Lectio 1

Ecce enim dominator.

Hic incipit secunda pars, in qua arguit peccatum eorum quantum ad oppressionem proximorum; et dividitur in partes duas. In prima ponitur opprimentium confutatio; in secunda oppressorum consolatio. Cap. 4: et apprehendent.

Et quia violentum dominium non solum est culpa hominis, sed etiam poena dei judicantis peccata populi, sicut dicitur job 34: qui regnare facit hypocritam propter peccata populi: ideo prima pars dividitur in partes duas. In prima enim praedicitur secundum quod est poena a deo inflicta; in secunda arguitur secundum quod est culpa ab homine commissa, ibi, populum meum. Prima dividitur in duas. In prima comminatur regiminis subversionem; in secunda assignat dicti rationem, ibi, ruit enim. Prima in tres. In prima subtrahuntur ad regiminis officium idonei; in secunda praeficiuntur indigni, ibi, et dabo pueros in tertia refutantur vocati, ibi, apprehendet vir. Prima in duas. In prima subtrahit idoneum ad regiminis officium; in secunda utilem ad regentis auxilium, ibi, et consiliarium.

Prima in tres, secundum tria quae requiruntur ad idoneitatem praelatorum. Primo enim aufert idoneum quantum ad potestatem; in secunda quantum ad sagacitatem, ibi, judicem; in tertia quantum ad auctoritatem, ibi, senem. Potestas ad regenda bella populi requiritur in duce vel rege, et ad compescendum insolertias: Eccl. 9: noli quaerere fieri judex, nisi virtute valeas irrumpere iniquitates: quae in tribus consistit, secundum quae dividitur prima pars in tres partes; scilicet in fortitudine corporis, quae consistit in tribus: scilicet complexionis vigore; et quantum ad hoc dicit: ideo moneo ut quiescatis; enim, idest quia, ecce, in proximo est, auferet validum, idest bene valentem in complexionis sanitate. In membrorum robore; et sic dicit, fortem, quia fortitudo consistit in ossibus et nervis, ut dicit philosophus. Iterum in cibi multitudine; et sic dicit, omne robur panis in quo omnis cibus et potus significatur. Eccl. 29: initium vitae hominis aqua et panis et vestimentum.

Secundo consistit potestas dicta in constantia cordis; et sic dicit, fortem, secundum quod venit a fortitudine quae est virtus animae. Tertio consistit in exercitio bellicae artis, et sic dicit, virum bellatorem. Sapientia autem requiritur ad exercenda judicia; propter quod petiit Salomon sapientiam a deo. 3 Reg. 3: dabis servo tuo cor docile... Ut possit discernere inter bonum et malum.

Et hoc habetur tripliciter. Vel humana institutione; et quantum ad hoc dicit, judicem, quasi juris peritum: vel divina inspiratione; et quantum ad hoc dicit, prophetam: vel Daemonis revelatione; et quantum ad hoc dicit, ariolum, quia in aris Daemonum divinabant, et aliquando vera dicebant. Auctoritas necessaria est ad reverentiam; et haec consistit in tribus. In officii dignitate; et quantum ad hoc dicit, principem etc.; et per hos omnes alios principes intelligit, ut dicit Glossa: in morum honestate; senem, moribus. In vultus maturitate; honorabilem vultu. Utiles autem sunt aliqui principibus ad regimen populi, vel ad expediendum dubia negotia; et quantum ad hoc dicit, consiliarium: vel ad facienda aedificia; sapientem de architectis, ab archos, quod est princeps, et techne, quod est ars, et praecipue mechanicarum.

Architector dicitur principalis artifex, qui praecipit artificibus inducere formam, et praeparare materiam, secundum considerationem finis cujus scientiam habet in usu vel ratione. Sapientia autem, secundum philosophum, dicitur dupliciter; scilicet universalis et particularis. Particularem definiens dicit, quod est virtus per quam homo ponitur in ultimo cujuscumque artis, ut medicinae: et dicitur sapiens medicus qui est certissimus in his quae sunt medicinae; et similiter sapiens faber; et sic de aliis.

