Pars 2

Lux orta est justo, verbum istud est breve, et in eo multiplex sententia: et est in psalm. 96, 12.

Legimus quod nativitas beatae virginis multis figuris in veteri testamento est praemonstrata: et inter alias figuras tribus figuris est specialiter designata: scilicet in ascensu aurorae, in ortu stellae, et in egressione virgae de radice.

In ascensu aurorae designatur ipsius nativitas quantum ad ejus sanctificationem. In ortu stellae praefiguratur quantum ad ejus virginitatis integritatem.

In egressu virgae quantum ad elevationem et magnam contemplationem.

De ascensu aurorae, quo praefigurabatur nativitas beatae virginis quantum ad ejus sanctificationem, habetur in Genesi 32, 26, quod dixit Angelus ad Jacob: dimitte me: jam ascendit aurora. Jacobo luctante coetus significatur antiquorum patrum qui luctabantur cum Angelo duobus brachiis, scilicet fletu et oratione. Unde in Oseae 12, 4: invaluit ad Angelum, et confortatus est: flevit et rogavit eum. Sed postquam Angelus cognovit ascensum aurorae in nativitate beatae virginis gloriosae, dixit: dimitte me, quasi dicat: noli me amplius rogare, sed recurre ad beatam virginem. Aurora finis est noctis praecedentis et initium diei sequentis. Similiter in ortu beatae mariae virginis nox culpae est terminata, et dies gratiae est inchoatus: unde Sedulius: dedit vitiis finem et moribus disciplinam.

Secundo praefigurata est nativitas virginis gloriosae in ortu stellae quantum ad virginitatis integritatem.

Unde Balaam Num. 24, 17: orietur stella ex Jacob, et consurget virga de Israel.

Comparatur autem ejus ortus stellae, quantum ad virginitatis integritatem; quia sicut stella radium emittit sine sui corruptione et sine luminis diminutione et amissione, sic beata virgo filium suum genuit sine violenta carnis apertione, et sine virginitatis amissione. Unde bernardus: merito beata virgo sideri comparatur; quia sicut sidus emittit radium suum sine sui corruptione, et sicut radius emissus non diminuit sideris claritatem, sic nec filius matris virginitatem.

Tertio fuit praemonstrata nativitas gloriosae virginis in egressu virgae quantum ad ipsius contemplationem.

Isa. 11, 1: egredietur virga de radice jesse, et flos de radice ejus ascendet etc.. Virga erecta est versus caelum: in quo signatur contemplatio beatae virginis, quae superavit ista terrena et habuit cor elevatum ad superna. Unde bernardus: oh virgo sublimis. In quo sublimi? mentem erigis usque ad sedentem in throno, usque ad dominum majestatis. Sic ergo triplici figura praefigurabatur nobis nativitas beatae mariae virginis.

Fuit autem sicut aurora in nativitate, sicut stella oriens in filii dei productione: virga egrediens in honesta conversatione. Istas figuras David sub uno versu comprehendit dicens: lux orta est justo etc.. Lux terminat noctem et inchoat diem, emittit radium, nec incurrit corruptionem, et omissis inferioribus naturalibus tendit ad superiora.

Coetus autem apostolorum in evangelio appellatur lux. Unde Matth. 5, 14: vos estis lux mundi.

Item Angeli dicuntur lux: unde in Genesi 1, 3: dixit deus, fiat lux, et facta est lux. Et dicit Glossa quod hoc intelligitur de spiritibus beatis, scilicet de Angelis; et cum beata virgo transcendat coetum apostolorum et Angelorum, propter ipsius excellentiam competenter dicitur lux.

Item alia ratione potest appellari lux. Videmus deum qui dicit joan. 8, 12: ego sum lux mundi: et beata virgo istam lucem germinavit, et impossibile est lucem generari nisi a luce, univoca generatione: ergo competenter dicitur lux. Bene igitur conveniunt sibi verba ista: lux orta est justo etc..

Notentur autem hic duo specialiter. Primo ortus gloriosae virginis, cum dicitur: lux orta est.

