S. AURELII AUGUSTINI HIPPONENSIS EPISCOPI DE CORREPTIONE ET GRATIA AD EUMDEM VALENTINUM ET CUM ILLO MONACHOS ADRUMETINOS Liber unus .

 2. Dominus autem ipse non solum ostendit nobis, a quo malo declinemus, et quod bonum faciamus, quod solum potest legis littera: verum etiam adjuvat no

 CAPUT II.

 4. Non se itaque fallant, qui dicunt, «Utquid nobis praedicatur atque praecipitur, ut declinemus a malo et faciamus bonum, si hoc nos non agimus, sed

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 8. Cur autem isti qui corripi nolunt, dicunt, «Tantum praecipe mihi, et ora pro me, ut quod praecipis faciam?» Cur non potius secundum suum pravum sen

 CAPUT VI.

 10. An adhuc et iste nolens corripi, potest dicere, «Quid ego feci, qui non accepi?» quem constat accepisse, et sua culpa quod acceperat amisisse? «Po

 CAPUT VII.

 12. Ac per hoc et qui Evangelium non audierunt, et qui eo audito in melius commutati perseverantiam non acceperunt, et qui Evangelio audito venire ad

 13. Quicumque ergo ab illa originali damnatione ista divinae gratiae largitate discreti sunt, non est dubium quod et procuratur eis audiendum Evangeli

 14. De talibus dicit Apostolus: Scimus quoniam diligentibus Deum omnia cooperatur in bonum, his qui secundum propositum vocati sunt: quoniam quos ante

 15. Merito sequitur vox ad regnum electorum: Si Deus pro nobis, quis contra nos? Qui Filio proprio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit eum, q

 16. Isti significati sunt ad Timotheum, ubi cum dictum fuisset, Hymenaeum et Philetum fidem quorumdam subvertere mox additum est, Firmum autem fundam

 CAPUT VIII.

 18. Mirandum est quidem, multumque mirandum, quod filiis suis quibusdam Deus quos regeneravit in Christo, quibus fidem, spem, dilectionem dedit, non d

 19. Nec miremur nos vestigare non posse investigabiles vias ejus. Ut enim alia innumerabilia taceam, quae aliis dantur, aliis non dantur hominibus a D

 CAPUT IX.

 21. Fuerunt ergo isti ex multitudine vocatorum: ex electorum autem paucitate non fuerunt. Non igitur filiis suis praedestinatis Deus perseverantiam no

 22. Denique ipse Salvator, Si manseritis, inquit, in verbo meo, vere discipuli mei estis Haec dixit in synagoga docens, in Capharnaum. Multi ergo audi

 23. Propter hoc Apostolus cum dixisset, Scimus quoniam diligentibus Deum omnia cooperatur in bonum sciens nonnullos diligere Deum, et in eo bono usqu

 24. Talibus Deus diligentibus eum omnia cooperatur in bonum usque adeo prorsus omnia, ut etiam si qui eorum deviant et exorbitant, etiam hoc ipsum ei

 25. Nemo ergo dicat non esse corripiendum qui exorbitat de via justa, sed ei reditum et perseverantiam a Domino tantum esse poscendam: nemo prudens et

 CAPUT X.

 27. Quapropter saluberrime confitemur, quod rectissime credimus, Deum Dominumque rerum omnium, qui creavit omnia bona valde, et mala ex bonis exoritur

 28. Sic et hominem fecit cum libero arbitrio, et quamvis sui futuri casus ignarum, tamen ideo beatum, quia et non mori et miserum non fieri in sua pot

 CAPUT XI.

 30. Proinde etsi non interim laetiore nunc verumtamen potentiore gratia indigent isti: et quae potentior quam Dei unigenitus Filius, aequalis Patri e

 31. Istam gratiam non habuit homo primus, qua nunquam vellet esse malus : sed sane habuit, in qua si permanere vellet, nunquam malus esset, et sine qu

 32. Tunc ergo dederat homini Deus bonam voluntatem in illa quippe eum fecerat qui fecerat rectum: dederat adjutorium , sine quo in ea non posset perm

 CAPUT XII.

