereticis aut nihil licet, aut totum licet. Si possunt baptizare, possunt et Spiritum sanctum

 Caput XXIV.—42. Fortunatus a Thuccabori dixit: Jesus Christus Dominus et Deus noster, Dei Patris et creatoris Filius, super petram aedificavit Ecclesi

 Caput XXV.—46. Sedatus a Tuburbo dixit: In quantum aqua sacerdotis prece in Ecclesia sanctificata abluit delicta, in tantum haeretico sermone velut ca

 Caput XXVI.—49. Privatianus a Sufetula dixit: Qui haereticos potestatem baptizandi habere dicit, dicat prius quis haeresim condiderit. Si enim haeresi

 Caput XXVII.—51. Privatus a Sufibus dixit: Qui haereticorum Baptismum probant, quid aliud quam haereticis communicant?

 Caput XXVIII.—53. Hortensianus a Laribus dixit: Quot sint baptismi, viderint aut praesumptores aut fautores haereticorum: nos unum Baptisma, quod non

 Caput XXIX.—55. Cassius a Macomadibus dixit: Cum baptismata duo esse non possint, qui haereticis Baptismum concedit, sibi tollit. Censeo itaque flebil

 Caput XXX.—57. Alius Januarius a vico Caesaris dixit: Si non obtemperat error veritati, multo magis veritas non consentit errori: et ideo nos Ecclesia

 Caput XXXI.—59. Alius Secundinus a Carpis dixit: «Haeretici christiani sunt, an non? Si christiani sunt, cur in Ecclesia Dei non sunt? Si christiani n

 Caput XXXII.—61. Victoricus a Thabraca dixit: Si licet haereticis baptizare, et remissam peccatorum dare quid illos infamamus, ut haereticos appellem

 Caput XXXIII.—63. Alius Felix ab Uthina dixit: Nemini dubium est, sanctissimi consacerdotes, non in tantum posse humanam praesumptionem, quantum Domin

 Caput XXXIV.—65. Quietus a Buruch dixit: «Qui fide vivimus, obsequi his quae instruendis nobis ante praedicta sunt, credula observatione debemus. Nam

 Caput XXXV. 67. Castus a Sicca dicit: Qui contempta veritate praesumit consuetudinem sequi, aut circa fratres invidus est et malignus, quibus veritas

 Caput XXXVI.—69. Eucratius a Thenis dixit: Fidem nostram, et Baptismatis gratiam, et legis ecclesiasticae regulam Deus et Dominus noster Jesus Christu

 Caput XXXVII.—71. Libosus a Vaga dixit: In Evangelio Dominus, «Ego sum,» inquit, «veritas non dixit, Ego sum consuetudo. Itaque veritate manifestata,

 Caput XXXVIII.—73. Lucius a Thebeste dixit: Haereticos, blasphemos, atque iniquos verbis variis decerpentes sancta et adorabilia Scripturarum verba, e

 Caput XXXIX.—75. Eugenius ab Ammedera dixit: Et ego hoc idem censeo, haereticos baptizandos esse.

 Caput XL.—77. Item alius Felix ab Amaccura dixit: Et ipse secutus divinarum Scripturarum auctoritatem, haereticos baptizandos esse censeo sed et eos

 Caput XLI.—79. Item alius Januarius Muzulensis dixit: Miror quod cum omnes confiteantur unum esse Baptismum, non omnes intelligant ejusdem Baptismi un

 Caput XLII.—81. Adelphius a Thasbalte dixit: Sine causa quidem falso et invidioso verbo impugnant veritatem, ut rebaptizare nos dicant, quando Ecclesi

 Caput XLIII.—83. Demetrius a Lepti-minus dixit: Unum Baptisma nos custodimus, quia Ecclesiae catholicoe soli rem suam vindicamus. Qui autem dicunt qui

 Caput XLIV.—85. Vincentius a Thibari dixit: Haereticos scimus esse pejores, quam Ethnicos. Si conversi ad Deum venire voluerint, habent utique regulam

 Liber Septimus. In quo caeterae sententiae Concilii Carthaginensis pertractantur.

 Caput Primum.—1. Non simus molesti legentibus, si eadem varie ac saepe disserimus. Quanquam enim Ecclesia catholica sancta in omnibus gentibus adversu

 Caput II.—2. Marcus a Mactari dixit: Mirandum non est, si haeretici hostes atque impugnatores veritatis sibi rem vindicant potestatis et dignationis a

 Caput III.—4. Satius a Sicilibba Si haereticis in Baptismo suo peccata donantur, sine causa ad Ecclesiam veniunt. Nam cum in die judicii peccata sint

 Caput IV.—6. Victor a Gor dixit: Cum peccata nonnisi in Ecclesiae Baptismo remittantur, qui haereticum sine Baptismo ad communicationem admittit, utru

 Caput V.—8. Aurelius ab Utica dixit: Cum dicat Apostolus, non communicandum peccatis alienis (I Tim. V, 22) quid aliud quam peccatis alienis communi

 Caput VI.—10. Jambus a Germaniciana dixit: Qui haereticorum Baptismum probant, nostrum improbant ut extra Ecclesiam, non dicam lotos, sed sordidatos,

 Caput VII.—12. Lucianus a Rucuma dixit Scriptum est, «Et vidit Deus lucem quia bona est, e. divisit inter lucem et tenebras Si potest luci et tenebris

 Caput VIII.—14. Pelegianus a Luperciana dixit: Scriptum est, «Aut Dominus Deus est, aut Baal Deus est » (III Reg. XVIII, 21) . Ita et nunc, aut Eccles

 Caput IX.—16. Jader a Midila dixit: Scimus non esse nisi unum Baptismum in Ecclesia catholica: et ideo non debemus admittere haereticum, nisi baptizat

 Caput X.—18. Item alius Felix a Marazana dixit: Una fides, unum baptisma sed Ecclesiae catholicae, cui soli licet baptizare.

 Caput XI.—20. Paulus a Bobba dixit: Me non movet si aliquis Ecclesiae fidem et veritatem non vindicat, quando Apostolus dicat: «Quid enim? quia excide

 Caput XII.—22. Pomponius a Dionysiana dixit: Manifestum est haereticos non posse baptizare, et remissionem peccatorum dare, qui potestatem non habent,

 Caput XIII.—24. Venantius a Tinisa dixit: Si maritus peregre proficiscens, amico suo commendasset uxorem suam custodiendam, commendatam sibi ille quan

 Caput XIV.—26. Aymnius ab Ausuaga dixit: Nos unum Baptisma accepimus, et ipsum exercemus qui autem dicit quia et haereticis licet baptizare, ipse duos

 Caput XV.—28. Saturninus a Victoriana dixit: Si licet haereticis baptizare, excusati sunt et defensi illicita facientes: nec video quare eos aut Chris

 Caput XVI.—30. Alius Saturninus a Tucca dixit: Gentiles, quamvis idola colant, tamen summum Deum Patrem creatorem cognoscunt et confitentur. In hunc M

 Caput XVII.—32. Marcellus a Zama dixit: Cum peccata nonnisi in Baptismo Ecclesiae remittantur qui haereticum non baptizat, peccatori communicat.

 Caput XVIII.—34. Irenaeus ab Ululis dixit: Si ideo Ecclesia haereticum non baptizat, quod dicatur jam baptizatus esse haeresis major est.

 Caput XIX.—36. Donatus a Cibaliana dixit: Ego unam Ecclesiam et unum Baptismum ejus novi. Si est qui dicat esse apud haereticos Baptismi gratiam, ante

 Caput XX.—38. Zozimus a Tharassa dixit: Revelatione facta veritatis, cedat error veritati: quia et Petrus qui prius circumcidebat, cessit Paulo verita

 Caput XXI.—40. Julianus a Telepte dixit: Scriptum est, «Nemo potest accipere aliquid, nisi datum illi fuerit de coelo Si haeresis de coelo est, potest

 Caput XXII.—42. Faustus a Timida regia dixit: Non sibi blandiantur qui haereticis patrocinantur. Qui pro haereticis ecclesiastico Baptismo intercedit,

 Caput XXIII.—44. Geminius a Furnis dixit: Quidam de collegis haereticos praeponere sibi possunt, nobis non possunt: et ideo quod semel decrevimus, ten

 Caput XXIV.—46. Rogatianus a Nova dixit: Ecclesiam Christus instituit, haeresim diabolus: quomodo potest habere Baptismum Christi synagoga satanae?

 Caput XXV.—48. Therapius a Bulla dixit: Qui haereticis Baptismum Ecclesiae concedit, et prodit, quid aliud quam sponsae Christi Judas existit?

 Caput XXVI.—50. Item alius Lucius a Membresa dixit: Scriptum est, «Deus peccatorem non audit Qui peccator est, quomodo audiri in Baptismo potest?

 Caput XXVII.—52. Item alius Felix a Buslacenis dixit: In haereticis sine Baptismo Ecclesiae admittendis nemo consuetudinem rationi et veritati praepon

 Caput XXVIII.—54. Alius Saturninus ab Abitinis dixit: Si potest antichristus dare alicui gratiam Christi, possunt et haeretici baptizare, qui appellat

 Caput XXIX.—56. Quintus ab Aggya dixit: Ille potest dare aliquid, qui aliquid habet: haeretici autem quid possunt dare, quos constat nihil habere?

 Caput XXX.—58. Alius Julianus a Marcelliana dixit: Si potest homo duobus dominis servire, Deo et mammonae potest et Baptisma duobus servire, christian

 Caput XXXI.—60. Tenax ab Horreis Celiae dixit: Baptisma unum est, sed Ecclesiae: ubi Ecclesia non est, Baptisma illic esse non potest.

 Caput XXXII.—62. Alius Victor ab Assuris dixit: Scriptum est, «quia Deus unus est, et Christus unus, Ecclesia una, et Baptisma unum » (Ephes. IV, 4) .

 Caput XXXIII.—64. Donatulus a Capse dixit: Et ego semper hoc sensi, ut haeretici, qui nihil foris consecuti sunt, quando ad Ecclesiam convertuntur, ba

 Caput XXXIV.—66. Verulus a Rusiccade dixit: Homo haereticus dare non potest quod non habet: multo magis schismaticus, qui quod habuit amisit.

 Caput XXXV.—68. Pudentianus a Cuiculi dixit: Novitas episcopatus effecit, fratres dilectissimi, ut sustinerem quid majores judicarent. Nam haereses ni

 Caput XXXVI.—70. Petrus ab Hippone Diarrhito dixit: Cum unum Baptisma sit in catholica Ecclesia, manifestum est non posse extra Ecclesiam baptizari: e

 Caput XXXVII.—72. Item alius Lucius ab Ausafa dixit: Secundum motum animi mei et Spiritus sancti, cum sit unus Deus Pater Domini nostri Jesu Christi,

 Caput XXXVIII.—74. Felix a Gurgitibus dixit: Ego censeo, ut secundum sanctarum Scripturarum praecepta baptizati illicite ab haereticis extra Ecclesiam

 Caput XXXIX.—76. Pusillus a Lamasba dixit: Ego credo Baptisma salutare non esse nisi in Ecclesia catholica. Quidquid absque Catholica fuerit, simulati

 Caput XL.—78. Salvianus a Gazaufala dixit: Haereticos nihil habere constat et ideo ad nos veniunt, ut possint accipere quod non habebant.

 Caput XLI.—80. Honoratus a Tucca dixit: Cum Christus veritas sit, magis veritatem quam consuetudinem sequi debemus ut haereticos qui ideo ad nos veni

 Caput XLII.—82. Victor ab Octavo dixit: Quod et ipsi scitis, non olim sum constitutus episcopus, et ideo exspectabam praecessorum consilium. Hoc itaqu

 Caput XLIII.—84. Clarus a Mascula dixit: Manifesta est sententia Domini nostri Jesu Christi Apostolos suos mittentis, et ipsis solis potestatem a Patr

 Caput XLIV.—86. Secundianus a Thambeis dixit: Non debemus haereticos nostra praesumptione decipere, ut in Ecclesia Domini nostri Jesu Christi non bapt

 Caput XLV.—88. Item alius Aurelius a Chullabi dixit: Joannes apostolus in Epistola sua posuit, «Si quis ad vos venit, et doctrinam Christi non habet,

 Caput XLVI.—90. Litteus a Gemellis dixit: Caecus caecum si ducat, ambo in foveam cadunt Cum ergo haereticos constet non posse illuminare quemquam, utp

 Caput XLVII.—92. Natalis ab Oea dixit: Tam ego praesens, quam Pompeius Sabratensis, quam etiam Dioga Leptimagnensis, qui mihi mandaverunt, corpore qui

 Caput XLVIII.—94. Junius a Neapoli dixit: Ab eo quod semel censuimus, non recedo, ut haereticos venientes ad Ecclesiam baptizemus.

 Caput XLIX.—96. Cyprianus a Carthagine dixit: Meam sententiam plenissime exprimit epistola quae ad Jubaianum collegam nostrum scripta est, haereticos

 Caput L.—98. Totum sane ipsum locum in eadem ad Magnum epistola positum operae pretium est pertractare, quem ita contexuit. Non habitans, inquit, in d

 Caput LI.—99. Quibus omnibus consideratis, puto me non temere dicere, alios ita esse in domo Dei, ut ipsi etiam sint eadem domus Dei, quae dicitur aed

 Caput LII.—100. Horum autem omnium generum illi primi, qui sic sunt in domo Dei, ut ipsi sint domus Dei, sive jam spirituales sint, sive adhuc parvuli

 Caput LIII.—101. Solet etiam quaeri, utrum approbandum sit Baptisma, quod ab eo qui non accepit, accipitur, si forte hoc curiositate aliqua didicit qu

 Caput LIV.—103. Sed jam, ut existimo, tempus est hos etiam libros de quaestione Baptismi debito fine concludere: ubi nobis ostendit Dominus Deus noste

 Admonitio In Subsequentes Libros.

 Admonitio In Subsequentes Libros.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Contra Litteras Petiliani Donatistae Cirtensis Episcopi Libri tres.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Contra Litteras Petiliani Donatistae Cirtensis Episcopi Libri tres.

 Liber Primus . Scriptus forma epistolae ad Catholicos directae, in qua primae partes epistolae Petiliani, quam ipse ad suos scripserat, refelluntur.

 Caput Primum.—1. Nostis nos saepe voluisse Donatistarum haereticorum sacrilegum errorem in notitiam manifestam, non tam ex nostro, quam ex ipsorum ore

 Caput II.—3. Unde igitur abluendus est qui accipit Baptismum, cum dantis polluta conscientia est, et hoc ille qui est accepturus ignorat? Praesertim c

 Caput III. Eo quippe tempore quo latebant, quoscumque baptizaverunt, non eis potuerunt fidem tradere, sed reatum si quisquis fidem a perfido sumpseri

 Caput IV.—5. Quapropter, si errabant illi, et nisi corrigerentur, perirent, qui volebant esse Pauli quae tandem spes eorum est, qui quaerunt esse Don

 Caput V.—6. Nos ergo quaerimus, quia dixit iste, Qui fidem a perfido sumpserit, non fidem percipit, sed reatum statimque connexuit, dicens, Omnis eni

 Caput VI.—7. Quapropter sive a fideli, sive a perfido dispensatore sacramentum Baptismi quisque percipiat, spes ei omnis in Christo sit, ne sit maledi

 Caput VII.—8. Quod si dementissimum est credere (semper enim Christus justificat impium, faciendo ex impio christianum, semper a Christo percipitur fi

 Caput VIII.—9. Cum audierit, Arbor bona bonos fructus facit arbor mala malos fructus facit: numquid colligunt de spinis uvas Omnis bonus homo de thes

 Caput IX.—10. Item cum audierit, Qui baptizatur a mortuo non ei prodest lavatio ejus (Eccli. XXXIV, 30) : respondebit, Vivit Christus, jam non moritu

 Caput X.—11. Postremo, si neque occultum sceleratum, neque manifestum, qui tamen ab eis nondum damnatus sit, volunt appellare mortuum, sed et manifest

 Caput XI.—12. A quibus quaero, utrum ad eorum pelagus commeando revixerunt, an adhuc ibi mortui manent? Si enim nihilominus cadavera sunt, nec aliquo

 Caput XII—13. Ipsi vero fratres nostri memoratarum Ecclesiarum filii, quid ante tot annos in Africa gestum sit, et tunc nescierunt, et modo nesciunt:

 Caput XIII.—14. Si pro unitate partis Donati in nefario schismate baptizatos nemo rebaptizat, et rei tanti sceleris, ut eos in concilio suo antiquis i

 Caput XIV.—15. Itaque nobis, fratres, hoc unum quod de Maximianistis apud eos factum est, ad eos admonendos corrigendosque sufficiat: non vetera archi

 Caput XV.—16. Ecce Mustitana et Assuritana civitates supersunt adhuc in hac vita et in hac provincia qui se disjunxerunt et a quibus disjuncti sunt,

 Caput XVI.—17. Jam verba epistolae suae ille ipse qui scripsit, irrideat, qui usurpato indocte ac mendaciter testimonio, quo scriptum commemorat, Qui

 Caput XVII.—18. Deinde subjunxit: Ambo vitam Baptismi non habent, et qui nunquam penitus habuit, et qui habuit et amisit. Nunquam ergo habuit, quem Ma

 Caput XVIII.—20. Nequissimus, inquit, traditor nobis legem servantibus persecutor et carnifex exstitisti.