Secundo nativitatis fructus, ibi: justo et rectis corde laetitia. Lux orta est justo, idest patri joachim, sicut ejus filia, et justo, idest christo orta est lux, idest beata virgo tamquam specialis mater futura: vel orta est justo, idest poenitenti tamquam advocata. Unde cantatur: eja virgo advocata nostra.

Item lux orta est justo, idest justitiam exercentibus, idest activis: et rectis corde laetitia, idest contemplativis. Justitiam operantes dicuntur activi: ad superna elevati per contemplationem dicuntur contemplativi: et isti indigent luce dirigente ad bonam operationem, et ad dei contemplationem.

Patet modo quare beata virgo dicitur lux, et quibus figuris praefigurata est. De hac parte: lux orta est justo erit sermo: de residuo erit collatio.

Visae sunt rationes quare beata virgo lux appellata: addamus adhuc et alias. Videmus quod lux corporalis est origo gaudiorum, dux viatorum vel itinerantium, expulsiva tenebrarum, diffusiva similitudinis, mater gratiarum caelorum, speciosissima creaturarum, et delectatio et consolatio oculorum.

Ista inveniuntur in beata virgine propter quae conspectus appellatur bonus.

Primo dico, est lux origo gaudiorum, quia existens in mari multum appetit et gaudet de luce.

Unde id bene convenit virgini quae figuratur in esther 8, 16. Unde dicitur Judaeis, idest confitentibus, scilicet christianis qui christum deum et hominem confitentur, nova lux idest beata virgo, quae dicitur lux nova, quia nec primam visa est nec habere sequentem. Et dicitur lux (quia) est sine tenebris peccati et ignorantiae. Oriri visa est oculis cordis, et quomodo nunc fit oculis corporis; gaudium, interius; honor quoad proximum, et tripudium quo ad deum. De gaudio ortus istius dicitur Salomonis, Prov. 13, 9: lux justorum, idest beata virgo, laetificat; lucerna impiorum extinguetur.

Secundo est lux via et dux itinerantium. Similiter beata virgo directrix est in via ista. In joan. 12, 35, dicitur: ambulate, dum lucem habetis, ne tenebrae vos comprehendant. Dicit: ambulate, in bono proficiendo: non dicit, state otiosi sicut illi de quibus dicitur in evangelio, Matth. 20, 6: quid hic statis tota die otiosi? non dicit: dormite, sed ambulate, dum lucem habetis, idest beatam virginem, ne tenebrae vos comprehendant, idest opera tenebrarum, vel tenebrosi Angeli, idest Daemones; vel tenebrae, idest infernalia supplicia. Unde Prov. 4, 18, dicitur: justorum semita, quasi lux splendens procedit, et crescit usque in perfectum diem. Justorum semita, idest beata virgo, quae semita est, idest arcta et munda: scilicet beata virgo est munda per virginitatis munditiam, et arcta per religionis arctationem, et recta per viae rectitudinem. Justorum igitur semita, idest beata virgo quasi lux, quantum ad se, splendens, quantum ad alios, procedit de bono in melius proficiendo, et crescens usque ad perfectum diem, idest usque ad gaudium aeternitatis.

Tertio, lux est expulsiva tenebrarum. Similiter ad potentiam virginis gloriosae extirpantur vitia.

Isaiae 9, 2: populus qui ambulat in tenebris, (scilicet ignorantiae ante adventum christi et nativitatem beatae mariae virginis) vidit lucem magnam, scilicet beatam virginem, quae fuit lux magna, quia sicut filius ejus totum mundum illuminat, sic beata virgo totum genus humanum.

De ista luce dicitur in Genesi 1, 3: dixit deus, fiat lux et facta est lux. Fiat lux ad animae beatae virginis creationem, et facta est lux in sanctificatione.

Gen. 1, 4: et divisit deus lucem a tenebris, quia post peccatum non fecit. De ista luce dicitur in Genesi 32, 26: dimitte me: jam enim ascendit aurora.

In aurora fugantur tenebrae et introducitur lux.

