290 PANORMITANA

quantulum insistamus: ad id notandum est quod testes se- ptimae manus concorditer iuraverint super verba instantis, cuius suppositas virtutes summopere exaltant. Ipsa vero de- ponit quod Ceraulo non obstantibus conatibus carnalibus cum ipsa habitis, matrimonium non consummaverit. At heic statim observandum est quod uno tantum die cohabitaverint coniu- ges post initum matrimonium, quo transacto, et exorta de impotentia suspicione, sponsa dimittitur a sponso. Dixi una tantum die, quia tempus cohabitationis coniugum ante ma- trimonii celebrationem, nihil ad rem nostram officit ; nam non unum diem, sed triennale experimentum coniugibus a sacris canonibus conceditur.

De cetero potuit Ceraulo impotentiam simulare, vel in- naturali modo cum sua amasia coire, et voluptatem tantum quaerere, vel ita caute actum explere, ne integritas ipsius violaretur.

At dato, et non concesso, idest admissis omnibus quae in mense cohabitationis, et condonationis instantis cum Ce- raulo acciderunt, quid inde? de ipsius forsitan impotentia constaret? absit: sed factum tantummodo de inconsumma- tione pateret, non absolutam, et perpetuam ipsius impoten- tiam demonstraret. At indubitatum est quod aliud est loqui de facto consummationis, aliud est de potentia ad consum- mationem loqui; factum consummationis, vel inconsumma- tionis externum est, ac sub sensibus cadit, potentia autem ad consummationem naturae mysteriis saepe devolvitur, ita ut nec oculus, vel scientia peritissimi medici de illa iudi- cium ferre valeat. Quapropter Reiffenstuel lib. 4 decret, tit. Be frig. et male f. n. 34 ait : « Etiamsi ambo coniuges in foro externo fateantur ex parte unius adesse impotentiam perpetuam, non potest eos Iudex separare, nec matrimonium illorum annullare, nisi prius legitima a sacris canonibus praescripta adhibeatur probatio. » Hanc canonicam probatio- nem debere prae ceteris adamussim conformari celebri Con- stitutioni Benedicti XIV incipienti Bei miseratione, et in- structioni S. C. C. diei 22 Augusti 1840, nec non S. Of-