 Caput XIX.—21. Quid igitur sibi vult, quod iste in epistola sua posuit dicentem Dominum Judaeis, Ideoque mitto ad vos prophetas, et sapientes, et scri

 Caput XX.—22. Quapropter haec omnia de progenie viperarum, et de veneno aspidum sub labiis eorum, et alia quae dicta sunt in eos, qui viam pacis non c

 Caput XXI.—23. Denique ita dictum est, et hoc etiam ipse commemoravit: Ex fructibus eorum cognoscetis eos

 Caput XXII.—24. Quid, si vos sancta et vera Christi Ecclesia convinceret atque superaret, etiamsi nos nulla vel falsa, vos autem aliqua et vera tradit

 Caput XXIII.—25. Postremo, testamentum a quibusdam persecutionis tempore flammis traditum perhibetur: nunc undecumque prolatum est recitetur. Certe in

 Caput XXIV.—26. Vestros autem fructus si consideremus omitto tyrannicas in civitatibus et maxime in fundis alienis dominationes, omitto furorem Circu

 Caput XXV.—27. Nihil me praetermisisse arbitror eorum, quae iste in epistola sua posuit, duntaxat quae in ea parte, ad quam pervenimus, potui reperire

 Caput XXVI.—28. Nisi forte exspectatis a me, ut etiam de Manichaeo quae interposuit, refellantur. Qua in re nobis non displicet, nisi quia pestilentio

 Caput XXVII.—29. Quapropter, charissimi, quanquam multis modis convictus error iste superetur, nec ulla qualicumque ratione , sed sola impudentia pert

 Caput XXVIII.—Postremo Baptismi quaestionem, qua miseros fallunt, occultam esse arbitrantur: sed cum dicant Baptismum non habere quotquot praeter comm

 Caput XXIX.—31. Haec fratres, cum impigra mansuetudine agenda et praedicanda retinete: diligite homines, interficite errores: sine superbia de veritat

 Liber Secundus

 Caput Primum.—1. Primis partibus Epistolae Petiliani, quas tantummodo inveneramus, satis nos respondisse meminerunt, qui ea legere vel audire potuerun

 Caput II.—4. Petil. dixit: Bis Baptisma nobis objiciunt ii qui sub nomine Baptismi animas suas reo lavacro polluerunt, quibus equidem obscenis sordes

 Caput III.—6. Petil. dixit: Conscientia namque dantis attenditur, qui abluat accipientis.

 Caput IV.—8. Petil. dixit: Nam qui fidem a perfido sumpserit, non fidem percipit, sed reatum.

 Caput V.—10. Petil. dixit: Omnis res enim origine et radice consistit et si caput non habet aliquid, nihil est: nec quidquam bene regenerat, nisi bon

 Caput VI.—12. Petil. dixit: Quae cum ita sint, fratres, quae potest esse perversitas, ut qui suis criminibus reus est, alium faciat innocentem, dicent

 Caput VII.—14. Petil. dixit: Et iterum, «Qui baptizatur a mortuo, non ei prodest lavatio ejus » (Eccli. XXXIV, 30) . Non mortuum, corpus exanime, nec

 Caput VIII.—17. Petil. dixit: Agendum, inquam, nobis dicendumque est, quatenus perfidus tradiditor vita mortuus habeatur. Judas Apostolus fuit, cum tr

 Caput IX.—21. Petil. dixit: His ergo criminibus septus, esse verus episcopus non potes.

 Caput X.—23. Petil. dixit: Si Apostoli persecuti sunt aliquem, aut aliquem tradidit Christus?

 Caput XI.—25. Petil. dixit: At enim aliqui dicent, Filii non sumus traditoris. Ejus est aliquis filius, cujus facta sectatur. Hi enim certissimi filii

 Caput XII.—27. Petil. dixit: De se ipso Judaeis dicit Dominus Christus, Si non facio facta Patris mei, nolite mihi credere (Joan. X, 37) .

 Caput XIII.—29. Petil. dixit: Falsidicos et mendaces sic identidem objurgat: «Filii diaboli estis, et ab initio enim ille accusator fuit, et in verita

 Caput XIV.—31. Petil. dixit: Tertio quoque similiter persecutorum dementiam hoc nomine appellat: «Progenies viperarum, quomodo fugietis judicium gehen

 Caput XV.—34. Petil. dixit: «De vobis quoque David persecutoribus haec dicit: « Sepulcrum patens est guttur eorum, linguis suis dolose agebant, venenu

 Caput XVI.—36. Petil. dixit: «Monet etiam Dominus Christus, Cavete a pseudoprophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium intus autem sunt lupi ra

 Caput XVII.—38. Petil. dixit: Sic, sic, improbe persecutor, quocumque te velamine bonitatis obtexeris, quocumque nomine pacis bellum osculis geras, qu

 Caput XVIII.—40. Petil. dixit: Nec adeo mirum, quod tibi nomen episcopi illicite assumis. Haec est vera diaboli consuetudo, ita demum decipere si sibi

 Caput XIX.—42. Petil. dixit: Jubet nobis Dominus Christus, «Cum vos persecuti fuerint homines in civitate ista, fugite in alteram: quod si in ea vos p

 Caput XX.—44. Petil. dixit: Clamat rursus de coelo Dominus Christus ad Paulum: «Saule, Saule, quid me persequeris? Durum est tibi contra stimulum calc

 Caput XXI.—47. Petil. dixit: Ergo, ut diximus, Dominus Christus clamavit ad Paulum, «Saule, Saule, quid me persequeris? Durum est tibi adversus stimul

 Caput XXII.—49. Petil. dixit: At enim constanter opponitis, dixit Apostolis Christus, «Qui semel lotus est, non habet causam nisi pedes lavandi, sed e

 Caput XXIII.—51. Petil. dixit: Quod si nos bis Baptismum facere dicitis, imo vos facitis qui occiditis baptizatos: non quia baptizatis hoc dicimus, se

 Caput XXIV.—56. Petil. dixit: At enim in eodem perduratis: «Qui semel lotus est, non habet causam nisi pedes lavandi » (Joan. XIII, 10) . Semel est qu

 Caput XXV.—58. Petil. dixit: Nam cum reus falsa committas, bis Baptisma ego non facio, quod semel ipse non facis.

 Caput XXVI.—60. Petil. dixit: Nam si veris falsa permisceas, iisdem saepe vestigiis verum falsitas imitatur. Sic, sic hominem simulat naturae pictura

 Caput XXVII.—62. Petil. dixit: At enim dicit apostolus Paulus, «Unus Deus, una fides, unum Baptisma » (Ephes. IV, 5) . Unum nos profitemur nam certum

 Caput XXVIII.—64. Petil. dixit: Verum ut aliquid comparem, solem geminum videri furiosis, licet nubes caerulea saepe concurrat, ejusque decolor facies

 Caput XXIX.—66. Petil. dixit: Sed ut haec minora discurram numquid jus dicit, qui non est curiae magistratus, aut id quod dixerit jus est, cum privat

 Caput XXX.—68. Petil. dixit: Aut si quisquam carmina sacerdotis memoriter teneat, numquid inde sacerdos est, quod ore sacrilego carmen publicat sacerd

 Caput XXXI.—70. Petil. dixit: Omnis enim potestas ex Deo est (Rom. XIII, 1) , non in homine potestatis sicut Pontio Pilato respondit Dominus Jesus Chr

 Caput XXXII.—72. Petil. dixit: Licet enim unum sit Baptismum, tribus tamen est gradibus consecratum. Dedit aquam Joannes sine nomine Trinitatis, sicut

 Caput XXXIII.—77. Petil. dixit: Sed ut plene discutiam Baptismum Trinitatis, dixit Apostolis suis Dominus Christus: «Ite baptizate gentes in nomine Pa

 Caput XXXIV.—79. Petil. dixit: Nam si illos Apostolis licuit baptizare, quos poenitentiae baptismo Joannes abluerat, mihi vos baptizare sacrilegos non

 Caput XXXV.—81. Petil. dixit: Neque enim Spiritus sanctus in quemquam manus impositione pontificis poterit inseri, nisi aqua purae conscientiae praece

 Caput XXXVI.—83. Petil. dixit: Qui utique Spiritus sanctus in vos venire non potuit, quos non vel poenitentiae baptismus abluit sed poenitenda, quod

 Caput XXXVII.—85. Petil. dixit: Sed ut haec ab Apostolis facta praeluceant, eorum actibus edocemur, sicut scriptum est: «Factum est autem dum Apollo e

 Caput XXXVIII.—90. Petil. dixit: Si vos tenere Catholicam dicitis, catholicos illud est quod graece dicitur unicum sive totum. Ecce in toto non estis,

 Caput XXXIX.—92. Petil. dixit: Sed non est pars tenebrarum contra lucem, nec pars amaritudinis cum melle: non est pars vitae cum morte, non est pars i

 Caput XL.—95. Petil. dixit: Paulus quoque apostolus clamat: «Nolite jugum ducere cum infidelibus. Quae enim participatio justitiae cum iniquitate? aut

 Caput XLI.—97. Petil. dixit: Et iterum docuit ne schismata nascerentur. «Dico autem vobis, quod unusquisque vestrum dicit, Ego quidem sum Pauli ego a

 Caput XLII.—99. Petil. dixit: Si rudibus, si justis Paulus haec dixit ego vobis injustis haec dico: Numquid divisus est Christus, ut vos ab Ecclesia

 Caput XLIII.—101. Petil. dixit: Numquid pro vobis laqueo suo Judas traditor mortuus est, aut ejus vos moribus tingitis, cujus facta sectantes raptis t

 Caput XLIV.—103. Petil. dixit: Nos enim, ut scriptum est, Baptismo nostro Christum induimus traditum (Galat. III, 27) , vos vestro contagio Judam indu

 Caput XLV.—105. Petil. dixit: Sed si istae sunt partes, nihil nobis praejudicant nomina compartis. Duae namque viae sunt: una angusta, qua pergimus a

 Caput XLVI.—107. Petil. dixit: Primo psalmo David beatos et impios separat, non partes scilicet faciens, sed ab omnibus impiis separans sanctitatem. «

 Caput XLVII.—109. Petil. dixit: Nostri autem Baptismatis laudes idem psalmographus decantavit. «Dominus pascit me, et nihil mihi deerit in loco pascu

 Caput XLVIII.—111. Petil. dixit: At ne vos sanctos esse dicatis primum id assero, quia qui non fuerit innocens, non habet sanctitatem.

 Caput XLIX.—113. Petil. dixit: Nam si Legem perfidi nostis sine injuria ipsius Legis hoc dixerim, hanc et diabolus novit. Namque Domino Deo in causa

 Caput L.—115. Petil. dixit: Sed ut vestra singula destruamus, si sacerdotes vos dicitis, sic a Domino Deo dictum est per prophetam: «Ultio Domini supe

 Caput LI.—117. Petil. dixit: Si cathedram vobis miseri vindicatis, ut superius diximus habetis illam profecto quam David propheta psalmographus pesti

 Caput LII.—119. Petil. dixit: Si sacrificia vos facere judicatis, de vobis quippe nequissimis Deus ipse sic dicit: «Facinorosus,» inquit, «qui sacrifi

 Caput LIII.—121. Petil. dixit: Si precem Domino facitis, aut funditis orationem, nihil vobis penitus prodest. Vestras enim debiles preces cruenta vest

 Caput LIV.—123. Petil. dixit: Si vero forte, quod nescio, daemonia pellitis, nec in vobis proderit: quia nec fidei vestrae, nec meritis cedunt ipsa da

 Caput LV.—125. Petil. dixit: Etsi prorsus virtutes et mirabilia faciatis, propter vestram nequitiam nec sic vos Dominus novit, Domino ipso dicente: «M

 Caput LVI.—127. Petil. dixit: Quod et si, ut ipsi putatis, Domini legem pure sequimini, de ipsa lege sanctissima legaliter disputemus. Dicit apostolus

 Caput LVII.—129. Petil. dixit: Dictum est, «Non moechaberis.» Unusquisque vestrum si carnaliter castus sit, spiritualiter moechus est, quia adulterat

 Caput LVIII.—131. Petil. dixit: Dictum est, «Falsum testimonium non reddes.» Cum regibus saeculi nos vestra tenere mentimini, nonne falsa conflatis?

 Caput LIX.—133. Petil. dixit: Dictum est, «Non concupisces rem proximi tui» (Exod. XX, 13-17) . Vos nostra diripitis, ut pro vestris habeatis.

 Caput LX.—135. Petil. dixit: Qua igitur lege vos christianos ostenditis, cum legi contraria faciatis?

 Caput LXI.—137. Petil. dixit: Dicit autem Dominus Christus, «Qui fecerit et sic docuerit, maximus vocabitur in regno coelorum.» Sic autem vos miseros

 Caput LXII.—139. Petil. dixit: Et iterum, «Omne peccatum quod peccaverit homo, extra corpus est: qui autem peccaverit in Spiritu sancto, non ei remitt

 Caput LXIII.—141. Petil. dixit: Divina vero mandata quibus rebus impletis? Dicit Dominus Christus, «Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum

 Caput LXIV.—143. Petil. dixit: « Beati mansueti, quoniam ipsi possidebunt terram.» Vos igitur immansueti terram et coelum pariter perdidistis.

 Caput LXV.—145. Petil. dixit: « Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur.» Vos, nostri carnifices, lugentes facitis, non lugetis.

 Caput LXVI.—147. Petil. dixit: « Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam ipsi saturabuntur.» Vobis haec justitia est, ut nostrum sanguinem si

 Caput LXVII.—149. Petil. dixit: « Beati misericordes quoniam ipsi misericordiam consequentur.» Vos quando misericordes appellem, cum poenas justis ing

 Caput LXVIII.—151. Petil. dixit: « Beati qui puro sunt corde, quoniam ipsi Deum videbunt.» Quando Deum videbitis, qui immunda malitia cordis geritis c

 Caput LXIX.—155. Petil. dixit: Cum dicat apostolus Paulus, «Obsecro vos, fratres, ego vinctus in Domino, ut digne ambuletis vocatione qua vocati estis

 Caput LXX.—157. Petil. dixit: Vobis dicit propheta, «Pax, pax, et ubi est pax » (Jer. VIII, 11) ?

 Caput LXXI.—159. Petil. dixit: Beati qui persecutionem patiuntur propter justitiam, quoniam ipsorum est regnum coelorum » (Matth. V, 10) . Vos beati n

 Caput LXXII.—161. Petil. dixit: Cum ergo falsando mandata beati non sitis, vos divinis sententiis Christus Dominus condemnat. «Vae autem vobis, Scriba

 Caput LXXIII.—163. Petil. dixit: Sed nos christianos ista non terrent. Quod enim estis male facturi, a Christo Domino habemus ante mandatum: «Mitto,»

 Caput LXXIV.—165. Petil. dixit: O miseri traditores! impleri quidem Scripturam sic decuit sed in vobis hoc doleo, quod partes malitiae vos implere me

 Caput LXXV.—167. Petil. dixit: Nobis autem Dominus Christus contra vestra feralia patientiam simplicem innocentiamque mandavit. Quid enim dicit? «Mand

 Caput LXXVI.—169. Petil. dixit: Paulus quoque apostolus, cum persecutiones immensas ab omnibus gentibus pateretur, a falsis fratribus pertulit gravior

 Caput LXXVII.—171. Petil. dixit: Nam qualis fides in vobis est, quae non habet charitatem? Paulo ipso dicente, «Si linguis hominum loquar, et Angeloru

 Caput LXXVIII.—173. Petil. dixit: Et iterum, «Charitas enim magnanima est et benigna charitas non aemulatur, non agit perperam, non inflatur, non est

 Caput LXXIX.—175. Petil. dixit: Postremo, quae est ratio persequendi? Vos, miseri, interrogo si putatis forsitan vos aliqua legis auctoritate peccare

 Caput LXXX.—177. Petil. dixit: Ego vero e contra respondeo, Jesum Christum neminem persecutum: et cum aliquae sectae Apostolis eidem suggerentibus dis

 Caput LXXXI.—179. Petil. dixit: Sanctus vero apostolus Paulus haec dicit: «Quoquo modo, inquit, Christus annuntietur. »

 Caput LXXXII.—181. Petil. dixit: Si igitur tanta potentia fidei non est aliquibus adversata, qua tu ratione persequeris, ut cogas homines inquinari?