 34. Itemque ipsa adjutoria distinguenda sunt. Aliud est adjutorium sine quo aliquid non fit, et aliud est adjutorium quo aliquid fit. Nam sine aliment

 35. Major quippe libertas est necessaria adversus tot et tantas tentationes , quae in paradiso non fuerunt, dono perseverantiae munita atque firmata,

 36. Ipse ergo illos bonos facit, ut bona faciant. Neque enim propterea eos promisit Abrahae, quia praescivit a se ipsis bonos futuros. Nam si ita est,

 37. Ut ergo non acciperet hoc donum Dei, id est in bono perseverantiam, primus homo, sed perseverare 0939 vel non perseverare in ejus relinqueretur ar

 38. Ac per hoc nec de ipsa perseverantia boni voluit Deus sanctos suos in viribus suis, sed in ipso gloriari: qui eis non solum dat adjutorium quale p

 CAPUT XIII.

 40. Quod autem etiam perseveraturis sanctis sic ista dicuntur, quasi eos perseveraturos habeatur incertum: non aliter haec audire debent, quibus exped

 41. Nam et tunc esse illis Dei misericordiam necessariam sancta Scriptura testatur, ubi sanctus de Domino Deo suo dicit animae suae, Qui coronat te in

 42. Hi vero qui non pertinent ad hunc praedestinatorum numerum, quos Dei gratia sive nondum habentes ullum liberum suae voluntatis arbitrium, sive cum

 CAPUT XIV.

 0943 44. Et quod scriptum est, quod vult omnes homines salvos fieri (I Tim. II, 4), nec tamen omnes salvi fiunt, multis quidem modis intelligi potest,

 45. Non est itaque dubitandum, voluntati Dei, qui in coelo et in terra omnia quaecumque voluit fecit (Psal. CXXXIV, 6), et qui etiam illa quae futura

 CAPUT XV.

 47. Quia ergo nos qui salvi futuri sint nescientes, omnes quibus praedicamus hanc pacem salvos fieri velle Deus jubet, et ipse in nobis hoc operatur,

 48. Quamvis itaque etiam dum quorumdam fides subvertitur, firmum Dei fundamentum stet, quoniam scivit Dominus qui sunt ejus: non tamen ideo nos pigri

 CAPUT XVI.

 49. Proinde, quantum ad nos pertinet, qui praedestinatos a non praedestinatis discernere non valemus, et ob hoc omnes salvos fieri velle debemus omni

Chapter 24.—Even the Sins of the Elect are Turned by God to Their Advantage.

To such as love Him, God co-worketh with all things for good; so absolutely all things, that even if any of them go astray, and break out of the way, even this itself He makes to avail them for good, so that they return more lowly and more instructed. For they learn that in the right way93    Or, “life.” itself they ought to rejoice with trembling; not with arrogation to themselves of confidence of abiding as if by their own strength; not with saying, in their abundance, “We shall not be moved for ever.”94    Ps. xxx. 6. For which reason it is said to them, “Serve the Lord in fear, and rejoice unto Him with trembling, lest at any time the Lord should be angry, and ye perish from the right way.”95    Ps. ii. 11. For He does not say, “And ye come not into the right way;” but He says, “Lest ye perish from the right way.” And what does this show, but that those who are already walking in the right way are reminded to serve God in fear; that is, “not to be high-minded, but to fear”?96    Rom. xi. 20. which signifies, that they should not be haughty, but humble. Whence also He says in another place, “not minding high things, but consenting with the lowly;”97    Rom. xii. 16. let them rejoice in God, but with trembling; glorying in none, since nothing is ours, so that he who glorieth may glory in the Lord, lest they perish from the right way in which they have already begun to walk, while they are ascribing to themselves their very presence in it. These words also the apostle made use of when he says, “Work out your own salvation with fear and trembling.”98    Phil. ii. 12, 13. And setting forth why with fear and trembling, he says, “For it is God that worketh in you, both to will and to do for His good pleasure.”99    Phil. ii. 13. For he had not this fear and trembling who said in his abundance, “I shall not be moved for ever.”100    Ps. xxx. 6. But because he was a child of the promise, not of perdition, he experienced in God’s desertion for a little while what he himself was: “Lord,” said he, “in Thy favour Thou gavest strength to my honour; Thou turnedst away Thy face from me, and I became troubled.”101    Ps. xxx. 7. Behold how much better instructed, and for this reason also more humble, he held on his way, at length seeing and confessing that by His will God had endowed his honour with strength; and this he had attributed to himself and presumed to be from himself, in such abundance as God had afforded it, and not from Him who had given it, and so had said, “I shall not be moved for ever!” Therefore he became troubled so that he found himself, and being lowly minded learnt not only of eternal life, but, moreover, of a pious conversation and perseverance in this life, as that in which hope should be maintained. This might moreover be the word of the Apostle Peter, because he also had said in his abundance, “I will lay down my life for Thy sake;”102    John xiii. 37. attributing to himself, in his eagerness, what was afterwards to be bestowed on him by his Lord. But the Lord turned away His face from him, and he became troubled, so that in his fear of dying for Him he thrice denied Him. But the Lord again turned His face to him, and washed away his sin with his tears. For what else is, “He turned and looked upon him,”103    Luke xxii. 61. but, He restored to him the face which, for a little while, He had turned away from him? Therefore he had become troubled; but because he learned not to be confident concerning himself, even this was of excellent profit to him, by His agency who co-works for good with all things to those who love Him; because he had been called according to the purpose, so that no one could pluck him out of the hand of Christ, to whom he had been given.

