COMMENTARIUM 179

graphis conscripti sunt, per apographa autem ad nostram ae- tatem transmissi. Porro relate ad Vetus Testamentum textus originalis est haebraicus, graecus relate ad Novum. Exploratum est enim veteris Testamenti libros uteris haebraicis fuisse con- scriptos, exceptis libro Sapientiae et secundo Machabaeorum libro, qui graeco sermone exarati fuerunt, atque nonnullis quo- r u m d a m librorum capitibus exceptis; Libros vero novi Testamenti graeco sermone conscriptos fuisse, Matthaei Evangelio excepto.

Versiones vero antiquae sacrorum Bibliorum, ut in ipsa paragrapho innuitur, aliae ad Ecclesiam occidentalem, aliae ad Ecclesiam orientalem pertinent. Et quidem primae latino eloquio exaratae fuerunt; atque sunt Antiqua Itala, quae ex Septua- ginta Interpretibus confecta fuit, atque Vulgata, quae S. Hiero- nymo merito tribuitur, cum ipse fere omnes antiqui Testamenti libros in latinum idioma converterit, Psalterium emendaverit, novum Testamentum universum, quod antea graecae fidei reddiderat, in latinum transtulerit.

Pro Ecclesia vero orientali versio praecipua Alexandrina est, quae vulgo Septuaginta Interpretum dicitur, quae etiam in usu Ecclesiae Latinae fuit usque ad saeculum VI. Hanc exci- piunt versiones graecae Aquilae, Theodotionis, Simmachi, illae quae sub nomine veniunt Quintae, Sextae et Septimae Editio- nis, eo quod illarum auctores lateant, et ob ordinem quem occupant in Hexaplis; Origenianae, Samaritana, Chaldaica, Sy- riaca, Araba, Aethyopica, Persica, Aegyptiaca seu Copta, Armena, Gothica, cuius tantum fragmenta non pauca supersunt, et Slavonica medio saeculo IX a Sanctis Cyrillo et Methodio confecta.

Horum autem textuum originalium atque antiquarum ver- sionum Editiones, quamvis fideliter et integre confectae appa- reant, tamen si ab acatholicis quibuslibet publicentur, prohi- bitae manent, atque illis tantummodo conceduntur qui studiis theologicis aut biblicis dant operam. Hi vero non illi tantum- modo censendi sunt, qui in Universitatibus, Collegiis, Semina- riis S. Theologiae aut Divinarum Scripturarum cursum scho- lasticum conficiunt, sed omnes illi qui hisce studiis scientiisque animum applicant, sive ecclesiastici sint, sive saeculares; etenim verba generalia sunt, et neminem ex iis qui hisce scientiis dant operam, excipiunt.

Advertendum tamen est, eos quibus horum textuum atque