 Caput LXXXIII.—183. Petil. dixit: Quod si cogi per legem aliquem vel ad bona licuisset, vos ipsi, miseri, a nobis ad fidem purissimam cogi debuistis.

 Caput LXXXIV.—185. Petil. dixit: Dicit enim Dominus Christus, «Nemo venit ad me, nisi quem Pater attraxerit » (Joan. VI, 44) . Cur autem vos non liber

 Caput LXXXV.—188. Petil. dixit: Numquid igitur caedem vel schismaticis Deus jussit inferri? Qui si omnino praeciperet, vos deberetis occidi ab aliquib

 Caput LXXXVI.—190. Petil. dixit: Neque enim Dominus Deus humano sanguine aliquando laetatus est, cum occisorem fratris Cain in vita carnifice voluerit

 Caput LXXXVII.—192. Petil. dixit: Monemus vos ergo, si libenter audiatis, et si non libenter accipitis, admonemus quia Dominus Christus non occidendi

 Caput LXXXVIII.—194. Petil. dixit: Ecce vobis plenissimum documentum, quod Christiano non liceat in pernicie aliena versari. Disciplinae autem hujus i

 Caput LXXXIX.—196. Petil. dixit: Ergo, inquam, mortem pro fide subeundam constituit, quam cuiquam pro communione faciendam Christianitas enim mortibus

 Caput XC.—198. Petil. dixit: Sed vos spinas atque zizania, non semina spargitis, cum quibus vos in summo judicio deceat concremari. Non maledicimus s

 Caput XCI.—200. Petil. dixit: Ubi est quod dicit Dominus Christus: «Si acceperis alapam, praepara et alteram maxillam » (Matth. V, 39) ? Ubi est illud

 Caput XCII.—202. Petil. dixit: Quid autem vobis est cum regibus saeculi, quos nunquam Christianitas nisi invidos sensit? Quod ut breviter doceam, Mach

 Caput XCIII.—214. Petil. dixit: Ubi lex Dei, ubi christianitas vestra est, si caedes et mortes facitis ac jubetis?

 Caput XCIV.—216. Petil. dixit: Si amicos nos vultis, quare invitos attrahitis? Si autem inimicos fingitis, cur occiditis inimicos?

 Caput XCV.—218. Petil. dixit: Quae autem ratio est, quaeve inconstantia vanitatis, quod cum nos falso vocabulo dicatis haereticos, communionem nostram

 Caput XCVI.—220. Petil. dixit: Eligite tandem de duobus alterum quid dicatis Si innocentia vobis est, cur nos ferro sectamini? aut si reos nos dicitis

 Caput XCVII.—223. Petil. dixit: Postremo, ut saepe jam diximus, qualis est vestra praesumptio, ut de regibus praesumatis, dicente David, «Bonum est sp

 Caput XCVIII.—225. Petil. dixit: Vos, vos, miseri, appello, qui persecutionum metu perterriti, dum vestras divitias, non animas quaeritis, non tam fid

 Caput XCIX.—227. Petil. dixit: Nos autem pauperes spiritu (Matth. V, 3) , non divitiis metuimus sed divitias formidamus. Nos nihil habentes, et omnia

 Caput C.—229. Petil. dixit: Nos timore Dei quo vivimus, poenas et mortes quas gladio facitis non timemus: sed id solum denique fugimus, quod communion

 Caput CI.—231. Petil. dixit: Vos ergo qui falsissimo baptismo vultis lavari quam nasci, non solum vestra delicta non ponitis, verum animas vestras reo

 Caput CII.—234. Petil. dixit: Imitamini saltem Prophetas, qui suas animas sacras falso baptismate decipi timuerunt. Dixit namque primitus Jeremias, ap

 Caput CIII.—236. Petil. dixit: Dixit quoque David, «Oleum peccatoris non unguet caput meum.» Quem igitur asserit peccatorem? Me qui tua scelera patior

 Caput CIV.—238. Petil. dixit: Unguentum vero concordiae sic in fratribus laudat: «Ecce quam bonum et quam jucundum, habitare fratres in unum. Tanquam

 Caput CV.—240. Petil. dixit: Vae igitur vobis, qui violando quod sanctum est, rescinditis unitatem, Propheta dicente, «Si peccaverit populus, orabit p

 Caput CVI.—242. Petil. dixit: Ac ne se vindicet a delicto qui laicus est, hoc interdicto tenetur: «Ne communices peccatis alienis.

 Caput CVII.—244. Petil. dixit: Hac iterum sententia ipse Apostolus comparat conscientiae malae consortes. «Et qui faciunt ea, et qui consentiunt talia

 Caput CVIII.—246. Petil. dixit: Venite ergo ad Ecclesiam, populi, et aufugite traditores, si cum iisdem perire non vultis. Nam ut facile cognoscatis q

 Liber Tertius. Refellit Augustinus secundas litteras

 Caput Primum.—1. Legi, Petiliane, litteras tuas, quando legere potui, quibus te satis indicasti adversus catholicam Ecclesiam, pro parte Donati, nec a

 Caput II.—3. Audite ergo, quicumque maledicta legistis, quae in me iratior quam consideratior Petilianus evomuit. Prius vos apostolicis verbis alloqua

 Caput III.—4. Has certe similitudines evangelicas recognoscitis, ad quid aliud datas, nisi ut nemo glorietur in homine, et ne quis pro altero inflatus

 Caput IV.—5. Neque hoc ideo dixerim ut negligatur ecclesiastica disciplina, et permittatur quisque facere quod velit, sine ulla correptione, et quadam

 Caput V.—6. Vos ergo, sancta germina unicae matris Catholicae, hujusmodi sceleris et erroris exemplum, subditi Domino, quanta potestis vigilantia prae

 Caput VI.—7. Proinde sive de Christo, sive de ejus Ecclesia, sive de quacumque alia re quae pertinet ad fidem vitamque vestram , non dicam nos, nequaq

 Caput VII.—8. Haec et talia divina testimonia nos adversus humana vaniloquia proferentes, ab inimicis gloriae Christi acerba opprobria sustinemus. Dic

 Caput VIII.—9. Nec tantum vos, quibus in nobis ipsa Christi veritas placet, quantumcumque per nos et ubicumque praedicatur, et quia eam quantulocumque

 Caput IX.—10. Itaque, ut saepe dixi, et vehementer inculco, qualescumque nos simus, securi estis, qui Deum Patrem et ejus Ecclesiam matrem habetis. Qu

 Caput X.—11. Haec vobis, Christiani catholici fratres charissimi, pro negotio praesenti suffecerint: quae si catholica dilectione retinetis, cum sitis

 Caput XI.—12. Quid ergo mirum, si cum grana de area dominica excussa, simul cum terra et palea introrsum traho, injuriam resilientis pulveris suffero:

 Caput XII.—13. Homo sum enim de area Christi palea si malus, granum si bonus. Non est hujus areae ventilabrum lingua Petiliani: ac per hoc quidquid i

 Caput XIII.—14. Si ergo sum Dei servus et miles non reprobus, quamlibet disertus conviciator in me Petilianus existat, numquid moleste ferre debeo, qu

 Caput XIV.—15. Proinde si impetravero a vobis, sicut intendi, ut remoto ab animis vestris omni studio partium, inter me et Petilianum aequi judices si

 Caput XV.—17. Legite nunc ejus copiosissima maledicta, quae in me inflatus et iratus effudit et videte utrum quaerenti mihi responderit, unde sit abl

 Caput XVI.—19. Eat nunc, et anhelis pulmonibus ac turgidis faucibus me tanquam dialecticum criminetur: imo non me, sed ipsam dialecticam velut mentien

 Caput XVII.—20. Pergat etiam sermone multiloquo, sed plane vaniloquo, in ea quae prorsus ignorat, vel in quibus potius abutitur ignorantia plurimorum:

 Caput XVIII.—21. In his certe omnibus, sicut legendo cognoscere vel recognoscere poteritis, impetum quidem liuguae suae quo libuit ambitu jactationis

 Caput XIX.—22. Nam fortasse dicet mihi aliquis vestrum: Haec omnia quae dixit in te, ad hoc valere voluit, ut te deformaret, ac per te illos quibus co

 Caput XX.—23. Haec omnia verba Petilianus ex litteris meis refellenda proposuit: videamus ergo utrum refellerit, utrum omnino responderit. Addo enim v

 Caput XXI.—24. Sed ecce angustatus in causa, rursum in me impetum facit nebulosum atque ventosum, ut veritatis serenitas obscuretur et fit summa inop

 Caput XXII.—26. Postremo si duo vel tria verba ista, Quid si, et Fortasse, Unde igitur abluendus est qui accipit Baptismum, cum dantis polluta conscie

 Caput XXIII.—27. Et illud quidem primum, id est, sancte dantis, omnino non impedit inquisitionem meam, qua ille vehementer urgetur, utrum ita dicam, S

 Caput XXIV.—28. Quidquid ergo de duobus istis verbis vel detractis calumniatur, vel additis gloriatur, nihil interrogationem meam impedire perspicitis

 Caput XXV.—29. Et tamen iste, ne respondeat ad ea quae dixi, proponit sibi quod non dixi et avocat homines ab intentione debiti sui, ne id quod respo

 Caput XXVI.—31. Sed quid ista requirimus? quid et patimur superfluas moras, et facimus? Numquid hinc inventuri sumus unde sit accipientis abluenda con

 Caput XXVII.—32. Sed nunc ista non quaerimus: illud potius respondeat (quod ne respondere cogatur copiosissime alienatur ), unde abluatur accipientis

 Caput XXVIII.—33. Hoc est quod exhorremus in vobis, hoc est quod damnat divina sententia, veracissime ac manifestissime clamans: Maledictus omnis qui

 Caput XXIX.—34. Obsecro vos, huc advertite : ego quaero unde abluatur accipientis conscientia, cum maculosam non sancte dantis ignorat, si conscientia

 Caput XXX.—35. Unde hoc exemplum ad rem de qua agitur omnino non pertinet. Magis apostolica illa sententia satis hanc incutit curam ubi ait: Probentu

 Caput XXXI.—36. Et ubi est, inquit, quod addidi, sciens ut non dicerem, Qui fidem a perfido sumpserit: sed, Qui fidem sciens a perfido sumpserit, non

 Caput XXXII.—37. Quid, quod etiam ipse posuit in Epistola sua, Quodvultdeum de duobus adulteriis apud vos convictum et abjectum, a nostris esse suscep

 Caput XXXIII.—38. Inspicite nunc Petilianum, ne hoc respondeat, vel ne hoc respondere non potuisse deprehensus appareat, per nostras contumelias inani

 Caput XXXIV.—39. Commemorat Petilianus et apostolum Joannem monuisse, ne omni spiritui credatur, sed probentur spiritus, si ex Deo sunt (I Joan. IV, 1

 Caput XXXV.—Hujusne aqua non erat mendax, aut oleum fornicatoris non est oleum peccatoris? An quod Catholica dicit, et verum est, et illa aqua et illu

 Caput XXXVI.—42. Sed plane post haec Petilianus ubi ad nostrum illud venit objectum, quod Maximianistarum Baptismum quos damnaverant susceperunt (Supr

 Caput XXXVII.—43. Proinde apud nos, nec ille quem dixit a nobis propter Sodomitarum crimen abjectum, et in locum ejus alterum constitutum, et rursus i

 Caput XXXVIII.—44. Ut enim alios omittam in diversis terris habitantes vix enim alicubi deest hoc genus hominum, quo appareat iniquos praepositos ac

 Caput XXXIX.—45. Vos autem, cum objiciuntur vobis Maximianistae, trecentorum et decem concilii sententia damnati eodem concilio tot proconsulibus, to

 Caput XL.—46. Nam si Baptismus, quem Praetextatus et Felicianus in Maximiani communione ministraverunt, illorum fuit cur a vobis, in eis quos baptiza

 Caput XLI.—49. Postremo conclusit Epistolam suos exhortans et monens ne decipiantur a nobis, et nostros dolens quod eos pejores quam fuerant fecerimus

 Caput XLII.—51. Nam hoc quod modo dixi, in illa ipsa Epistola mea, contra quam scribendo nihil dixit, evidentissime positum est: et quid ibi egerit, q

 Caput XLIII.—52. Haec ego in Epistola priore, cum Petiliano responderem, puto quia et dilucide et veraciter posui. Haec etiam nunc commemoravi, illud

 Caput XLIV.—53. Deinde paulo post, quoniam ille dixerat, Quae cum ita sint, fratres, quae potest esse perversitas, ut qui suis criminibus reus est, al

 Caput XLV.—54. Sed ne diceret, sive ille, sive aliquis vestrum, cum quisque occultus malus est qui baptizat, tunc non esse fructum ejus illum quem bap

 Caput XLVI.—55. Quod cum mihi tribuens Petilianus tanquam hoc ego senserim, satis in me graviter ac vehementer invehitur, ipse utique demonstrat, ea i

 Caput XLVII.—57. Proinde quemadmodum illi qui resurrectionem mortuorum negabant, nullo modo se defenderent a tantis malis quae ad eos redarguendos con

 Caput XLVIII.—58. Cum ergo quaerimus unde ablutus sit, quem in vestra communione non rebaptizatis, etiam cum eum constiterit ab aliquo baptizatum, qui

 Caput XLIX.—59. Nolite itaque dicere, Conscientia sancte dantis attenditur, quae abluat accipientis: ne dicatur vobis, Quando latet dantis polluta con

 Caput L.—60. Si autem ad ista prima verba Epistolae meae Petilianum non respondisse manifestum est, et ubi respondere conatus est, magis ostendit quod

 Caput LI.—63. Quod vero ex apostoli Pauli scriptis a me positum pro se tractare conatus est, quale sit parumper attendite. Dixisti enim, inquit, Apost

 Caput LII.—64. Quia vero id egit Petilianus scriptis suis, ut origo et radix et caput baptizati non nisi ille sit a quo baptizatur, et hoc a me non in

 Caput LIII.—65. Jam illud quis non advertat, de qua inflata vena veniat, quod cum Apostoli sententiam velut exponeret, ait, Qui dixit, «Ego plantavi,

 Caput LIV.—66. Denique etiam paulo post cum institueret, et intenderet tanquam ea verba Apostoli, quae nos objeceramus, iterum retractare, noluit haec

 Caput LV.—67. Minister ergo, id est, dispensator verbi et Sacramenti evangelici, si bonus est, consocius fit Evangelii: si autem malus est, non ideo d

 Caput LVI.—68. Et si hoc de Evangelio recte dicitur, quanto magis de Baptismo dicendum est, quod ita pertinet ad Evangelium, ut sine illo quidem ad re

 Caput LVII.—69. Proinde si Petilianus, cum ego quae posuit de Scripturis testimonia, quam contra nos non essent, non praetermiserim demonstrare ipse

 Caput LVIII.—70. Cum enim ex Evangelio velut contra nos testimonium posuisset, ubi Dominus ait, Venient ad vos in vestitu ovium, intrinsecus autem sun

 Caput LIX.—At in omnibus his quatuor sententiis veritas pro communione Catholicae est. Quia si utraque vera sunt, propter homines, quales et vos habeb

 ((De Unitate Ecclesiae.))

 Admonitio In Subsequentem Librum.

 Admonitio In Subsequentem Librum.

 Ad Catholicos Epistola Contra Donatistas Vulgo De Unitate Ecclesiae Liber Unus.

 Ad Catholicos Epistola Contra Donatistas Vulgo De Unitate Ecclesiae Liber Unus.

