Hieronymus Dextro.

Hortaris, Dexter, ut Tranquillum sequens, ecclesiasticos Scriptores in ordinem digeram; et quod ille in enumerandis gentilium litterarum viris fecit illustribus, ego in nostris faciam: id est, ut a passione Christi usque ad decimum quartum Theodosii imper. annum omnes qui de Scripturis sanctis memoriae aliquid prodiderunt, tibi breviter exponam. Fecerunt 0017C quidem hoc idem apud Graecos Hermippus Peripateticus, Antigonus Carystius, Satyrus doctus vir, et longe omnium doctissimus Aristoxenus Musicus: apud Latinos autem Varro, Santra, Nepos, Hyginus, et, ad cujus nos exemplum vis provocare, Tranquillus. Sed non mea, et illorum similis est conditio: illi enim veteres historias, annalesque replicantes, potuerunt quasi de ingenti prato parvam opusculi sui coronam texere: ego quid acturus sum, qui nullum praevium sequens, pessimum (ut dicitur) magistrum memetipsum habeo? Quamquam Eusebius Pamphili in decem Ecclesiasticae historiae libris, maximo nobis adjumento fuerit: et singulorum de quibus scripturi sumus volumina, aetates auctorum suorum saepe testantur. Itaque Dominum Jesum Christum precor, ut quod Cicero tuus, qui in 0017D arce Romanae stetit eloquentiae non est facere dedignatus in Bruto, oratorum Latinae linguae texens catalogum, id ego in Ecclesiae illius scriptoribus enumerandis, digne cohortatione tua impleam. Si qui autem de his qui usque hodie scriptitant, a me in hoc volumine praetermissi sunt, sibi magis, quam mihi debent imputare: neque enim celantes scripta sua, de his quae non legi nosse potui; et quod aliis forsitan sit notum, mihi in hoc terrarum angulo fuerit ignotum. Certe cum scriptis suis claruerint, non magnopere nostri silentii dispendio suspirabunt. Discant ergo Celsus, Porphyrius, Julianus, rabidi adversus Christum canes, discant eorum sectatores, qui putant Ecclesiam nullos philosophos, et eloquentes, nullos habuisse Doctores; 0018A quanti et quales viri eam fundaverint, exstruxerint, et ornaverint, et desinant fidem nostram rusticae tantum simplicitatis arguere, suamque potius imperitiam agnoscant. Hactenus Hieronymus Dextro.

Agebat eo tempore Dexter annum aetatis XXIII et licet adolescentiae metas non excessisset, animo tamen canus senem studiis prae se ferebat; unde et coeperat Chronicon suum Historiae omnimodae in gratiam ejusdem Hieronymi texere; quo nimirum ad catalogum scriptorum ordiendum, ipsum excitaret: tametsi rebus militiae, et imperatorum servitio longo tempore intentus, ingentique memoratarum rerum varietate detentus, finem ipsi nisi post multos annos non valuerit imponere: quando scilicet senio confectus, quietem domi suae, exteris rejectis muniis, 0018B philosophiae Christianae exercendae gratia quaesivit. Inde factum est, ut Hieronymus ejus libri in suo catalogo meminerit, quem anno Domini 393 confecit, et nihilominus ultimam manum imposuerit suo Dexter anno Domini 430 post Hieronymi mortem, ut ex prologo liquet. Quamquam id quoque probabile admodum sit, non eo anno, quo catalogus a Hieronymo elaboratus fuit, Dextri historiam in eo insertam fuisse, sed post aliquot annos, quando videlicet ad ejus notitiam pervenit Dextri lucubratio, et dedicationis propositum; quemadmodum et alios paulatim inseruisse successu temporis, sibi ante incognitos, suo loco dicturi sumus.

Crebrescente ejus fama, tandem ab Arcadio qui Orientis imperium a Theodosio parente haereditario 0018C jure susceperat, ad praefecturam praetorii Dexter evectus est, cui nulla erat toto imperio dignitas aequalis, utpote unde multos ad coronam imperii vocatos ex historiis scimus. Quo anno praefecturam praetorii Dexter praecise inierit non constat; hoc unum tamen liquet, anno Christi Domini 403, quo videlicet S. Hieronymus secundam ad Rufinum dedit Apologiam, praefecturam jam suam explevisse, cum tamen anno illo 393 quo catalogum scriptorum perfecit, nondum ad eam ascendisset: in catalogo enim illo non eo titulo a Hieronymo honoratur, sed simplici usus est nomine: Hieronymus Dextro. Hortaris, Dexter. In Apologia vero, Ante decennium, inquit, cum Dexter amicus meus, qui praefecturam administravit praetorii, me rogasset, ut auctorum nostrae religionis 0018D ei indicem texerem. Trigesimo (reor) aetatis suae anno praetorii praefectus factus fuit: et 33 jam praefectura perfunctus tantopere Hieronymum familiari colloquio et scriptis convenerat, ut ab ipso amici titulum meruerit.

