VITERBIEN. 599

Non me latet, Emi Patres, quod attinet ad rem nostram, factum non interventae cohabitationis iuridice quidem, sed non plene demonstrari. Verum hic pariter animadvertam aliud esse sententiam quaerere super nullitate matrimonii, et aliud esse gratiosam implorare dispensationem super rato et non consummato. Equidem quando nullitatis sententia, alterutro vel utroque coniuge instante, ab iudicum iustitia imploratur, omnia certe quae a iure sancita sunt, debent iuridice et plene demonstrari : at quando sermo est de gra- tiosa dispensatione, tunc moralem tantum certitudinem suf- ficere, Sacra haec declaravit Congregatio in Romana ma- trimonii die 17 Septembris 1807 § Primum dubium. Et notandum quod in hac causa agebatur de impotentia, quam absolutam et perpetuam fuisse morali tantum certitudine fuerat demonstratum : et tamen talis impotentia, ut suffi- ciens habita fuit ad concedendam dispensationem. Quanto igitur magis sufficere debet aliqualis iuridica demonstratio una cum plena morali certitudine, quando, in ipso diiudi- cando cohabitationis facto, tota quaestio versatur ? Si, positis ad consummationem conatibus, sufficit ad dispensandum quod morali certitudine constet, illos conatus inanes fuisse; quanto magis erit concedenda dispensatio quando et iuridica pro- batio, et moralis certitudo illos conatus neque locum habuisse conclament ?

Et haec quidem praemissa volui, ne cl. vinculi Defen- sor plus aequo, ad factum quod spectat, exaggerandam pu- taret tenuitatem iuridicae probationis. Ceterum hanc iuridi- cam probationem per se et in facto sufficientem esse et suf- ficientissimam evadere adiunctis adminiculis, et communi om- nium persuasione, haec, quae nunc proferam, evidentissime demonstrabunt.

Et primo, Ernestum et Annam, post celebratum matri- monium, nunquam simul cohabitasse, et copulam nullam ha- buisse est omnino praesumptione tenendum, nisi contrarium positive probetur. Contraxerant enim hac explicita condi- tione quod simul non cohabi tarent, neque matrimonium con-