 Caput Primum.—1. Meministis, fratres, Petiliani Donatistarum Constantiniensis episcopi perparvam Epistolae partem in manus nostras aliquando venisse,

 Caput II.—2. Quaestio certe inter nos versatur, Ubi sit Ecclesia utrum apud nos, an apud illos. Quae utique una est, quam majores nostri Catholicam n

 Caput III.—5. Sed, ut dicere coeperam, non audiamus, Haec dicis, haec dico sed audiamus, Haec dicit Dominus. Sunt certe Libri dominici, quorum auctor

 Caput IV.—7. Totus Christus caput et corpus est. Caput unigenitus Dei Filius et corpus ejus Ecclesia, sponsus et sponsa, duo in carne una (Ephes. V, 2

 Caput V.—8. Sed quoniam multa in alios vel ob aliud dicta, in quos volunt, et ad quos volunt maledici plerumque convertunt, multa etiam propter exerce

 Caput VI.—11. O Donatistae, Genesim legite. Per memetipsum juravi, dicit Dominus, Propter quod fecisti verbum hoc, et non pepercisti filio tuo amantis

 Caput VII.—15. Quid in Prophetis, quam multa et quam manifesta sunt testimonia Ecclesiae per omnes gentes toto terrarum orbe diffusae? Unde pauca comm

 Caput VIII.—20. Jam ergo pauca de Psalmis audiamus, tanto ante cantata, et nunc jam compleri cum magno gaudio videamus. Et prius illud ipsum quod Peti

 Caput IX.—23. Quid ad haec dicturi sunt quae commemoravi ex Lege, et Prophetis, et Psalmis, de Christi Ecclesia, quae toto orbe diffunditur, cui malun

 Caput X.—24. Verumtamen quanquam haec et tardis cordibus pateant, audiamus hinc et ipsius Verbi vocem ore propriae carnis expressam. Certe cum post re

 Caput XI .—27. Et hic quidem quot diebus cum eis fuerit, posteaquam se vivum post passionem suam oculis eorum et manibus demonstravit, praetermissum e

 Caput XII .—31. Ut ergo non commemorem Audacius autem scripsi vobis ex parte, tanquam commemorans vos, propter gratiam quae data est mihi a Deo, ut mi

 Caput XIII .—Aliud autem evangelizat, qui periisse dicit de caetero mundo Ecclesiam, et in

 Caput XIV .—35. Habemus innumerabilia testimonia, et de commixtione malorum cum bonis in eadem communione sacramenti sicut Judas ab initio Sicut lili

 Caput XV.—37. De nobis, inquiunt, dictum est, Erunt primi qui erant novissimi Ad Africam enim Evangelium postmodum venit: et ideo nusquam Litterarum a

 Caput XVI .—40. Scriptum est, in Canticis canticorum, sponsa, id est, Ecclesia dicente ad sponsum, «Annuntia mihi, quem dilexit anima mea, ubi pascis,

 Caput XVII .—Quomodo ergo isti dicunt jam esse completum quod Dominus ait, praedicari in nomine ejus poenitentiam et remissionem peccatorum in omnes g

 Caput XVIII .—46. Quoniam igitur in Scripturis sanctis Ecclesia manifeste cognoscitur, incipiens ab Jerusalem, et per alias gentes crescens, donec omn

 Caput XIX .—49. Omissis ergo istis morarum tendiculis ostendat Ecclesiam vel in sola Africa, perditis tot gentibus, retinendam, vel ex Africa in omnib

 Caput XX .—53. De persecutione autem vestra querela sedabitur, si cogitetis et intelligatis prius, non omnem persecutionem esse culpabilem: alioquin n

 Caput XXI .—57. An illud ultimum vestrum, jam placet, in medium proferamus? Ecce, vos tenetis Ecclesiam. Quomodo nos suscipitis, si ad vos transire vo

 Caput XXII.—61. Proinde in loco illo ex Epistola Pauli apostoli, quam scripsit ad Galatas, sine studio contentionis advertite, quam recte fiat, ut hae

 Caput XXIII.—64. At enim dixit Jeremias, «Facta est mihi ut aqua mendax, non habens fidem. » Non de hac aqua dixit, quam putas. Lege diligenter. Ipsam

 Caput XXIV.—68. Ecce, inquiunt, de corpore Domini aqua profluxit. Multum, Baptisma enim significat non esse, nisi in corpore Domini, id est, in Eccles

 Caput XXV .—72. Quapropter vos, charissimi, quibus hanc Epistolam scribo, praeceptum pastoris qui animam suam posuit pro ovibus suis, et nunc glorific

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Contra Cresconium Grammaticum Partis Donati Libri quatuor.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Contra Cresconium Grammaticum Partis Donati Libri quatuor.

 Liber Primus. Epistolam Cresconii pro Petiliani defensione editam, sibique inscriptam, refellere incipit Augustinus. Probat nec eloquentiam nec dialec

 Caput Primum.—1. Quando ad te, Cresconi, mea scripta pervenire possent ignorans, perventura

 Caput II.—3. Sed, credo, cum me videres a nonnullis putari eloquentem, ut a me lectoris auditorisve studium deterreres, accusandam existimasti eloquen

 Caput III.—4. Nam quod te dicis, et arte dicendi imparem nobis, et exemplis legis christianae penitus non instructum, Instare me, et provocare semper,

 Caput IV.—6. At enim quod inter tot ac tales finitum non est, intolerabilis arrogantia est per se solum finiri posse praesumere. Ne, quaeso, mihi soli

 Caput V.—7. Neque hoc fit sine fructu, ut existimas. Nam si posses videre quam longe lateque Africam error iste pervaserat Cum ingressi fueritis, dici

 Caput VI.—8. Apostolus etiam Paulus, Servum, inquit, Domini litigare non oportet, sed esse mitem ad omnes, docibilem, patientem, in modestia corripien

 Caput VII.—9. Agnoscant in se contentiosae animositatis nomen et crimen, qui vel pervicaci astutia praebent patrocinium falsitati, vel invida jactanti

 Caput VIII.—10. Nam si contentiosus habetur a vobis vel animosus paratorque rixarum, quisquis cuiquam sermonis altercationem vel inferre vel referre c

 Caput IX.—12. Hic si tu flagitaveris, ut ostendam ubi etiam mihi Deus praeceperit id agere, quod tu prohibes memento apostolicas Epistolas non eis ta

 Caput X.—13. Nisi forte ista quae a me de Scripturis sanctis documenta prolata sunt, sic accipienda arbitraris, ut quod vestros factitare laudasti, in

 Caput XI.—14. Ad haec quoque tibi respondeo. Jam quidem supra commemoravi, Dominum ipsum Jesum, qui se imitandum discipulis praebuit, non solum Judaei

 Caput XII.—15. An quia Judaeus in Christum crediderat, propterea Judaeos christianae fidei resistentes, et Jesum negantes esse Christum, publice revin

 Caput XIII.—16. Nosti enim quam maxime apud Stoicos viguisse dialecticam: quamvis et ipsi Epicurei, quos imperitia liberalium disciplinarum non solum

 Caput XIV.—17. Stoici certe maxime dialectici fuerunt: cur apostolus Paulus ne conferrent cum illo, non eos cautissime devitavit et vestros episcopos

 Caput XV.—19. Qui enim disputat, verum discernit a falso. Quod qui non possunt, et tamen dialectici videri volunt, per insidiosas interrogationes capt

 Caput XVI.—20. Hoc ille verus disputator si late diffuseque faciat, eloquenter facit, alioque tunc censetur augeturque vocabulo, ut dictor potius quam

 Caput XVII.—21. Cum enim quisque suis responsionibus vincitur, et si male respondit, non habet quod imputet disputatori, sed sibi et si bene respondi

 Caput XVIII.—22. Si illos dixeris fuisse dialecticos, quia dolose, quia calumniose, quia malitiose interrogando in verbo capere cupiebant (tales enim

 Caput XIX.—23. Quod ne facias, video quid fortasse dicturus sis, nec illos, nec illum in ea sermocinatione aliquid egisse dialectice. Si ergo nec illi

 Caput XX.—25. Hanc enim artem quam dialecticam vocant, quae nihil aliud docet quam consequentia demonstrare, seu vera veris, seu falsa falsis, nunquam

 Caput XXI.—26. Parum egerim, nisi hoc quod dico in hac eadem quae inter nos vertitur nostra sermocinatione monstravero. Ecce in ea ipsa quaestione de

 Caput XXII.—27. Considera diligenter si est hoc consequens, et tibi ipse responde. Puto enim jam hoc ante oculos constituto, cernis pro ingenii tui vi

 Caput XXIII.—28. Jam ex hoc etiam tibi ipsi occurrere multa non dubito, quae quamvis bona sint, et ad utile aliquid instituta, non omnibus tamen haben

 Caput XXIV.—29. Hic video quid te possit movere. Fortasse enim dicis quod in his omnibus nihil Sacramenti commemoraverim: Baptismus autem sanctum Sacr

 Caput XXV.—30. Fortassis dices, neminem posse et in lege esse, et lege male uti: hoc ipso enim quod contra legem vivit, non esse in lege monstratur. C

 Caput XXVI.—31. Ecce quemadmodum obsunt divina et sancta male utentibus: cur non hoc modo et Baptismus? Cur non ita in bono Baptismo non sunt boni hae

 Caput XXVII.—32. Numquid hic quid dicas invenies, nisi non in eis bonis ad Dei legem pertinentibus deputandum esse Baptismum, quae possunt homines et

 Caput XXVIII.—33. Rursus ut ex ea consensione me ad id quod non consentio detineres, posuisti scriptum esse: Unus Deus, una fides, unum Baptisma, una

 Caput XXIX.—34. Fortasse ad hoc dicas, fieri non posse ut etiam extra Ecclesiam idem ipse unus Deus colatur, aut eadem fides qua confitemur Christum F

 Caput XXX.—35. Proinde unum Deum, unam fidem, unum Baptisma, unam incorruptam et catholicam Ecclesiam nobis consentientibus tu proposuisti: sed non so

 Caput XXXI.—36. Quod si haec tanquam decipientia formidatis, quia non sunt ecclesiastica exempla (quanquam et de ovibus et de militibus datas esse in

 Caput XXXII.—38. Verum nos multa ostendimus etiam ad legem Dei pertinentia esse apud eos qui non sunt in Ecclesia, quae nemo vestrum audet negare: sed

 Caput XXXIII.—39. Proinde, quamvis hujus rei certe de Scripturis canonicis non proferatur exemplum earumdem tamen Scripturarum etiam in hac re a nobi

 Caput XXXIV.—40. Hoc interim satis sit, quod propter nimiam obstinationem hominum multa dicenda arbitratus sum, adversus eos qui cum habeant principal

 Liber Secundus. Examinat dicta alia Epistolae Cresconii. Ipsi sponte concedit, ut a Donato Donatianos potius quam Donatistas appellet. Illos autem a s

 Caput Primum.—1. Superioris voluminis tam prolixo sermone, puto quod tandem aliquando persuasimus, non esse in hoc laudandos vestros episcopos neque a

 Caput II.—3. Sed ego ea in re, in qua nihil causae nostrae minuitur, me facillimum praebeo, et quando tecum ago, jam Donatianos voco quando autem cum

 Caput III.—4. Quanquam id quod inter nos accidit, schisma potius quam haeresim censes appellari oportere, et quod raro audere dialectici solent, etiam

 Caput IV.—5. Jam nunc attende, si pertinax non sis, quam facili compendio id quod inter nos agebatur, ipse finieris. Si enim et nobis et vobis idem Ch

 Caput V.—7. Quam vellem, si possem, cum aliquem deceptum ex nostris fidelibus, vestri nefandis interimendum insidiis excipiunt, cum apud nos jam bapti

 Caput VI.—8. Me sic agente in praesentia, sic instante, ad quas tergiversationes confugeretis? Videlicet contemnerent in epistola tua illi grammaticos

 Caput VII.—9. Proinde quamvis inter schisma et haeresim magis eam distinctionem approbem, qua dicitur schisma esse recens congregationis ex aliqua sen

 Caput VIII.—10. Quapropter, si litteris tuis pars Donati subscriberet, ac deinde ista quae a te atque a me dicta sunt, sine insana pertinacia vel impu

 Caput IX.—11. Obsecro te, dic mihi, quomodo talis est qualis fuit, qui veneratur Ecclesiam quam blasphemabat, qui tenet unitatem quam non tenebat, qui

 Caput X.—12. Magnum aliquid tibi dicere visus es, nominando Candidum Villaregiensem, et Donatum Macomadiensem, qui ex vestris episcopis etiam apud nos

 Caput XI.—13. Et de episcopis quidem vel clericis recipiendis alia quaestio est. Quamvis enim cum apud vos ordinantur, non super eos invocetur nomen D

 Caput XII.—14. Proinde vestri episcopi seu quilibet clerici, quantum ad ipsa ecclesiastica officia pertinet, sic in catholicam suscepti sunt unitatem,

 Caput XIII.—16. Jam enim locus est ut ostendam, quod in primo libro distuleramus ( Num. ultimo ), quid in Ecclesia, quae sanctum corpus est Christi, p

 Caput XIV.—17. Non ergo hanc aquam, sed aquae nomine invisibile Dei donum sanctum Spiritum commendabat, dicens, Si quis sitit, veniat et bibat sicut

 Caput XV.—18. Hoc vestri de visibilis Baptismatis sacramento accipientes, tantum errant, ut res absurdissimas fateri cogantur inviti: quod ad illum sc

 Caput XVI.—19. Cum ergo veniunt ad nos vestri, desistentes esse vestri, incipientes esse nostri, accipiunt quod non habebant, ut salubriter habere inc

 Caput XVII.—21. Nunc videamus quemadmodum ostendas, recte dixisse Petilianum, vel quemlibet alium, Conscientia sancte dantis attenditur, quae abluat a

 Caput XVIII.—22. Ecce ipsa verba tua posui, quibus te dicere ostenderem, quod meis verbis breviter aperteque complexus sum, quod ad hoc attendatur abl

 Caput XIX.—24. Nostri hoc, inquis, de Scripturis probant, quoniam Judas traditor, antequam damnaretur, omnia sicut apostolus gessit. Conscientia sanct

 Caput XX.—Expergiscimini aliquando, nunc saltem dicite, Attendat Deum. Quid timetis ne humiliemini, si non in homine, sed in Domino gloriemini? Est, i

 Caput XXI.—Si autem quaeris, Quomodo baptizant quos damnavit Ecclesia? respondeo sic eos baptizare, quomodo baptizant quos damnavit Deus, antequam de

 Caput XXII.—27. Vestra, inquis, per vestros majores traditionis et thurificationis, et per vos persecutionis crimine damnata conscientia est. Detrahen

 Caput XXIII.—28. Opponis mihi verba Scripturarum, toties demonstrata quam vos nihil adjuvent, Oleum peccatoris non impinguet caput meum (Psal. CXL, 5)

 Caput XXIV.—29. De illo vero testimonio quod scriptum est, Qui baptizatur a mortuo, quid proficit lavatio ejus (Eccli. XXXIV, 30) ? quam non intellexe

 Caput XXV.—30. Quid autem ego in illa epistola de hoc testimonio senserim, ubi dictum est, Qui baptizatur a mortuo ipsis ex ea repetitis verbis satis

 Caput XXVI.—31. Hoc tu in epistola mea, quantum indicant verba tua, non intellexisti: nolo enim dicere, Parum intelligens fraudare voluisti. Miror aut

 Caput. XXVII.—33. Quid agis? quo te convertis? verba tua tibi recitantur. Non solum enim ea cum dicerem non refellisti, sed nesciens quid meum elegeri

 Caput XXVIII.—34. Quanquam si prorsus mortuum non intelligeres nisi haereticum vel schismaticum, ut quisquis apud eos baptizatur A mortuo, quid ei pro

 Caput XXIX.—37. Sic enim te putabo dixisse, non jam, Quisquis peccator, quia nisi fallor, jam cernis quam temere dictum sit sed, Peccator qualem nost

 Caput XXX.—38. Vides non solum te non potuisse refellere quod ego contra Petilianum dixi, sed quanta luce veritatis modis omnibus refellatur quod cont

 Caput XXXI.—39. Quid, quod etiam beati Cypriani mentionem facere audetis, velut ille auctor sit vestrae divisionis, tantus defensor catholicae unitati

 Caput XXXII.—40. Verba ejus ex epistola ad Jubaianum inseruisti litteris tuis, quibus eis placuisse monstrares, baptizandos eos esse in Ecclesia catho

 Caput XXXIII.—41. Unde, ne longum faciam, ex hac ipsa epistola ad Jubaianum, attende quid ingeram, quod vestrum evertat et absumat errorem. Cum enim p

 Caput XXXIV.—43. Hinc beatus Cyprianus quid senserit accipe ex epistola quam scripsit ad presbyterum Maximum et caeteros, quibus de schismatico et hae

 Caput XXXV.—44. Quamobrem attende diligenter de tota ista quaestione brevem ratiocinationem meam. Si recte in Ecclesiam recipiuntur ex haereticis veni

 Caput XXXVI.—45. Iterum dico, et te ab hac invictissima ratione dissimulare non sino: Si non communicantes peccatis malorum, propter ipsam tantum comm

 Caput XXXVII.—46. Vos contagione malorum Afrorum Ecclesiam periisse dicitis de orbe terrarum, et in parte Donati ejus reliquias remansisse tanquam in

 Caput XXXVIII.—48. Et si videntur, inquit, in Ecclesia esse zizania, non tamen impediri debet aut fides aut charitas nostra, ut quoniam zizania esse i

 Liber Tertius. Reliquam partem Epistolae Gresconii, singula breviter ex ordine refellens, percurrit.