Et hoc modo sumitur hic. Universalis sapientia est quae est ultimum in omnibus artibus et scientiis; et ista est per quam homo ponitur in cognitione nobilissimarum rerum, substantiarum scilicet separatarum, vel spiritualium. Et haec, secundum philosophum, est metaphysica, et secundum nos theologia. Tertio aliquis necessarius est ad instruendum divina: et quantum ad hoc dicit: et prudentem eloquii mystici, a mystim quod est secretum, idest divinorum verborum quae secreta sunt. Et de omnibus his habetur 4 Reg. Penult., quod translati sunt a Nabuchodonosor in Babyloniam.

Transtulit quoque joachim in Babylonem, et matrem regis, et uxores regis, et eunuchos, et judices terrae duxit in captivitatem. Et dabo pueros. Hic ostenditur subversio regiminis quantum ad hoc quod praeficiuntur indigni. Et dividitur in duas. In prima ponitur indignorum praelatio; in secunda consequens populi turbatio, ibi, et corruet populus, sunt autem indigni quantum ad defectum sapientiae et aetatis; et sic dicit: dabo pueros: et quantum ad defectum virtutis; et sic dicit: et effeminati, idest lascivi et imbecilles. Oseae 13: dabo tibi reges in furore meo. Effectus autem regiminis in perturbatione populi tangitur triplex.

Primo universalis dissensio: unde dicit: corruet populus, ab unitate pacis, per quam est populus, vir ad virum, idest contra. Prov. 11: ubi non est gubernator, corruet populus.

Zach. 10: abducti sunt quasi grex: affligentur, quia non est eis pastor. Secundo amicitiae dissolutio: unusquisque ad proximum suum, idest contra proximum suum. Jer. 10: omnis frater supplantans supplantabitur, et omnis amicus fraudulenter incedet. Tertio ordinis confusio: tumultuabitur puer contra senem.

Thren. 4: facies sacerdotum non erubuerunt, nec senum miserti sunt. Apprehendet. Hic ostendit subversionem regiminis quantum ad hoc quod invitati recusant (officium), quasi quoddam ruinosum. Et dividitur in partes duas. In prima ponitur eligentium invitatio; in secunda electi recusatio, ibi, et respondebit.

Circa primum tria ponuntur: scilicet ipsa electio, electionis occasio, officii iniunctio.

Electio inordinata, quia ab uno tantum; unde dicit: inde erit tumultus enim: idest quia non communiter eligent; sed apprehendet vir fratrem suum, conjunctum sanguine, domesticum patris sui, familiaritate acceptum, quamvis etiam vilem. Mich. 3: qui aedificat sion in sanguinibus, et jerusalem in iniquitate. Et hoc est contra formam servatam numer. 17, in electione principum facta praecepto domini, auctoritate praelati, et consensu multitudinis. Sed occasio est vilis, quia propter divitias: unde dicit: vestimentum tibi est: sperat enim temporalem subventionem; et hoc est contra formam traditam Exod. 18: provide de omni plebe viros potentes, et timentes deum, in quibus sit veritas, et qui oderint avaritiam; et constitue ex eis tribunos et centuriones etc. Qui judicent populum omni tempore. Sed injunctio periculosa: unde dicit: princeps esto noster; ruina autem haec, idest periculum, sub manu tua, idest sub custodia tua et defensione tua. 3 Reg. 20: custodi virum istum, qui si lapsus fuerit, erit anima tua pro anima ejus. Respondebit. Hic ponitur recusatio electi: et primo ostenditur rationabilis excusatio; secundo concluditur officii refutatio, ibi, nolite.

In excusatione praetendit tria; scilicet impotentiam ad repellendum nociva: non sum medicus, scilicet ut possim mederi miseriis vestris jer. 8: numquid resina non est in Galaad, aut medicus non est ibi? ad supplendum defectum: et in domo mea non est panis, quo suppleam defectum famis vestrae. Thren. 4: parvuli petierunt panem, et non erat qui frangeret eis. Ad fovendum vel conservandum necessarium; neque vestimentum, quo conservatur calor. Prov. Ult.: non timebit domui suae a frigoribus nivis. Omnes enim domestici ejus vestiti duplicibus. Nolite me constituere principem populi. Hic concluditur officii refutatio ubi ponitur triplex ratio, scilicet impedimentum devotae contemplationis, Iud. 9: numquid possum deserere pinguedinem meam, qua dii utuntur et homines? dulcis affectionis: infra: numquid possum deserere dulcedinem meam? spiritualis exultationis: numquid possum deserere vinum meum, quod laetificat deum et homines, et inter cetera ligna promoveri?