59

μωρά τοῦ κόσμου ἐξελέξατο ὁ Θεός, ἵνα τούς σοφούς καταισχύνῃ». Τί οὖν, ἡ μέν σοφία τῶν ἀνθρώπων συγκρινομένη πρός τήν τοῦ Θεοῦ καταισχύνεται καί μωραίνεται, ἡ δέ μωρία παρρησιάζεται καί σοφίζεται; Ἤ, ἅ μέν βούλει, συγκριτικῶς ἐκλαμβάνεις, ἅ δ᾿ οὐκ ἔνι σοι βουλομένῳ, μή λυσιτελοῦντα τῇ παρασκευῇ τῶν σῶν λόγων, ἀφίεις ἀσύγκριτα; Καί τίς ἄν σοι πείθοιτο, εἰ μή τοῖς σοῖς λόγοις ἠπατημένος, τήν ἐξω παιδείαν σωτήριον ἥγηται;

Ἅ μέν οὖν ἐφεξῆς μετά ταῦτα λέγει, ὡς αὐτόθεν ἔχοντα τόν τοῦ ψεύδους ἔλεγχον, παρεῖναί μοι δοκῶ. Ψεύδεσθαι δ᾿ ὥσπερ οὐκ ἀποχρῶν εἶναι κρίνας ἑαυτῷ, ἀλλά καί καταψεύδεσθαι τῶν ἄλλων περί πλείστου ποιούμενος, εἰς τό συκοφαντεῖν αὖθις καθῆκεν ἑαυτόν, κἀμοῦ λέγοντος τῶν δώρων τοῦ Θεοῦ τά μέν εἶναι φυσικά, κοινῇ πᾶσι δεδομένα πρό νόμου καί ἐν νόμῳ καί μετά νόμον, τά δ᾿ ὑπερφυᾶ καί πνευματικά καί διαφερόντως ἀπόρρητα, καί ὑπερτιθέντος ταῦτα ἐκείνων καί τούς κατηξιωμένους τῆς σοφίας τοῦ Πνεύματος πάσης ἑλληνικῆς συμμορίας, ἕν δέ τῶν φυσικῶς δεδομένων ὑπό Θεοῦ τήν φιλοσοφίαν καί ἀνθρωπίνης διανοίας εὑρήματα τά μαθήματα, αὐτός ὡς ἀπ᾿ ἐμοῦ φησιν ἐκ Θεοῦ δεδόσθαι, ἐκεῖνα μόνα προσῆκεν οἴεσθαι, ὅσων ἀνθρώπινος οὐκ ἐξικνεῖται λογισμός, τῶν δ᾿ ἄλλων οὐδέν τῆς τοιαύτης ἀξιοῦν τιμῆς. Ἐμοί δέ οὐδέτερον τούτων εἴρηται ἐκεῖ. Οἶδα γάρ ὅτι πολλῶν καί τῶν φύσει γινομένων ἀνθρώπινος οὐκ ἐξικνεῖται λογισμός, τιμῆς δέ ἀξιῶ ἕκαστον τῆς προσηκούσης˙ τάς μέν πνευματικάς χάριτας ὡς ὑπερφυεῖς καί μόνοις ἀμέσως διά τοῦ Πνεύματος τοῖς κατ᾿ ἀρετήν διαφέρουσι προσγινομένας, σελ. 308) τά δέ φυσικά μακρῷ μέν φάσκων τῶν πνευματικῶν χαρίτων ἀποδεῖν, κοινῇ δέ πᾶσι πρός Θεοῦ δεδόσθαι διά τῆς φύσεως.