 Caput Primum.—1. Si tardorum mihi ingenia curanda non essent, qui intelligere nequeunt, me duobus voluminibus superioribus ad causam totam, quae tua,

 Caput II.— Haec tibi, charissime, pro nostra mediocritate respondimus, nemini praescribentes aut praejudicantes, quominus unusquisque episcoporum quod

 Caput III.—3. Proinde, si omnino jam credendum sit, quinquaginta episcopis Orientalium id esse visum, quod septuaginta Afris vel aliquanto etiam pluri

 Caput IV.—4. Nunc exclama quod ego dixerim, Nihil inter fidelem perfidumque discernas idem tibi pius atque impius videatur: Sive, a fideli, sive a pe

 Caput V.—5. Sed fac injustum non latentem et nonnullis cognitum bonis per aliquam seditiosam factionem de Ecclesia non posse separari. Audi Cyprianum,

 Caput VI.—Deinde rursus supponis hominem in quo spem constituat accepturus: Sed quaerimus, inquis, per quem hoc melius fiat? Imitatores mei estote, si

 Caput VII.—Non ergo, sicut inaniter inveheris, nihil inter fidelem perfidumque discernimus: sed discernimus humana merita, non Sacramenta divina quae

 Caput VIII.—8. Proinde si hoc et tu vis, ut Christus sit origo et radix et caput christiani Petiliano resiste, non mihi: quoniam neque qui plantat es

 Caput IX.—9. Proinde et per pastores bonos et pastores malos cum verbum suum Sacramentumque dispensat, ipse pascit quia de se ipso ait, Ut sit unus g

 Caput X.—10. Si datum, inquis, a quocumque et quomodocumque Baptisma rescindi non debet, cur post Joannem Apostoli baptizaverunt? Et Judaeis, a Moyse

 Caput XI.—11. Nec illud, quod praetereundum putasti, refellisti principio hujus epistolae, sicut tibi videris, quod a me dictum est: Si errabant illi

 Caput XII.—15. Jam nunc videamus quod deinde in epistola tua contexuisti, quomodo te Optati causam et Maximianistarum, quinimo, ut abs te doctior fiam

 Caput XIII.—16. Tu enim cum de Optato loquereris dixisti, Ego quidem Optatum nec absolvo, nec damno. Si hoc ego, imo non tantum ego, sed omnis African

 Caput XIV.—17. Quocirca quaecumque in nos sive in nostros quasi parcendo et praetereundo dixisti , sine nominibus, sine testibus, sine ullis omnino do

 Caput XV.—18. Cum quam plurimos, inquis, episcopos error sibi Maximiani sociare contenderet, contracto a nostris concilio, in eos omnes qui in ejus sc

 Caput XVI.—19. Proinde quaero abs te, Si nondum fuerant ab Ecclesia separati, quomodo in eos omnes qui in Maximiani schismate perstitissent, prolata s

 Caput XVII.—20. Arbitror te, charissime, non solum verba tua non considerasse conscribenda, sed nec legisse conscripta. Verumtamen quid faceres, cui n

 Caput XVIII.—21. Proinde, et si talia tua verba non reperirem, hic certe dicerem, hic pro veritate clamarem, Quomodo ad matrem Ecclesiam redire permit

 Caput XIX.—22. Attende quid insonet, quid increpet, quid in illo praeclaro concilio fateatur veridicum os illud episcoporum tuorum. Maximianum, fidei

 Caput XX.—23. Hoc si ita est, quis vos non audiat, qui tam mirabilem potestatem in homines accepistis? Peccant quando volunt, et inquinantur quando vu

 Caput XXI.—24. Maximianum, inquit, fidei aemulum, veritatis adulterum, Ecclesiae matris inimicum, Dathae, Chore et Abiron ministrum, de pacis gremio s

 Caput XXII.—25. Nec solum hunc, inquit, sceleris sui mors justa condemnat: trahit etiam ad consortium criminis plurimos catena sacrilegii, de quibus s

 Caput XXIII.—26. Rogo te, Cresconi, numquid ullis meis verbis hoc crimen exaggero? Quod si voluissem, fortasse mihi, etsi non talia, tamen qualitercum

 Caput XXIV.—27. Nempe istam causam ut defendatis, velitis nolitis, ad patrocinium veritatis venire cogemini, quae dicit Baptismum Christi, non solum p

 Caput XXV.—28. Quod vero dixi: Quando apud eos decernenda recitata est, ore latissimo acclamaverunt nunc autem cum a nobis recitata fuerit, obmutescu

 Caput XXVI.—29. Quod autem me de traditione in vestros majores, dicis, quasi per anticategoriam, quod a nostris majoribus factum est, retorquere volui

 Caput XXVII.—30. Ibi quae gesta sint accipe: nam quae necessaria fuerunt, infra scribere curavi. Diocletiano octies, et Maximiano septies consulibus,

 Caput XXVIII.—32. Intererat etiam Secundi ipsius, ut appareret eum, ne schisma fieret, quod solent prae caeteris pacifici, praecavere, illa omnia divi

 Caput XXIX.—33. Ex illius judicii gestis haec pauca interposui: Constantino Maximo Augusto et Constantino juniore nobilissimo Caesare consulibus, idib

 Caput XXX.—34. Habesne, frater Cresconi, ad ista quod dicas? Puto non usque adeo frontem periisse de rebus humanis, ut ad purgationem Silvani adhuc pu

 Caput XXXI.—35. Ac per hoc qui pro incerto alieno malo pacem Christi respuit, certissime malus est: quandoquidem Cyprianus nec pro certa permixtorum m

 Caput XXXII.—36. Cur ergo heri baptizatum, hodie rebaptizatis, cum alienum scelus quod heri nesciebam, hodie doceatis? Nesciens a quali acceperit, Bap

 Caput XXXIII.—37. In hac re testis est, inquis, totius orbis pene conscientia. Hoc, majores nostri a suis parentibus acceperunt. Non olim defuncti sun

 Caput XXXIV.—38. Sed Orientales, quos modo nostros esse concedis, non latuisse hoc facinus principium epistolae concilii Sardicensis ubi Donati Cartha

 Caput XXXV.—39. Illud vero quod dixi, Neque si aliquorum in nostra communione defunctorum traditio probaretur, quae a nobis improbatur et displicet, n

 Caput XXXVI.—40. Proinde noli frustra in hanc sententiam ventilari . Magis enim me admonet, quomodo id agam, praeceptum apostolicum quod ipse posuisti

 Caput XXXVII.—41. Quid est autem quod dicis, cum ex persona mea tibi proposuisses, quod ego nunquam divinum tradiderim Testamentum? Adjungis enim: Sed

 Caput XXXVIII.—42. Sed et testimonio me admones de Scripturis, quid tibi adhuc ad ista respondeam. Dicis enim propter hoc scriptum esse, In legalibus

 Caput XXXIX.—43. Ecce dico iterum, quae me ulterius vetas dicere: Arguis apud me eos, quos jam olim defunctos mea cognitio non judicavit (Lib. 1 cont.

 Caput XL.—44. Hic forte dicas: Sed de Caeciliano jam judicatum est. Respondetur tibi: Jam judicatum erat et de Primiano a centum episcopis vestris, qu

 Caput XLI.—45. Nam illud quod dixi, Quod si de persecutionibus agis, cito respondeo, si aliquid inique passi estis, non pertinere ad eos qui talia qua

 Caput XLII.—46. Deinde commemorans etiam nescio quos mortuos, quos a nostris dicis occisos, tanquam in campo facundiae tuae positus latissime

 Caput XLIII.—47. Omitto ante quanta commiserunt, quibus easdem leges adversus errorem vestrum constitui coegerunt, magis christiana mansuetudine tempe

 Caput XLIV.—48. Haec enim ego commemorare volui, per quae factum est, ut his nostris temporibus adversus vos ista imperialia statuta ferrentur, imo ad

 Caput XLV.—49. De Optato cum agerem, tuque hoc magis excusare voluisses, quam purgare, dixisti reos hinc vestros esse non posse, quod eos ad vindicand

 Caput XLVI.—50. Interea Crispinus Calamensis vester episcopus, a Possidio collega meo in eadem civitate apud acta conventus, ad concilium vestrum prim

 Caput XLVII.—51. Haec posteaquam nota facta sunt in oppido Calamensi, exspectabatur Crispinus episcopus vester, quemadmodum in suum presbyterum vindic

 Caput XLVIII.—52. Haec qui faciunt, quid ego dicam latronibus, piratis, truculento alicui generi barbarorum, quando nec ipsi omnium crudelitatum magis

 Caput XLIX.—54. Aufer itaque de medio supervacuas invidias molestiarum, quas regalibus jussis pro vestro errore patimini, perparvas et prope nullas pr

 Caput L.—55. Nullis tamen bonis in Catholica hoc placet, si usque ad mortem in quemquam, licet haereticum, saeviatur. Neque vero, si longe a morte cuj

 Caput LI.—56. Reges cum in errore sunt, pro ipso errore leges contra veritatem ferunt cum in veritate sunt, similiter contra errorem pro ipsa veritat

 Caput LII.—58. Audi jam de Maximianensibus quod paulo ante distuleram, ut et tuos episcopos noveris tibi esse mentitos et non solum quod pertinet ad

 Caput LIII.—59. Sic certe incipit ea sententia: Cum omnipotentis Dei et Christi ejus voluntate in ecclesia Bagaiensi concilium gereremus, Gamalius, Pr

 Caput LIV.—60. Audi jam quibus dilatio temporis impertita sit ut videas eos esse qui non interfuerunt, quando Maximiano, cum ordinaretur, manus impos

 Caput LV.—61. Certe jam perspicis, vir disertissime, in illos te potius, a quibus mendacium audisti, omnia retorquere debere, quae in nos, tanquam men

 Caput LVI.—62. In memorato concilio Bagaiensi dies et consul adscriptus est, non solum quo decretum concilii conditum est, verum etiam ipsius dilation

 Caput LVII.—63. Ex quolibet ergo numero fuerint (quanquam satis appareat ex quo fuerint), qui intra constitutum dilationis diem communioni se vestrae

 Caput LVIII.—64. Nec illud reprehendimus, quod eosdem ipsos famosi criminis reos, et post sententiam damnationis ipsorum, et post dilationis diem alii

 Caput LIX.—65. Ecce jam non dico, si persecutionem facere non licet, fecit Optatus ne adhuc dicas non pertinere ad vestros, quidquid Optatus eis igno

 Caput LX.—66. Tu rursus artes dialecticas accusabis: me tamen verum dicere saltem tacitus approbabis, et eliges tuam sententiam potius corrigere, qua

 Caput LXI.—67. Nihil habetis jam unde caliginosa mendacia hominibus ignaris de rebus longe praeteritis ingeratis. Quod vestri apud Constantinum tunc i

 Caput LXII.—68. Proinde, quoniam illi quibus accusantibus praesens absolutus est Caecilianus, non solum eos a quibus absolutus est , verum etiam omnes

 Caput LXIII.—69. Merito tibi est, pars Donati, Maximianensium causa propinata. Bibe calicem de manu Domini corripientis et admonentis. Si intelligis e

 Caput LXIV.—71. Nec attendis, nec saltem ab scientibus quaeris, quam multae ipsarum barbararum gentium quas commemorasti, Christi jam nomini mancipata

 Caput LXV.—73. In his certe Litteris sanctis Ecclesiam dicit Cyprianus, ut diceret: Sic Ecclesia Domini luce perfusa, per orbem totum radios suos porr

 Caput LXVI.—74. Hic et tu responde, si tibi placet veri aliquid respondere, et quomodo implebitur quod scriptum est, Filius malus ipse se justum dicit

 Caput LXVII.—76. Cohibeant itaque se frumentorum per totum mundum tanta ubertate crescentium impii desertores, et non audeant de quorumdam zizaniorum

 Caput LXVIII.—78. Dic mihi, obsecro te sed noli offundere nebulas imperitis, ut quoniam traditores accusatos non vales convincere, identidem velis ar

 Caput LXIX.—79. Quid tibi ergo ad causam prodest, hoc ex illis quatuor propositis elegisse, ut vestra documenta sint vera, contra vestros autem quae p

 Caput LXX.—Ecce ego insero sententiam Aeliani proconsulis, qua purgatus atque absolutus est Felix. Si tota gesta vis legere, ex archivo proconsulis ac

 Caput LXXI.—82. Insero adhuc et verba Constantini ex litteris ejus ad Eumalium In quo pervidi, Caecilianum virum omni innocentia praeditum, ac debita

 Caput LXXII.—84. Porro, si quod tibi pro magno elegisti, ut de criminibus traditorum quae vos profertis documenta vera sint, quae autem nos proferimus

 Caput LXXIII.—85. Tu vero callidus examinator appensorque verborum, doces nos quid valeat comparativus gradus, et tanquam victor exsultas, quod non po

 Caput LXXIV.—86. Considera tamen diligentius, ne forte invenias in latinae locutionis auctoribus, quibus grammaticorum artificialia serviunt, non semp

 Caput LXXV.—87. Quanquam nec secundum grammaticos in verbo me errasse reprehenderes, si saltem verborum ipsorum auctores vel attente legere, vel memor

 Caput LXXVI.—Unde etiamsi vestros probabiliter nostris traditionem objecisse concederem non ideo verum objecisse, contenderem, et recte nos dicerem p

 Caput LXXVII.—88. Sed non omitto tam manifestum adjutorium tuum, quo nobis etiam nesciens plurimum faves, docendo regulas comparativi gradus: Quia id

 Caput LXXVIII.—89. Vereor ne nimis urgeam verecundiam tuam, si ostendam quam Ieviter et scurriliter quaedam etiam verba mea, quae translate posui, fro

 Caput LXXIX.—91. Sed ipse videris cujus partes agas, qui mea verba velut convitiosa et saeva criminando, eos quos ad disputandum convenire non vis, ad

 Caput LXXX.—92. Sed epistolam, inquis, principis vestri, qua nescio quid de te scripsit, cum te ordinari nollet, tenent non pauci nostrorum. Cum rex j

 Caput LXXXI.—93. Sed quid ad rem cujus inter nos vertitur quaestio, qualis ipse sim? cum in area dominica sim stipula, si malus granum, si bonus. Vos

 Caput LXXXII.—94. Quid ergo dignius adversus hanc fallacissimam elationem, quam causa Maximianensium, vobis potuit procurari? Quaecumque in nos dicere

 Liber Quartus. Ad omnes rursum Epistolae Cresconii partes respondet, objectiones ipsius et calumnias singillatim ex sola Maximianensium causa refellen

 Caput Primum.—1. Quamvis jam tribus nec parvis voluminibus epistolae tuae, Cresconi, diligenter satisque responderim, qua Petiliani litteras contra me

 Caput II.—2. Hinc ergo tantum agam, hinc ad omnes epistolae tuae partes, quantum Dominus me adjuvat, sine ulla difficultate, imo cum magna facilitate

 Caput III.—3. Illud etiam quod studium pro veritate certandi, quia saepe voluimus cum vestris conferre, ut errore sublato, fraterna charitas pacis vin

 Caput IV.—4. Jam vero quod antequam venias ad sermonem meum quo reprehendi Petilianum, a me interim quaeris a quo te baptizari conveniat, utrum ab eo

 Caput V.—6. Ex his igitur omnibus quoniam rediisse aliquos ad communionem vestram nec vos negatis, et in tam recenti memoria, adhuc etiam viventibus h

 Caput VI.—7. Jam nunc illa videamus, quibus epistolam meam te refellere credidisti. Ac primum quod interrogas, quare vestros Donatistas appellem, adju

 Caput VII.—8. In hac vestra conflictione quid vultis ut nos medii judicemus, quandoquidem nec Maximiani, nec vestra communione detinemur? Quid, inquam