Similiter beata virgo fugat tenebram peccati, et introducit lucem gratiae. Etiam dicitur aurora, quasi hora rorans, quia in ejus ortu melliflui facti sunt caeli. Item dicitur aurora, quasi aura bona, quia tunc garriunt, et quodammodo gaudium et laetitiam ostendunt aves: similiter patres caeli laetitiam habuerunt in ortu virginis. Item dicitur aurora, idest aurea aura, a pretiositate. Unde bernardus: tolle solem qui illuminat totum mundum: ubi dies est? tolle mariam, maris stellam hujus magni et spatiosi, idest mundi; et quid nisi caligo et densissimae tenebrae relinquentur? quid ergo? si praesens est, tenebra fugatur, et si praesens est, lux inchoatur.

Quarto est lux radiorum suorum diffusiva et communicativa. Similiter beata virgo radios suae gratiae omnibus diffundit et communicat. Unde in ecclesiastico 24, 26 - 27: transite ad me omnes, qui concupiscitis me, et a generationibus meis adimplemini: spiritus enim meus super mel dulcis etc.. Transite scilicet de mundi vanitate ad me scilicet plenam gratiae; vel transite de mundi errore ad me habentem virtutem; vel transite de deliciis ad me castitatem amantem, et meis generationibus, idest a charismatibus gratiarum, adimplemini: non parum accipietis, videlicet multum: spiritus enim meus super mel dulcis, quia beata virgo omnibus est propitia et misericors; unde bernardus: beata virgo omnibus sinum suae misericordiae aperit, et omnes de plenitudine ejus accipiunt, aeger curationem, tristis consolationem, peccator veniam, justus gratiam: porro filius dei carnis substantiam; ut nullus sit qui se abscondat a calore ejus.

Quinto est lux mater gratuita colorum. Sic beata virgo mater est virtutum. Sicut colores pulchrificant corpus, sic virtutes animam, quia mater virtutum est beata virgo. Dicitur in Eccl. 24, 24: ego mater pulchrae dilectionis, scilicet quo ad deum. Dilectio est duorum ligatio. Ligat nos cum deo, et timoris, quo refugimus peccatum.

Salomon: justus timet, et declinat a malo. Et alibi dicitur Eccli. 1, 27: timor domini expellit peccatum. Et agnitionis, scilicet sanctae fidei, et sanctae spei, idest spei futurae beatitudinis.

Unde bernardus: si quid, inquit, est nobis virtutis, si quid salutis et gratiae, totum ab illa novimus redundare quae deliciis affluebat. Hic est enim ille hortus conclusus quem divinus Auster perflavit, et fluunt aromata illius in charismata gratiarum.

Sexto, est lux splendidissima creaturarum. Similiter beata virgo. Unde in libro sapientiae 7, 29: speciosior est sole, idest viro justo lucente in ecclesia militante; et super omnem dispositionem stellarum, idest sanctorum in ecclesia triumphante, luci comparata, idest angelicae creaturae, invenietur potentior dignitate et pulchritudine.

Septimo et ultimo, est lux delectatio et consolatio oculorum. Similiter beata virgo est consolatio hominum. Unde in libro sapientiae 7, 10, dicitur, super salutem, qua fugatur infirmitas, et super speciem corporis, qua purgatur deformitas, dilexi eam et proposui pro luce bonae vitae habere illam. Ista lux odiosa est malis, ut Daemonibus, et delectabilis bonis. Unde beatus Augustinus dicit quod palato infirmo panis est amarus qui sano est dulcis; et oculis aegris odiosa est lux quae puris oculis est amabilis. Haec lux est amabilis intellectui qui sanatur per fidem, et affectui qui sanatur per charitatem. Nec mirum si beata virgo est amabilis; quia de ipsa dicitur esther 2, 15, quod erat enim formosa valde et incredibili pulchritudine, et oculis omnium gratiosa et amabilis videbatur. Prov. 11, 16, dicitur de ipsa: mulier gratiosa inveniet gloriam, scilicet aeternam, ad quam nos perducat qui cum patre et spiritu sancto vivit etc..