Rebus praetorii feliciter administratis, et multis annis in servitio Augustorum Arcadii, et Honorii, ac junioris Theodosii confectis, tandem de eorum licentia in patriam revertitur; ubi tamen quiete optata non diu potiri datum fuit, nam ad regimen Toletanae urbis assumptus, nonnihil studia coepta intermittere coactus est. At nec sic omnino ab illis destitit, sed pro temporis opportunitate, antiqua Toleti Tabularia scrutari (quae sibi admodum proficua fuisse fatetur) 0019A et biennio toto illud suae patriae beneficium conferre conatus est, ut inter Barcinonenses et Toletanos intima ac familiaris necessitudo contraheretur, cujus rei perhibet ipse testimonium in Chronico inquiens: Maxima Toletanorum cum Barcinonensibus necessitudo contrahitur, ex quo civitatem illam ego Dexter biennio rexi; et in tabulariis ejus urbis multa scitu digna reperisse me fateor.

Inde domum rediens omnimodae Historiae finem imposuit anno Christi 430, aetatis vero suae 62, eamque D. Hieronymo dicavit ac misit: qui tamen ante paucos annos vitam meliorem sortitus apud Superos fuerat; tametsi ejus rei in Hispanias fama nondum pervenerat: nam et Idatius ejus temporis in Hispania scriptor, anno Domini 433 scribit: Quo tempore S. Hieronymus 0019B obierit, referentium sermo non edidit. Morte igitur ipsius postmodum comperta, cum liber ipse ad ejus, utpote defuncti, manus pervenire non posset, alteram ei Dexter imposuit: multisque locis locupletavit et auxit, nam et Hieronymi mortem in eo annotasse constat ad annum Domini 426, et ita tandem amico et consanguineo suo Paulo Orosio Chronicon auctum dicavit: cum ultimam ei imposuisset manum anno Christi 440, currente aera Caesaris 478, a Roma vero condita anno 1191, aetatis suae 72, jam incipiente decrepita, ut ipse in calce Chronici asserit. Quid autem in causa fuerit, ut cum ei suscripserit anno 440, historiam nihilominus terminaverit anno 430, et totum decennium silentio involverit, ipse non explicat: existimo autem etiam in hoc Hieronymum 0019C imitari voluisse, qui ab ultima pariter decennali historia in Chronico suo abstinuit: quoniam eo fine contentus (ait ille) reliquum temporis Gratiani et Theodosii latioris historiae stylo reservavi: non quo de vivis timuerim tibere et vere scribere, timor enim Dei hominum timorem expellit, sed quoniam debacchantibus adhuc in nostra Barbaris, incerta sunt omnia. Sic prorsus de Dextro credendum, qui debacchantes Barbaras nationes, nimirum, Alanos, Wandalos, Suevos et Gothos, suismet oculis in exitium Hispaniae conspexit; quorum historia latiori stylo scribenda erat, quam Chronicon pateretur, et debacchantibus adhuc in nostra Barbaris, incerta erant omnia. Nam tametsi ab anno Christi 409 Hispanias intrassent, ipsasque Barbari inter se divisissent, 0020A ita quod in Gallaecia Suevorum rex Rechila, Hermenerici successor, dominationem exerceret; et super Gothos Theodoredus, tertius ab Ataulfo regnaret, multasque Hispaniae provincias possideret; nondum tamen inde Romani usquequaque ejecti erant, et spes totas recuperandi necdum amissa: quare ultimus rei exspectabatur eventus, historiae commendandus. Anno ipso 440 (auctore Idatio), Asturius utriusque militiae dux, ad Hispanias missus, Tarraconensium caedit multitudinem; anno sequenti cometa apparere coepit mense Decembri, subsequentem pestilentiae, et praesentes bellorum plagas portendens. Asturio successor datus est Merobaudis utriusque militiae dux, natu nobilis, et eloquentiae merito, vel maxime in poematis studio 0020B veteribus comparandus, utroque titulo, Dextro pernecessarius. Demum anno 444 Sebastianus militiae dux, Constantinopoli fuga lapsus, et ad Theodoredum Gothorum regem veniens, conquisitam sibi, qua potuit, Barcinonem hostis ingreditur. Interea Dexter, non minus patriae calamitatibus pertaesus quam senio, et laboribus confectus, ab hac luce ereptus est; quod ejus continuator M. Maximus testatur inquiens: Aera Caes. 482, anno vero Christi Domini 444. Fl. Lucius Dexter pene decrepitus obiit 10 kalendas Julii Barcinone; vir plane doctus, prudens et pius: eo certe multis praeferendus, quod multa quae ad Ecclesiae universalis gloriam spectant, solus ipse scripto Chronico posteris patefecit, et in rebus Hispaniae patriae suae dilucidandis plus caeteris laboravit. 0020C Floruit etiam in Poetica, ut indicat epitaphium, quod sepulcro Ataulfi regis apposuit, et marmori incidi curavit, prout hodieque ex parte visitur Barcinone; unde a Vasaeo, Morale, Nonio, Puiades exscriptum est: ut ab ipso Dextro ad calcem Chronici ponitur. Porro Chronicon ipsum quod a multis annis latuerat, ex parte repertum est, videlicet a nato Domino usque ad finem, cum tamen ex prologo Auctoris constet, ab orbe condito initum fuisse usque ad annum Domini 430. Prior pars a capite usque ad Christi natalem adhuc cum tineis in pulverulento alicujus bibliothecae angulo bellum gerit. Faxit Deus ut quandoque lucem videat, ad majorem sui gloriam.