 Caput VIII.—10. Quod autem objicis Caeciliano peccatum illud inexpiabile in Spiritum sanctum, de quo Dominus ait, Non remittetur neque hic, neque in f

 Caput IX.—11. Quod autem non tibi placet derivatio nominis, ut a Donato Donatistae appellentur et censes latinae regula locutionis potius declinandum

 Caput X.—12. Quod vero me putasti vehementius arguendum, quod cum dixerim, Donatistarum haereticorum sacrilegum errorem, haeresim appellans, quod tu s

 Caput XI.—13. Quid est, vir disertissime? quid habes quod dicas mihi? Lege sequentia, vide inter plurimos quos trahit ad consortium criminis catena il

 Caput XII.—14. Sed tamen videamus etiam de verbis epistolae Petiliani, quam contra me defendere voluisti, quomodo te exuas in hac causa Maximianensium

 Caput XIII.—15. Sed quid hinc opus est diutius loqui, cum Felicianus hodie sedeat inter episcopos vestros, qui cum ab eis disjunctus esset, et Maximia

 Caput XIV.—16. Quid ad ista respondes? Si non baptizat a vestra communione separatus: lego baptizasse cum Maximiano ad consortium criminis tractos. Si

 Caput XV.—17. Frustra igitur ore maledico conscientiam nostram tanquam publicatam atque damnatam crimine thurificationis, traditionis, persecutionis,

 Caput XVI.—18. Dicis in Lege scriptum, Oleum peccatoris nolo ungat caput meum (Psal. CXL, 5) . Quod neque ita scriptum est, nec sicut putas intelligen

 Caput XVII.—20. Miror autem quomodo etiam tibi persuaderi potuerit, ut in tua disputatione mentionem faceres Cypriani, cujus litteris etiam ipsis quas

 Caput XVIII.—21. Sed videlicet invenisse tibi videris ubi tuam eloquentiam dilatares, cum ad id quod ego in epistola mea posui, Sive a fideli, sive a

 Caput XIX.—22. Et adhuc pugnatis adversus veritatem, nec conceditis ut Christus semper det fidem, Christus sit origo christiani in Christo radicem ch

 Caput XX.—23. Proinde hoc loco, non Petiliano, cujus verba non defendisti, sed tibi respondeo, qui pro tua sententia nescio quid aliud, non quod ille,

 Caput XXI.—25. Nam quaero abs te, Si forte quem Primianus in vestra communione baptizavit, pessime vivat, quem vero Felicianus in Maximiani schismate

 Caput XXII.—27. Quaeris forte ut hoc probem: quid aliud tibi dicam, nisi quod hoc opere institui? Bagaiense decretum lege, Felicianum et Praetextatum

 Caput XXIII.—29. Proinde quod deinceps a me quaeris, Si a quocumque et quomodocumque datum Baptisma rescindi non debet, cur post Joannem Apostoli bapt

 Caput XXIV.—31. Age, jam videamus suo loco in epistola, tu de Maximianensium causa quomodo te exuas. Omnes enim qui has litteras legunt, exspectant pr

 Caput XXV.—32. Quid enim aliud velut ad magnam defensionem suam respondere vestri solent, cum eis objicitur Praetextati et Feliciani talis receptio da

 Caput XXVI.—33. Et adhuc objicis unitati catholicae nescio quae facta nostrorum, quae aut falsa sunt, aut peccata non sunt aut etiam si vera atque pe

 Caput XXVII.—34. Itaque non solum Optatus in illa Gildoniana societate notissimus, sed quilibet obscurus apud vos te sciente mali aliquid fecerit, cum

 Caput XXVIII.—35. Bene, quia ipse scribis, cum de Maximianensibus damnatis et receptis legisses totum quod inserui litteris meis, valde te fuisse perm

 Caput XXIX.—36. Vides certe dum manifestos errores defendere conaris alienos, nihil te agere, nisi subjungere manifestiores tuos. Ecce lege verba tua:

 Caput XXX.—37. Hic tu respondes, quod non solum duo isti quos memoro, sed etiam multi alii purgati atque innocentes intra diem dilationis se Ecclesiae

 Caput XXXI.—38. Quid tantum praevalet ingenio tam bono causa tam mala, homo cordate, homo litterate? Isti in quos propterea est illa prolata sententia

 Caput XXXII.—39. Quid sola in vobis praevalet animositas? Aliquando attendatur, aliquando audiatur et veritas. Quid injiciuntur inanissimae nebulae di

 Caput XXXIII.—40. Sed concessa sit omnibus: nempe quotquot ad vos ab illo schismate redierunt, antequam redirent, illic fuerunt, illic baptizaverunt:

 Caput XXXIV.—41. Sed forte poenitet talia te verba posuisse, quae hanc veritatem nimis urgerent, quoniam dixisti, Factum est ut se Ecclesiae reddidiss

 Caput XXXV.—42. Et tu quidem, quantum potuisti in causa mala, caute locutus es, ut diceres, Placuit tamen decreto concilii dilationem temporis dari, i

 Caput XXXVI.—43. Proinde singula timuistis, sed alterutrum oppugnatur ex altero. Nam tibi dicitur, Quomodo existimas corrigendos, quos tui praedicant

 Caput XXXVII.—44. Ex die concilii Bagaiensis, hoc est, ab octavo calendarum maii, usque ad diem datae dilationis illius, hoc est, octavum calendarum j

 Caput XXXVIII.—45. Quid non audeat humana temeritas, cum in sententiam nefandi praecipitatur erroris, quam relinquere propter vanitatem pudet, et defe

 Caput XXXIX.—46. Quid adhuc pessimae causae patrocinium pertinacissimum praebes? Acquiesce tandem, non mihi, sed ipsi qua convincimini veritati. Vide

 Caput XL.—47. Proinde apparet tertium ferme agi mensem, cum a proconsule petitur, ut Felicianus et Praetextatus sedibus propulsentur tanquam collegae

 Caput XLI.—48. Nolo quaerere quanto post hujus postulationis diem, qua Felicianus et Praetextatus Titiani advocati verbis tam graviter accusantur, in

 Caput XLII.—49. Nunc vide quemadmodum de me dixeris, Testis mendax non erit impunitus: cum putares me in hac Maximianensium causa fuisse mentitum. Ego

 Caput XLIII.—50. Nunc attende quantam mihi etiam in caeteris partibus epistolae tuae causa ista Maximianensium praebeat respondendi facilitatem. Quidq

 Caput XLIV.—52. Inseris principium Sardicensis concilii, unde probare conaris quod Orientales episcopi cognito crimine traditorum, parti Donati commun

 Caput XLV.—53. Jubes me relinquere Ecclesiam traditorum, quos nec vos apud nos, nec majores vestri apud majores nostros, convincere ac demonstrare pot

 Caput XLVI.—55. Jam vero de persecutionis invidia, quam a terrenis potestatibus vos pro parte Donati perpeti gloriamini, quamvis in illo trium libroru

 Caput XLVII.—57. Jam itaque non dico, Persecutionem passus est Maximianus, fecit Optatus: quoniam hoc vos ignorare respondes, et ita fecit ut hinc nul

 Caput XLVIII.—58. Lege quae de illis vel in illos advocatis prosequentibus dicta sunt, quae objecta crimina sacrilegii, quo impetu accusationis concit

 Caput XLIX.—59. Jam vero posteaquam sententiam proconsulis Abitinensibus allegata est per quam civitatem vicinam judicatum implere vestri meruerant,

 Caput L.—60. Nunc aspice illa mea verba, quae te refellisse arbitratus es imo jam non ipsa, sed pro ipsis ista quae dicam. Ecce enim non dico, Si per

 Caput LI.—61. Proinde, cum phreneticus medicum vexat, et medicus phreneticum ligat, aut ambo invicem persequuntur, aut si persecutio, nisi quae male f

 Caput LII.—62. Quod vero post exaggeratas persecutiones, quas partem Donati perpessam fuisse dixisti, et totum tacens quod praecessit a vestris, et mu

 Caput LIII.—63. Ausus es, inquam, testamento Dei reluctari, cum dicat Apostolus, Hominis testamentum confirmatum nemo irritum facit, aut superordinat:

 Caput LIV.—64. Quod autem de Afris traditoribus narras, ita nescis, aut qualiscumque hominis corde non sentis, in conflictu quo veritas quaeritur, cum

 Caput LV.—65. Quin etiam quia dixi, traditionem multo probabilius nos vobis objicimus (Lib. 1 contra Litteras Petiliani, n. 23) respondes me hoc mod

 Caput LVI.—66. Jam illud, quod Silvanum Cirtensem episcopum vestrum dixi fuisse traditorem, municipalia gesta testantur, ibidem apud Cirtam a curatore

 Caput LVII.—68. Hinc docetur, in eo etiam quod ex illa mea quadripartita distributione ultimum tibi (neque enim aliud poteras) elegisti, quam facile s

 Caput LVIII.—69. Proinde attende, utrum valeam in illo perspicuo speculo vestro, hoc est, in causa Maximianensium etiam hoc demonstrare. Namque mortui

 Caput LIX.—Quod nefas si attendis, si perhorrescis, si contremiscis vide ubi sitis, et redite intro: quoniam non misistis, sed vos potius existis for

 Caput LX.—72. Nam illud quam eleganter tibi visus es dicere, quod cum ego de Testamento Dei dixissem, Nunc undecumque prolatum est recitetur (Lib. 1 c

 Caput LXI.—74. Haec igitur Ecclesia, quae, ut ejusdem, identidem verbis utar, ramos suos per universam terram copia ubertatis extendit, ad multas etia

 Caput LXII.—76. Jam vero ad illud quid respondeam, quod tibi visus sum dixsse pro vobis quoniam dixi non prodesse Baptismum eis qui ab unitate disced

 Caput LXIII.—77. Adjungis etiam de horto concluso et fonte signato, quod omnino unde dictum sit non intelligis. Si conclusus est, inquit, hortus et fo

 Caput LXIV.—78. Dicis me non servasse pacem ac lenitatem, quam principio litterarum mearum promiseram, quod satanam Petilianum appellaverim. Ego non P

 Caput LXV.—80. Cernis jam, ut arbitror, quam inaniter dixeris, quod videaris tibi ad omnia respondisse, quae mea epistola continentur. Si enim propter

 Caput LXVI.—82. Si de communione agitur, non peccatorum alienorum, sed divinorum Sacramentorum communicatum est cum damnatis, et dictum est de aliis

 In Subsequens Opus, Libri II Retractationum Caput XXXIV.

 In Subsequens Opus, Libri II Retractationum Caput XXXIV.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Unico Baptismo Contra Petilianum Ad Constantinum Liber Unus

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Unico Baptismo Contra Petilianum Ad Constantinum Liber Unus

 Caput Primum.—1. Respondere adversa sentientibus, et a regula veritatis errantibus, Constantine frater, saepissime cogimur, etiam de his rebus quas al

 Caput II.—3. Videamus ergo de Baptismatis iteratione quid dicant, qui verecundantur hoc in aperto dicere, quod utinam in aperto timerent admittere. Ub

 Caput III.—4. Nam sic sunt isti mali in Baptismo bono, quemadmodum sunt Judaei mali in lege bona. Itaque ut illi per ipsam legem judicabuntur, quam ma

 Caput IV.—5. De ipsis Gentilibus idolorumque cultoribus multa utique a nobis diversitate distantibus, nihil aliud nobis demonstrat Apostolus, nisi ut

 Caput V.—7. Hanc itaque et nos per majores nostros traditam nobis sequentes apostolicam regulam, si quid recti etiam in perversis invenerimus, eorum p

 Caput VI.—Quamobrem sicut nihil eis proderat ad salutem, qui verum Deum ignorantes, eum tamen colebant imo et oberat ad perniciem, quod falsos deos s

 Caput VII.—9. Sed Paulus, inquiunt, cum venisset Ephesum, quosdam qui se dicebant Joannis baptismate baptizatos, baptizari jussit in Christo Si post J

 Caput VIII.—13. Respiciat ergo iste quo errore dixerit, quod secutus adjunxit: Velint nolint, proinde traditores sacrilegis Sacramentis Christum magis

 Caput IX.—15. Proinde quod sequitur et exsultans dicit Solvi breviter quaestionem: in indignis non esse dissimiles causas, baptizare, daemonia pellere

 Caput X.—17. Qui enim dicit destruendum esse Baptismum Christi, quando illo haeretici baptizant consequens est ut dicat negandum esse etiam ipsum Ch

 Caput. XI.—18. Quid est ergo quod dicit, illic esse verum Baptisma, ubi est vera fides? Prorsus fieri potest ut aliqui verum habeant Baptismum, et non

 Caput XII.—20. Nec illud sine distinctione praeterimus, ut humiliorem agant poenitentiam, qui jam fideles Ecclesiam catholicam deseruerunt, quam qui i

 Caput XIII.—21. Ecclesia vero catholica, quae, sicut de illa praedictum est, per omnes gentes copiosa fecunditate diffunditur, nullius sic emendat ini

 Caput XIV.—23. Sed volo mihi solvat iste quaestionem: quandoquidem cum Romanae Ecclesiae per ordinem commemoraret episcopos, inter eos commemoravit et

 Caput XV.—25. Quid igitur sibi vult tantus furor separationis istorum ab unitate corporis Christi, quae, sicut prophetatum legitur, implerique jam cer

 Caput XVI.—27. Vides itaque in hoc sermone, cui me respondere voluisti, quam multa dixerit ille pro nobis. Quid ergo jam opus est ut episcoporum Roman

 Caput XVII.—31. Nos quoque dicimus, nec tantum dicimus, verum etiam litterarum monimentis ecclesiasticis et publicis comprobamus, Secundum Tigisitanum

 Caput XVIII.—32. Jam vero quoniam in hoc sermone de unico magis Baptismo quaestio est, ut unde coepta est nostra disputatio concludatur, sicut in ipsa

 De Subsequente Opere, Lib. II Retractationum Caput XXXIX.

 De Subsequente Opere, Lib. II Retractationum Caput XXXIX.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Breviculus Collationis Cum Donatistis .

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Breviculus Collationis Cum Donatistis .

 Praefatio.—Cum Catholici episcopi et partis Donati, jussu Imperatoris

 Caput Primum.—Ingressis itaque utrisque partibus, primo loco recitatum est rescriptum imperatoris , quo jussit Collationem inter memoratos

 Caput II.—Secundo loco recitatum est edictum ipsius Cognitoris , quod per provinciam misit, ut convenirentur utriusque partis episcopi, et intra diem

 Caput III.—Tertio loco recitatum est alterum Cognitoris edictum , quod proposuit jam praesentibus apud Carthaginem utriusque partis episcopis, qui loc

 Caput IV.—Quarto loco, cum partis Donati episcopi exigerent proponi sibi ab adversariis qua causa fuissent congregati Cognitor distulit, ut ex ordine

 Caput V.—Quinto loco recitatae sunt litterae Catholicorum, quas rescripserunt Cognitori , sicut edicto commonuerat, insinuantes consentire se ad omnia

 Caput VI.—Sexto loco recitatum est etiam edictum ipsius Cognitoris , quod proposuerat cum supra dicta notaria Donatistarum, et supra dictis litteris C

 Caput VII.—Septimo loco recitatae sunt litterae Catholicorum ad Cognitorem datae , quibus Donatistarum notariae responderunt, concedentes eis quod pet

 Caput VIII.—Octavo loco, cum Cognitor inquisisset utrum sicut a Catholicis videbat, ita etiam a parte Donati electi jam essent qui susceptam causam pe

 Caput IX.—Nono loco, quoniam Cognitor superius dixerat, de tempore praescribere ut causa non ageretur, non episcopalis, sed forensis potius esse objec

 Caput X.—Decimo loco mandatum catholici concilii recitatum est , quo electis ad disputandum episcopis, catholicae Ecclesiae est injuncta defensio adve

 Caput XI.—Undecimo loco, cum Cognitor interlocutus esset, in mandato Catholicorum magis divina testimonia quam forensia vincula esse prolata, et jussi

 Caput XII.—Duodecimo loco ingressis episcopis Catholicis, quorum praesentia petebatur, omnes singillatim recitati, et in medium procedentes, a Donatis

 Caput XIII.—Tertio decimo loco, recensitis et recognitis praesentibus Catholicis qui subscripserant, Cognitor obtulit petens, ut considentes potius ag

 Caput XIV.—Quarto decimo loco mandatum etiam Donatistarum prolatum et recitatum est , breviter factum, ut hi quos elegerant, agerent velut adversus tr

 Caput XV.—Quinto decimo loco, egressis omnibus qui jam superfluo praesentes erant, et remanentibus eis quos necessarios utrique delegerant, in perendi

 Collatio secundi diei.