24. Talibus Deus diligentibus eum omnia cooperatur in bonum; usque adeo prorsus omnia, ut etiam si qui eorum deviant et exorbitant, etiam hoc ipsum eis faciat proficere in bonum, quia humiliores redeunt atque doctiores. Discunt enim in ipsa via justa cum tremore se exsultare debere, non sibi arrogando tanquam de sua virtute fiduciam permanendi, nec dicendo in abundantia sua, Non movebimur in aeternum. Propter quod eis dicitur, Servite Domino in timore, et exultate ei cum tremore, ne quando irascatur Dominus, et pereatis de via justa (Psal. II, 11, 12). Neque enim ait, Et non veniatis ad viam justam; sed, ne pereatis, inquit, de via justa: quid ostendens, nisi eos esse commonitos, qui jam ambulant in via justa, ut in timore Deo serviant, id est, non altum sapiant, sed timeant (Rom. XI, 20)? quod significat, Non superbiant, sed humiles sint: unde et alibi dicit, Non alta sapientes, sed humilibus consentientes (Id. XII, 16): exsultent Deo, sed cum tremore; in nullo gloriantes, quando nostrum nihil sit; ut qui gloriatur, in Domino glorietur (Jerem. IX, 23, 24): ne pereant de via justa, in qua jam ambulare coeperunt, dum sibi hoc ipsum assignant, quod in ea sunt. His verbis usus est et Apostolus, ubi ait, Cum timore et tremore vestram ipsorum salutem operamini. Et 0931 ostendens quare cum timore et tremore: Deus est enim, inquit, qui operatur in vobis et velle et operari, pro bona voluntate (Philipp. II, 12, 13). Non enim habebat hunc timorem et tremorem, qui dicebat in abundantia sua, Non movebor in aeternum. Sed quia filius erat promissionis, non perditionis, expertus Deo paululum deserente quid esset ipse: Domine, inquit, in voluntate tua praestitisti decori meo virtutem; avertisti faciem tuam a me, et factus sum conturbatus (Psal. XXIX, 7, 8). Ecce doctior, et ob hoc etiam humilior, tenuit viam, jam videns et confitens, in voluntate sua Deum decori ejus praestitisse virtutem: quod sibi ipse tribuens et de se praesumens in tali abundantia quam praestiterat Deus, non de illo qui eam praestiterat, dicebat, Non movebor in aeternum. Factus est ergo conturbatus, ut se inveniret, et humiliter sapiens, non solum aeternae vitae, verum etiam in hac vita piae conversationis et perseverantiae, in quo spes habenda esset, addisceret. Haec vox et apostoli Petri esse potuit: dixerat quippe et ipse in abundantia sua, Animam meam pro te ponam (Joan. XIII, 37); sibi festinando tribuens, quod ei fuerat a Domino postea largiendum. Avertit autem ab illo faciem Dominus, et factus est conturbatus, ita ut eum mori pro illo metuens ter negaret. Sed rursus convertit ad eum faciem suam Dominus, et culpam lacrymis diluit. Quid est enim aliud, Respexit eum (Luc. XXII, 61); nisi, Faciem, quam paululum ab illo averterat, revocavit ad eum? Factus ergo fuerat conturbatus: sed quia didicit non de se ipso fidere, etiam hoc ei profecit in bonum, faciente illo qui diligentibus eum omnia cooperatur in bonum; quia secundum propositum vocatus erat, ut nemo eum posset eripere de manu Christi, cui datus erat.