Τῇ δή συκοφαντίᾳ ταύτῃ τόν λόγον ἐρείσας ἐκεῖνος θρύπτεται καί διαχεῖται καί κατεπαίρεται τῶν μή λεγόντων πνευματικόν Θεοῦ δῶρον τήν Ἑλλήνων σοφίαν καί πολλάς προβάλλεται ρήσεις Βασιλείου τοῦ θείου ὡς ἐκ Θεοῦ πάσης τέχνης χαρισθείσης ἀνθρώποις, ὅπερ οὐδείς ὁ ἀντιλέγων ἐστίν. Εἶτα διά πολλῶν εἰς τήν οἰκείαν ἐξέβη δόξαν καί κατασκευάσας συνεπέρανε καί ἀπεφήνατο ταύτην λέγων˙ «καί αἱ ἀρχαί τῶν μαθημάτων καί ἡ προφητεία καί ἡτισοῦν ἀποκάλυψις τοιαῦτά ἐστιν, οἷα, μή δοθέντα μέν, ὑπερβαίνειν ἀνθρώπινον λογισμόν, δοθέντων δέ, ἐξικνεῖσθαι αὐτῶν τήν ψυχήν». Ὥστε ἤ οὐδέν, ἤ πάνθ᾿ ὁμοίως δῶρά ἐστι Θεοῦ καί δεόσδοτα. Οὐκοῦν εἴποι τις ἄν πρός αὐτόν˙ καί σύ, ὁ τῆς ἑλληνικῆς χάριτος διαφερόντως, διά τῶν μαθημάτων καταξιῶσαι σαὐτόν οἰόμενος, τῷ τήν ὑπερβολήν τῶν ἀποκαλύψεων ἔχοντι ὁμοίως κεχαριτωμένος ὑπάρχεις ὑπό Θεοῦ, καί οἱ τά μαθήματα τήν ἀρχήν εὑρόντες Αἰγύπτιοι τοῖς προφήταις καί ἀποστόλοις εἰσίν ὁμότιμοι; Πῶς γάρ οὐχ ὁμότιμοι οἱ τῶν ὁμοίως δεδομένων καί ὁμοίως γινωσκομένων δώρων ἐν μεθέξει γενόμενοι;

«Ἀλλ᾿ ὁ Θεός», φησίν, «ἐμπέπληκεν ἄρτι δημιουργήσας τήν ψυχήν τῶν κοινῶν ἐννοιῶν καί τῶν ὁριστικῶν καί διαιρετικῶν καί συλλογιστικῶν δυνάμεων ἐξ ὧν συνέστηκε τά μαθήματα˙ οὐκοῦν δῶρα Θεοῦ τά μαθήματα». Τί δ᾿ ἄρα τοῦτο δικαίωμα τοῖς παραχρωμένοις ἤ καταχρωμένοις καί τοῖς τό εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ ὡς ἀτελές τελειοῦσιν ἐκ μαθημάτων; Οὐδέ γάρ τούς πόρνους καί ἀκρατεῖς αἰτίας ἐξέλοιτ᾿ ἄν τις ὅτι τήν ἀρχήν ὁ Θεός τό σῶμα πλάσας τε καί ψυχώσας τήν γεννητικήν καί θρεπτικήν ἐνεποίησε τούτῳ δύναμιν. Ταῦτα δέ ἐστιν ἅ κωλύομεν διά τῶν λόγων ἡμεῖς, τήν παράχρησιν καί τήν κατάχρησιν καί τό παρά τό προσῆκον (σελ. 310) παρεχόμενον τοῖς μαθήμασι σέβας˙ καί σύ γε τοῦτο, εἰ συνετῶς ἀκούειν ἐκείνων ἐθέλεις, εἴσῃ τε καί ὁμολογήσεις καί τό καταγηρᾶν ἐν τοῖς τοιούτοις ἀφήσεις καί σωτηρίους καί τελεστηρίους καθαρτικούς τε καί φωτιστικούς ψυχῆς τούς λόγους οὐκέτ᾿ ἐρεῖς, τούτοις τε τοῖς λόγοις καί τοῖς τοῦ μεγάλου Βασιλείου πεισθείς.