 Caput Primum.—Primo loco, cum die intermisso ad memoratum locum, sicut placuerat et constitutum fuerat, conveniretur, obtulit consessum iterum Cognito

 Caput II.—Secundo loco recitata est notaria, quam pridie dederant, petentes ut sibi mandatum Catholicorum ederetur, quo considerato possent in diem co

 Caput III.—Tertio loco, cum quaesisset Cognitor, quid etiam de subscriptionibus responderent, id est utrum eis placeret quod edicto proposuerat, ut pr

 Collatio tertii diei.

 Caput Primum.—1. Tertio die Collationis, id est, sexto idus junias, ingressis partibus, primo loco, utrum edita eis gesta fuerint, Cognitor inquisivit

 Caput II.—2. Secundo loco cum Cognitor jussisset principale negotium jam proponi dictum est a Catholicis, olim se agere velle principale negotium, et

 Caput III.—3. Inter haec etiam de catholico nomine, apud quos potius esset, pauca ab utraque parte invicem dicta et objecta sunt, et jussum est princi

 Caput IV.—4. Sed Cognitor, quanquam viderentur non recte petere edi sibi mandatum quod legatis injunctum est quia, id quod sufficiebat ad causam, Col

 Caput V.—6. Obtulerunt ergo Donatistae gesta proconsularia, et vicariae praefecturae , ubi Catholici petierant eos actis municipalibus conveniri, ut C

 Caput VI.—7. Contra ergo Catholici cum vehementer conarentur, ut ad causam perveniretur, quo eos prorsus nolle pervenire cernebant, respondebant tamen

 Caput VII.—8. Tertio ergo loco haec acta sunt. Lecta est relatio Anulini proconsulis ad imperatorem Constantinum: quam quaerentibus Donatistis unde pr

 Caput VIII.—10. Tunc itaque Donatistae protulerunt litteras, quas ab universo concilio suo se accepisse dicebant , quibus responderetur mandato Cathol

 Caput IX.—15. Cum itaque litterae Donatistarum recitatae fuissent, voluit Cognitor, ut etiam quae Catholici recitanda dederant legerentur. Sed Donatis

 Caput X.—19. Ad haec Donatistae, cum validissimis Scripturarum documentis et exemplo suo de Maximianistis respondere non possent: ad illud quod jam pe

 Caput XI.—21. Haec inter eos cum agerentur, et quamvis manifesta atque dilucida Donatistis certantibus superflua replicarentur promisit Cognitor de h

 Caput XII.—24. Quinto ergo loco haec acta sunt. Recitatae sunt duae relationes Anulini proconsulis ad Constantinum imperatorem: una quae jam superius

 Caput XIII.—25. Tunc Donatistae aliquantum praelocuti sunt, quod Mensurius qui fuerat ante Caecilianum Ecclesiae Carthaginensis episcopus, tempore per

 Caput XIV.—26. Cognitor ergo commonens Donatistas, ut patientiae vicem redderent, jussit perlegi quae oblata a Catholicis jam ex parte fuerant recitat

 Caput XV.—27. Sed obtulerunt iidem Catholici aliud concilium sub eodem Tigisitano habitum in civitate Cirtensi , cujus consul et dies cum legeretur, D

 Caput XVI.—28. Hoc autem recitato, petierunt Catholici, ut etiam illa quae dilata fuerant, legerentur, de concilio Carthaginensi, in quo lectum fuerat

 Caput XVII.—31. Tunc Donatistae aliam quaestionem interposuerunt morarum plenissimam, sed revera in qua pro se laborare voluerunt, si possent ostender

 Caput XVIII.—Inter haec ergo tandem aliquando, saepe etiam Cognitor interlocutus, fieri potuisse illum conventum ab episcopis, quando et plebes congre

 Caput XIX.—37. Spernens itaque Cognitor incertissimas suspiciones, jussit aliquid manifestum contra illa gesta proferri, aut certe Constantini judiciu

 Caput XX.—38. Sed hinc repulsi, velut aliquid validissimum prolaturi, petierunt Optatum legi, quod et ante petiverant unde se probaturos dicebant Cae

 Caput XXI.—39. Deinde quia Constantini litteris, quibus eum inter partes cognovisse, et pro Caeciliano contra illos judicasse constabat, Cognitor eos

 Caput XXII.—40. Cum ergo Catholici dixissent, hoc eos contra se ipsos recitasse, hoc idem ipse etiam Cognitor esset interlocutus addiderunt etiam ill

 Caput XXIII.—41. Recitaverunt etiam alias litteras ejusdem Constantini imperatoris ad Probianum proconsulem datas , quae quidem consules non habebant

 Caput XXIV.—42. Hac autem accepta opportunitate Catholici recitandam protulerunt et ipsius Aeliani tunc proconsulis relationem, de hac re ad Constanti

 Caput XXV.—43. Urgere deinde Cognitor coepit, ut si qua posteriora gesta Donatistae haberent contra absolutionem Caeciliani vel Felicis, jam jamque pr

 In Subsequens Opus, Lib. II Retractationum Caput XL.

 In Subsequens Opus, Lib. II Retractationum Caput XL.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Ad Donatistas Post Collationem Liber Unus

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Ad Donatistas Post Collationem Liber Unus

 Caput Primum.—1. Quid adhuc, Donatistae, seducimini ab episcopis vestris, quorum fallaces tenebrae clara luce discussae sunt quorum apparuit error, q

 Caput II.—2. Quid adhuc attenditis humana mendacia, et divina testimonia non attenditis? Quid adhuc victis hominibus creditis, et veritati quae nunqua

 Caput III.—3. Tunc autem hoc dixerunt, quando eis diximus: Concilium quod contra Caecilianum profertis, sic non obest absenti Caeciliano, quemadmodum

 Caput IV.—4. Sed voce ipsius unitatis clament Ecclesiae Ponti, Bithyniae, Asiae, Cappadociae, caeterarumque orientalium regionum, ad quas beatus Petru

 Caput V.—7. Ista cum fiunt a bonis, non inquinantur a malis quia nec eorum peccatis consentiendo communicant, et ab eis, et si non corporali segregat

 Caput VI.—Cum vero mali pacis conservandae necessitate tolerantur, non iniquitatis communicandae societate appetuntur, ut cum zizaniis triticum suavem

 Caput VII.—Sive ergo exeant mali, sive intus vel ignorentur, vel videantur, hoc agit misericordia et justitia Dei, ut sibi ad mala non consentientibus

 Caput VIII.—11. Nos autem utraque accipientes testimonia, demonstrabamus utrorumque concordiam. Nam et illud accipiebamus, quod in suis litteris comme

 Caput IX.—12. Ecce manifestatum est quod dicebatur a nobis, distinguenda esse tempora Ecclesiae: non eam nunc esse talem, qualis post resurrectionem f

 Caput X.—13. Hoc ipsum etiam quod sibi acutum invenisse videbantur, contra se potius proferebant. Si enim Dominus propterea retibus bonos et malos pis

 Caput XI.—15. Haec verba se negarent forte dixisse, nisi sua possent subscriptione convinci. Ecce quam diligenter actum est pro salute vestra, ut verb

 Caput XII.—16. Sed videte, rogamus vos, quemadmodum ipsa sua defensione se pejus implicent, et agant causam nostram, et omnino perimant suam. Nam post

 Caput XIII.—17. Adhuc dies erat, quando volentes destruere judicium Romani episcopi Melchiadis, quo purgatus et absolutus est Caecilianus, etiam ipsum

 Caput XIV.—18. Adhuc dies erat, quando Cirtense concilium, si tamen concilium dicendum est, in quo vix undecim vel duodecim episcopi fuerunt unde rec

 Caput XV.—19. Qui etiam hinc gestis ipsis Cirtensibus calumniabantur, quia ibi dies et consules legebantur et exigebant a nobis, ut aliqua ecclesiast

 Caput XVI.—20. Leguntur actis apud Carthaginis magistratum expressa verba Primiani, ubi dicit, quod parentes eorum nostri majores variis exsiliis vexa

 Caput XVII.—21. Attendite, advertite, nolite in errorem perniciosum adhuc usque seduci. Veritatem quae vobis occultabatur, Deus aperire dignatus est

 Caput XVIII.—24. Expergiscimini aliquando, non vos tartareus obliget somnus, non in profundum sacrilegi erroris adhuc impia consuetudo demergat: jam c

 Caput XIX.—25. Numquid enim verba ista, ubi dixerunt, nec causam causae, nec personam praejudicare personae, ullo modo post ipsam Collationem defender

 Caput XX.—26. Insuper adhuc etiam modo commemorare audent prophetica et apostolica testimonia, quibus nos universaliter in illa Collatione respondimus

 Caput XXI.—33. Illud etiam quod ex Apostoli Epistola, scriptis suis etiam modo commemorant, ubi ait, Nolite jugum ducere cum infidelibus: quae enim pa

 Caput XXII.—37. Fuerunt quidam tempore Caeciliani beati pacifici, qui eum, etiamsi innocens non esset, scientes pro catholica unitate tolerarent, cum

 Caput XXIII.—39. Sed qualescumque isti fuerunt, quid pertinet ad nos? Neque enim vere non nobis concedunt, ut istorum nescio quorum causa atque person

 Caput XXIV.—41. Quanti emere debuimus, ut cum vellent de numerositate gloriari, etiam in hoc mendacia sua proderent? Nam cum aliquanto amplior nostror

 Caput XXV.—43. Ipso vero tertio nostrae Collationis die, quanti emendum fuit, quod inanissimis et supervacuis morarum interpositionibus se omni modo p

 Caput XXVI.—46. Quid adhuc exspectatis quid pro nobis pronuntiaverit Cognitor, cum videatis quid contra se ipsos episcoporum vestrorum pronuntiaverit

 Caput XXVII.—47. Quomodo autem ad hoc venerant, territi eis quae prolata fuerant recitanda, ut dicerent jam lapsam esse causam temporibus, et agi non

 Caput XXVIII.—48. Jam vero illud inter hos eorum contentiosissimos strepitus, quanti emendum fuit, quod cum diceremus hoc nos proponere, ut crimina qu

 Caput XXIX.—49. Jam vero ut mandato nostro, ubi universam causam complexi fueramus, nec repentinis verbis, sed conscriptis litteris respondendum putar

 Caput XXX.—52. Jam illud, si montes aureos daremus, quando emere possumus, quod (objecta sibi Maximiani causa, ut intelligerent eo modo non obfuisse C

 Caput XXXI.—53. Illud etiam quibus thesauris, quibus opibus, quibus pretiosorum lapidum aggeribus emendum fuit, quod majores suos apud imperatorem Con

 Caput XXXII.—55. Quid videtur addi jam posse, ut nos cumulatius adjuvarent? Et tamen addiderunt. Commemoraverunt enim causam Felicis Aptugnensis , a q

 Caput XXXIII.—56. Sicut autem ordo consulum ostendit, quem tunc considerare temporis angustia non sinebat: neque enim praesto erant libelli qui consul

 Caput XXXIV.—57. Eat nunc pars Donati, toties improbata, toties calumniosa, toties mendax, toties confutata, toties modis omnibus superata atque confu

 Caput XXXV.—58. Quapropter, fratres si tamen non irascimini quia fratres vocamus: illi enim cum hoc a nobis audirent, injuriam sibi fieri apud acta d

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Sermo Ad Caesareensis Ecclesiae Plebem Emerito Praesente Habitus.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Sermo Ad Caesareensis Ecclesiae Plebem Emerito Praesente Habitus.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Gestis Cum Emerito Caesareensi Donatistarum Episcopo Liber Unus.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Gestis Cum Emerito Caesareensi Donatistarum Episcopo Liber Unus.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Contra Gaudentium Donatistarum Episcopum Libri duo

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Contra Gaudentium Donatistarum Episcopum Libri duo

 Liber Primus. In quo Gaudentii duae ad Dulcitium Epistolae refutantur.

 Caput Primum.—1. Gaudentius Donatistarum Thamugadensis episcopus, cum se ipsum in ecclesia quibusdam sibi adjunctis perditis incendere minaretur viro

 Caput II.—3. Verba Epistolae: Religionis tuae scripta percepi per eos, quos et moribus et instituto suo cunctis charos esse manifestum est. Religionis

 Caput III.—4. Verba Epistolae: In quibus tam multa, inquit, a tua Dignatione dicta sunt, quae nunc interim conticesco sed quoniam ingenii tui acumen

 Caput IV.—5. Verba Epistolae: Quod si criminosos, inquit, existimas, fugienda est vobis damnanda societas.

 Caput V.—6. Verba Epistolae: Si vero innocentes nos putas, inquit, quod etiam ipse dixisti, persecutores in fide Christi constituti sustinere gaudemus

 Caput VI.—7. Verba Epistolae: In hac autem ecclesia, inquit, in qua nomen Dei et Christi ejus, ut etiam ipse dixisti, in veritate semper est frequenta

 Caput VII.—8. Verba Epistolae: Eos autem qui nobiscum sunt, testem Deum facio, ejusque omnia Sacramenta, quod exhortatus sum, et impensissime persuasi

 Caput VIII.—9. Verba Epistolae: Et Alia Manu: Opto te incolumem in reipublicae actibus florentem, et a Christianorum inquietudine recedentem. Ad haec

 Caput IX.—10. Verba Epistolae secundae: Honorabili et omni affectu desiderando Dulcitio, Gaudentius episcopus. Ad haec responsio: Si omni affectu desi

 Caput X.—11. Verba Epistolae: Solent sibi, inquit, sola fama noti, cupere, aut incerto invicem aspectu verba miscere, aut incogniti saltem non horrere

 Caput XI.—12. Verba Epistolae: Sed quoniam praeterita die, inquit, ne in epistolari responso siluissem propter moram portantium, certa quaeque stricti

 Caput XII.—13. Gabinus autem jam noster, qui fuit aliquando vester, et alii quam plurimi, qui ex vobis ad nos considerata catholica veritate transieru

 Caput XIII.—14. Sed tu qui testimonium divinae vocis bene recolis, et nobis objicis Deum dixisse, Innocentem et justum non occides: si innocens es et

 Caput XIV.—15. Verba Epistolae: Nam de sancto Emerito, inquit, Caesareensi falsa ad vos pro certo fama pervenit. Quod si esset, apud Apostolum dicente

 Caput XV.—16. Sed bene tibi visus es vestros auctoritate videlicet apostolica consolari: non propter Emeritum, qui non potuit plus facere pro vobis, q

 Caput XVI.—17. Verba Epistolae: Fugam mihi, inquit, quasi ex lege persuades: sed factor legis tantum debet audiri quia Paulus apostolus dicit, «Non a

 Caput XVII.—18. Quid in aliam sententiam verba manifesta convertitis? Auditores legis et non factores apud Deum justos negavit ab hominibus, quando v

 Caput XVIII.—19. Verba Epistolae: Deinde, inquit, quae loca erunt, quae in hac persecutionis procella, undique perturbata tranquillitate servandos tan

 Caput XIX.—20. Verba Epistolae: Per opificem, inquit, rerum omnium Dominum Christum omnipotens Deus fabricatum hominem ut Deo similem, libero dimisit

 Caput XX.—22. Verba Epistolae: Nostram vero fidem, inquit, quam Dominus Christus Apostolis dereliquit, solae nobis istae persecutiones gravissimam red

 Caput XXI.—24. Nam et illud quod addidisti dixisse Apostolum, Omnes qui in Christo pie vivere volunt, persecutiones patiantur necesse est: non quidem

 Caput XXII.—Unde inter suas persecutiones etiam talia commemorat apostolus Paulus, dicens: Quis infirmatur, et ego non infirmor? quis scandalizatur, e

 Caput XXIII.—26. Nolite itaque falli, quod vobis dictum sit, Veniet hora quando quis vos occiderint, putent se officium facere Deo: aut sicut tu hic t

 Caput XXIV.—27. Verba Epistolae: Sed belliferae, inquit, pacis cruentaeque unitatis se incolas jactant. Audiant Dominum dicentem, «Pacem meam do vobis

 Caput XXV.—28. Quod autem vobis videtur, invitos ad veritatem non esse cogendos, erratis nescientes Scripturas, neque virtutem Dei, qui eos volentes f

 Caput XXVI.—29. Verba Epistolae: Odio, inquit, saeculi gaudemus, in ejus pressuris non succumbimus, sed laetamur. Mundus hic non potest servos Christi

 Caput XXVII.—30. Verba Epistolae: Sed et si persecutio conquiescat, inquit, unde martyrum numerus adimpletur, Joanne dicente, Vidi, animas occisorum s

 Caput XXVIII.—32. Verba Epistolae: Annon ista, inquit, persecutio est, quae tot millia innocentum martyrum arctavit ad mortem? Christiani enim secundu

 Caput XXIX.—33. Ex hoc igitur genere quis ignorat quam multi antea per diversas mortes ibant et peribant, et nunc in illorum comparatione quam pauci s

 Caput XXX.—34. Sane de Scripturis sanctis sagacissime inquirens, si quid proferre posses pro ista spontaneae mortis sententia insana, invenisse te ali

 Caput XXXI.—36. Proinde etiam senior ille Razias, quem sibi isti exemplis sui sceleris destituti, de Machabaeorum libris (II Machab. XIX, 41) tanquam

 Caput XXXII.—41. Quod autem dixisti, ut se ipsos vestri occiderent, non eos frustra timuisse, quoniam quisquis in nostras vel nostrorum manus incidit,

 Caput XXXIII.—42. Verba Epistolae: Sed quoniam prudentiam tuam, inquit, exsecutoris officium non decebat, quaeso, paucis adverte. Alia est, ut reor, s

 Caput XXXIV.—44. Verba Epistolae: Ad docendum, inquit, populum Israel omnipotens Deus Prophetis praeconium dedit, non regibus imperavit. Salvator anim

 Caput XXXV.—45. Verba Epistolae: Mundanae, inquit, militiae nunquam Deus exspectavit auxilium, qui solus potest de vivis et mortuis judicare. Et nunc,

 Caput XXXVI.—46. Verba Epistolae: Sed hoc non sciunt, inquit, alienarum rerum incubatores, qui nec Deum audiunt dicentem, «Non concupiscas rem proximi

 Caput XXXVII.—47. Ergo quod in Collatione contentiose negare voluistis, etiam hinc vera esse gesta firmatis. In quibus confessis traditoribus, qui tun

 Caput XXXVIII.—51. De justitia certamen est, non de pecunia. Cavete ergo ne forte dum putatis ad vos pertinere quod scriptum est, Tunc stabunt justi i

 Caput XXXIX.—53. Verba Epistolae: Et alia manu: Opio te, inquit, incolumen veritate perspecta animum lenire, et ab innocentum exitibus temperare.

 Liber Secundus. Gaudentii contra superiorem librum responsio diluitur.

 Caput Primum.—1. Accepi, Gaudenti, responsionem tuam: si tamen responsio ista dicenda est, quam mihi propterea referre voluisti, ne si tacuisses, dice

 Caput II.—2. Nunc interim, quoniam vos potius esse catholicos testimonio beati Cypriani affirmare conatus es: attende paululum quam Ecclesiam dixerit

 Caput III.—3. Ab hac ergo vera germanaque Catholica, quae Domini luce perfusa, per orbem totum radios suos porrigit, ramos suos per universam terram c

 Caput IV.—4. Nempe nunc saltem vides, adversus sanctum Cyprianum vos in nostra Collatione clamasse, eique contentionibus restitisse, quibus asserebati

 Caput V.—5. Quid tibi optem, nisi ut te nobis liceat invenire, ne libeat te perire? Quid enim spei remanebit, non solum nobis qui Domino Christo, Prop

 Caput VI.—6. Vides Ecclesiam testimonio Cypriani, et a toto catholicam dictam, et non esse sine manifestis malis, propter quos tamen admonet non relin

 Caput VII.—7. Porro de Baptismo, quem non putas esse nisi in Ecclesia, et ideo nos arguis, quod ex haeresibus venientes, si jam baptizati sunt, iterum

 Caput VIII.—8. Frustra itaque tibi videtur, Agrippini et Cypriani concilia in hac quaestione esse sectanda: cum vos ea neglexeritis, quando extra vest

 Caput IX.—10. In hac ergo Ecclesia constituti, quae malorum sive occultorum, sive etiam manifestorum, nec potuit, nec poterit perire contagio, nullas

 Caput X.—11. Nec vobis blandiamini, quod Baptismum non rescindimus vestrum. Non est hoc vestrum, sed catholicae Ecclesiae quam tenemus, unde illum qua

 Caput XI.—12. Quanquam totam quaestionem, et totum quod inter nos agitur, uno verbo Tribuni satis diligenter exposito, omnino solvisti. Cum enim ego d

 Caput XII.—13. Quamobrem secundum verissimum hoc tuum testimonium, et tuam verissimam expositionem, quoniam religio est quam Dulcitius tribunus tenet

 Caput XIII.—14. Itaque quia verbo tuo causa finita est, obsecro per Deum religionis, Deum veritatis, ut etiam tuus error aliquando finiatur. Ipsa est,

 Admonitio In Subsequentem Sermonem.

 Admonitio In Subsequentem Sermonem.

 Sermo Augustino Tributus De Rusticiano Subdiacono A Donatistis Rebaptizato Et In Diaconum Ordinato.

 Sermo Augustino Tributus De Rusticiano Subdiacono A Donatistis Rebaptizato Et In Diaconum Ordinato.

 Index Opusculorum S. Augustini Contra Donatistas Quae In Superioribus Tomis Continentur.

 Index Opusculorum S. Augustini Contra Donatistas Quae In Superioribus Tomis Continentur.

 In Secundo Tomo. Epistolae.

 In Tertio Tomo.

 In Quarto Tomo.

 In Quinto Tomo.

 In Sexto Tomo.

 Appendix Noni Tomi Operum Sancti Augustini, In Quo Exhibetur Contra Fulgentium Donatistam Incerti Auctoris Liber, Necnon Excerpta Et Scripta Vetera Ad

 Appendix Noni Tomi Operum Sancti Augustini, In Quo Exhibetur Contra Fulgentium Donatistam Incerti Auctoris Liber, Necnon Excerpta Et Scripta Vetera Ad

 In Subsequentem Librum Censura Lovaniensium Theologorum Et Bernardi Vindingi.

 In Subsequentem Librum Censura Lovaniensium Theologorum Et Bernardi Vindingi.

 Contra Fulgentium Donatistam Incerti Auctoris Liber.

 Contra Fulgentium Donatistam Incerti Auctoris Liber.

 Caput Primum.—Libellum, quem mihi Religio tua, frater Fulgenti, direxit, non aspernatus accepi: quem utrum ipse dictaveris, an aliunde quaesieris, non

 Caput II.—Donatista dixit: Dominus, et Salvator noster Jesus Christus unici Baptismi doctor et custos, ne sitientes animas per aridos lacus mentis err

 Caput III.—Donat. dixit: Nunquam ergo Ecclesiae spiritus patitur jungi, quod ore divino meruit diffamari, Legis praeconio praemonente, Duo contra duo,

 Caput IV.—Donat. dixit: Quod si, ut asseris, una fides in utroque consistit cur inter fidelem aquam et perfidam justa separatione discrevit, testante

 Caput V.—Donat. dixit: Ezechiel quoque sic dixit: Et videbunt, quia plures sunt qui averterunt aquam antiquae piscinae, et non aspexerunt ad eum qui f

 Caput VI.—Donat. dixit: Hinc sibi Deus unicum Baptisma esse proclamat hinc Apostolus unum cunctis dixisse confirmat, Deo per Salomonem probante: Hort

 Caput VII.—Donat. dixit: E contra Apostolus dixisse testatur: Unus Deus, una fides, unum Baptisma (Ephes. IV, 5) . Nulla in doctrina divina varietas,

 Caput VIII.—Donat. dixit: Aut si unum putas cum reis aliqua permixtione conjunctum sacramentum Baptismi, audi Prophetas, quibus sit recte dispensum, d

 Caput IX.—Donat. dixit: Et David dicit, Oleum autem peccatoris non impinguet caput meum.

 Caput X.—Donat. dixit: Aperta confessio perfidorum isto loco monstratur, quae inimica praesumptione a facinoroso sacerdote contacta polluitur, cujus s

 Caput XI.—Donat. Dixit: Adhuc ejus aquas turbidas Propheta spiritu manifestat: Imposuisti, inquit, in mari equos tuos turbantes aquas multas Me contem

 Caput XII.—Donat. dixit: Si ergo unico fonte Ecclesia gloriatur, utique traditorum spelunca est, quae in aquarum multitudine extollitur, et Baptismi s

 Caput XIII.—Donat. dixit: Claret ergo apud traditores esse multitudinem aquarum, ubi diversa schismatum semina, ubi haereticorum multimodas pestes, ub

 Caput XIV.—Donat. dixit: Audi dicente Salomone: Muscae moriturae exterminant confectionem suavitatis (Eccle. X, 1) . Olei est ergo genuina suavitas, q

 Caput XV.—Donat. dixit: Hoc proprie David sanctissimus, nostrae fidei regulam subministrans, edocet, idem peccatoris oleum nec salutem afferre, nec cu

 Caput XVI.—Donat. dixit: Similiter Dominus per Aggaeum prophetam, immundos tactus inquinamentum conferre, nec pollutum quemquam posse sancire, si illi

 Caput XVII.—Donat. dixit: Nunquam latro in lucem protulit praedam semper operarii noctis gratam bonis omnibus lucem saepius horruerunt: solus tradito

 Caput XVIII.—Donat. dixit: In quantum enim improbitas devios errores alienis bonis cupit astruere, et falsa catholica mendacii nebulas conatur obteger

 Caput XIX.—Donat. dixit: Baptisma utique dici non potest, quod aquarum turba dispersit, quod ab Ecclesiae fonte malitia separavit, quod sterilis unda

 Caput XX.—Donat. dixit: Accepit una civitas salutaris aquae substantiam, accepit et olei dona una cum liberis vidua, nec beneficium divinum passim pro

 Caput XXI.—Fulgentius dixit: Absit ut abire permittam: quoniam Deus dixit, Compelle omnes introire, ut impleatur domus mea (Luc. XIV, 23) . Qui omnes

 Caput XXII.—Fulg. dixit: Distringo illum, exsufflo, et in remissione peccatorum vera aqua baptizo.

 Caput XXIII.—Fulg. dixit: Plus peccasti, et ideo in te aliter vindicatur.

 Caput XXIV.—Fulg. dixit: Sancti quos memoras, edicta judicum saecularium non meruerunt, quod vestri fecerunt.

 Caput XXV.—Fulg. dixit: Ideo schismaticis nostris basilicas tulimus, ut verae Ecclesiae redderemus.

 Caput XXVI.—Fulg. dixit: Vos estis schismatici, qui et thurificastis et codices tradidistis.

 Excerpta Et Scripta Vetera Ad Donatistarum Historiam Pertinentia, Quorum Lectio Superioribus Augustini Contra Eosdem Haereticos Libris Lucem Affert.

 Excerpta Et Scripta Vetera Ad Donatistarum Historiam Pertinentia, Quorum Lectio Superioribus Augustini Contra Eosdem Haereticos Libris Lucem Affert.

 Origo Schismatis Donatiani .

 Collationis Carthaginensis Dies Prima . Exordium.

 Collationis Dies Secunda. Exordium.

 Notoria Donatistarum, Quae recitata est in secunda cognitione.

 Collationis Dies Tertia. Exordium.

 Index Rerum Quae In Hoc Nono Volumine Continentur.

 Index Rerum Quae In Hoc Nono Volumine Continentur.

Admonitio In Subsequentem Librum.

Hujus libri exemplar calamo scriptum unicum ex Belgio Lovaniensibus adfuit, Endoviense; unicum etiam nobis ex Galliis, Floriacense. In Endoviensi titulus est, In Epistolam Petiliani ad Catholicos de secta Donatistarum. In Floriacensi, Aurelii Augustini Epistola ad Catholicos de secta Donatistarum: et finito libro, in eodem Floriacensi exemplari legitur, Explicit Epistola Aurelii Augustini episcopi ad Catholicos fratres. Quo posteriore titulo ad Possidii Indicem comparato facile adducimur ut credamus hunc ipsum librum esse, qui in ejusdem Indicis capite tertio sic notatur: Epistola contra quos supra (id est contra Donatistas) ad Catholicos fratres, liber unus. In concilio generali quinto, collat. 5, citantur verba capitis tertii hunc in modum: Ejusdem (Augustini) ex Epistola ad Catholicos. Apud Amerbachianam editionem inscribitur, Contra Petiliani donatistae Epistolam liber unus. Apud posteriores, in marginali spatio superiori additum est, De Unitate Ecclesiae: quae profecto inscriptio non minus caeteris adversus Donatistas opusculis convenit, quam huic libro.

Ad annum circiter 402 pertinere Opus videtur, editum ante tertium librum contra Petilianum. Nam Operis principio Petilianus interpellatur, ut vel eidem operi, vel primis duobus contra ipsius Epistolam libris Augustini respondeat. Nondum ergo visa erat altera Petiliani, quae libro Augustini tertio confutatur Epistola, qua nimirum ille ad primum librum Augustini respondere sic enititur, ut librum tamen ipsius secundum, qui circiter praedictum annum 402 prodiit, non attingat.

Praegrandis hujusce operis in Retractationibus nulla fit mentio; forte quia, uti Lovanienses observant, proprie epistola est, non liber. Nec movere debet quod ibi recenseatur qui longe brevior isto, et epistolae forma pariter scriptus est, liber in Petilianum primus: quippe primus iste liber cum secundo et tertio totus cohaeret, eamque ob causam necessario inter libros habitus semper fuit.

Sed sunt alia, non diffitemur, quae nos hic moveant. Primum salutationis formula, Salus quae in Christo est etc., nova Augustino et inusitata. Deinde transitiones, figurae, ac locutiones passim inelegantes et impropriae. Exempli gratia, cap. 6, n. 11, ut ad Scripturae testimonia veniatur: O Donatistae, Genesim legite. Cap. 8, n. 21: Quis tam devius et absurdus est a divinis eloquiis. Cap. 15, n. 38: Ut in ipsis quoque admirabilibus sanctis. Ibidem: Sed aspectu et auditu justus inhabitans animam justam iniquis aliorum factionibus cruciabat. Cap. 24, n. 69: Ut multum causae nostrae minuam. Ibidem: Qui tergiversaris quomodo suscipiaris. Cap. 25, n. 73: Cum adversus homines male sibi a collegis insinuatos.

Movet etiam quod idem ipse qui in Epist. 23, n. 4, et lib. 1 contra Cresconium, cap. 31, nn. 36, 37, diserte docet Samaritanos haeresim seu haereticos Judaeorum esse; in hujus libri capite 13, n. 33, nolit ut pars illa populi quae a regno Juda scissa est, tanquam haeresis deputetur, praesertim vero hac nitens ratione, quia separata est jubente Deo, qui nunquam jubeat haeresim fieri, quique regnum dividi praeceperit, non religionem. Quo loco Augustinum a viro, ut aiunt, non indocto reprehensum vindicare conantur Lovanienses.

Observamus insuper Scripturae locos hic non juxta solemnem versionem citatos, ut cap. 11, n. 29, ex Act. I, 14: Hi omnes erant asservientes unanimes orationi. Ibid., n. 30, ex Act. IX, 15: Ut portet nomen meum coram gentibus, et regibus, et filiis Israel magnificari. Ibid., ex Act. X, 11: Tanquam linteum limpidum. Cap. 16, n. 42, ex Ezech. XXVIII, 3, Numquid tu melior quam Daniel? ubi legere solet, sapientior, ut videre est in Epist. 111, n. 4. Denique etsi statuit initio libri relictis ambiguis apertum aliquid quo manifestetur Ecclesia requirendum; sententiam tamen illam ex Isai. LXII, 4, insolito modo interpretatam, Terra tua orbis terrarum (qua quidem ipsum usquam alias usum contra Donatistas non recordamur), adhibet, cap. 7, n. 19; cap. 24, n. 70, et cap 25, n. 75.

Ad haec in cap. 24, n. 68, ubi objicitur aqua quae de latere Domini profluxit, significatum Baptismum; respondet id adhuc forte diligentius requirendum esse: cum hoc ipsum tanquam compertum tradere et inculcare soleat, ut Tract. 9, et Tract. 120 in Joannem, et serm. 218, de Passione Domini, n. 14. Postremo quod sub libri finem legitur, nondum a radice praecisum eum esse, qui mala cupiditate agit opera quae a regno Dei excludunt, si modo non pro ipsis operibus etiam veritati apertissimae resistat, nonnullam difficultatem affert dum comparatur ad librum 2 contra Cresconium, cap. 21.