Capitulus 49

Audite insulae etc..

In parte ista exequitur magis in speciali liberationis ordinem: et circa hoc duo facit. Primo populus confitetur accepta beneficia; secundo accipit promissionem de futuris, ibi, ego dixi: in vacuum etc.. Circa primum quatuor beneficia confitentur.

Primo privilegium divinae electionis; et continuatur cur indixerat supra propheta populo, ut annuntiaret. Unde statim subjungitur vox populi annuntiantis, et dicentis, audite. Ab utero, eligens me in ipsis patribus. Ps. 21: de ventre matris meae deus etc.. Secundo efficaciam orationis: et posuit os, orationem, quasi gladium, penetrantem usque ad aures dei et viscera misericordiae ipsius, Eph. Ult.: gladium spiritus etc.. Tertio auxilium divinae protectionis: in umbra, idest sub protectione potentiae suae, sicut sagittam electam, sagittarius abscondit ad conservandum. Psal. 16: sub umbra alarum tuarum etc., Psal. 26: abscondit me in tabernaculo suo etc.. Quarto gloriam divinae virtutis: et dixit mihi: in te gloriabor; per magnalia in te ostensa gloriosus apparebo.

Supra 43: omnem qui invocat nomen meum etc.. Secundum alios haec est vox Cyri, cujus nomen praenuntiatum ab Isaia supra 45: antequam nasceretur, cujus verba comminatoria quasi gladius erant, et protectus est ne avus suus eum interficeret, et servatus quasi electa sagitta ad tempus statutum; cui annuntiatum est, populum Israel dei servum esse. Aliter exponitur de christo; cujus nomen ab Angelo praenuntiatum; verbum praedicationis, gladius penetrans corda; protectus pro infirmitate carnis a potentia divinitatis, et electus inter omnes ad salutem generis humani implendam.

Et dicitur Israel, quia ex populo Israel secundum carnem natus est. Ego dixi: hic dominus promittit futura beneficia: et primo promittit prophetae Isaiae exaltationem; secundo populo liberationem, haec dicit dominus redemptor etc.. Circa primum duo. Primo ponitur prophetae allegatio proponentis laborem suum in praedicando, quamvis ex culpa audientium non sit fructus secutus: et concludit: ergo judicium meum, pro me, cum domino, coram ipso, et opus meum, quasi gratum ipsi. Jer. 6: frustra conflavit conflator etc.. Secundo ponit dei responsionem: et nunc haec dicit dominus: et primo significatur allegationis acceptatio, ut reducam, quasi dicat: ad hoc me ex ventre matris eligens, ut revocem populum suum ad ipsum. Et tamen Israel non usquequaque congregabitur, ad ipsum per meam praedicationem. Et tamen glorificatus sum etc., Habac. 3: deus dominus fortitudo mea etc.. Secundo ponitur ipsa responsio, et dixit: parum est, quasi dicat: intantum ministerium tuum honorificabo ut non solum in Judaeis, sed in omnibus gentibus per te salus mea annuntietur. Roman. 3: an Judaeorum deus tantum? etc.. Hoc etiam plane de christo exponitur, qui sua praedicatione et mortis consumptione parvum fructum in Judaeis fecit, sed gentes illuminavit et salvavit. Similiter etiam de Cyro, licet magis extorte, qui per beneficia secundum intentionem domini populum ad dei cultum revocavit et tamen non profecit, cui a deo datum est dominium super multas gentes.

Haec dicit dominus redemptor etc.. Hic promittit liberationem: et circa hoc duo facit. Primo promittit liberationem: secundo excludit eorum dubitationem, et dixit sion etc.. Circa primum tria.

Primo liberationem praecedentia, scilicet Judaeorum veneratio, quae fuit causa liberationis; commemorans pristinam despectionem: contemptibilem, propter populi imbecillitatem, abominandam, propter cultus singularitatem, servum, propter subjectionem diversis gentibus supra 18: ad gentem divulsam etc.; et ponit ipsam venerationem: reges videbunt magnalia mea quae pro te ostendam, et adorabunt, sicut, ad litteram, Nabuchodonosor Dan. 2 et Cyrus, et alii principes ejus honoraverunt esdram. Aliud praeambulum est regis liberantis exaltatio, scilicet Cyri: in tempore placito, et non determinat exaltationis tempus: placito, quando placuerit mihi salvare populum meum, exaudivi, exaltans te in regnum, secundum desiderium tuum, et exaltationis fructum: et servavi etc., in foedus implendum populi mei.

Revelamini, idest illuminamini. Vel de christo, qui fuit in passione contemptus, et quasi servus judicatus. Infra 53: vidimus eum despectum etc., sed postmodum a regibus ad litteram adoratus.

Psalm. 71: adorabunt eum omnes reges etc., in tempore placito, scilicet tempore gratiae. 2 corinth. 6: ecce nunc tempus etc.. Secundo ponit liberationem consequentia, promittens liberatis bonorum copiam: super vias pascentur; idest, ita abundanter consolationibus perfruentur sicut oves pascuis, quando etiam in via praeter solitum invenirentur.

Ezech. 34: requiescent in herbis etc., quantum ad malorum carentiam, et defectus, non esuriet etc., et nocumenti illati, aestus, tribulationis; et sol, tyrannus faciens ipsam.

Psalm. 120: per diem sol non uret etc.; et assignat utriusque causam. Quia miserator etc., aquarum, consolationum.

Psalm. 22: dominus regit me.

Tertio promittit ipsam liberationem, ponens viarum praeparationem: et ponam omnes montes; idest, principes auxiliabuntur vobis ad revertendum.

Supra 40: omnis vallis implebitur, etc.; ponens etiam captivorum reversionem: ecce isti de longe, ab oriente, mari, occidente. Jer. 31: adducam eos ab Aquilone etc.; ponit etiam gratiarum actionem: laudate caeli etc., psalm. 68: laudent illum caeli etc..

Et dixit sion etc.. Hic excludit eorum dubitationem: et primo illam quae oriebatur ex divina indignatione; secundo illam quae ex eorum dejectione, et dices in corde etc.; tertio illam quae ex hostium potestate, ibi, numquid tolletur etc.. Circa primum duo. Primo ponit dubitationem, dereliquit, sine auxilio; et ideo non possum sperare liberationem. Baruch 4: derelicta sum etc.; secundo excludit eam per similitudinem matris: numquid potest etc., Ier. 31: si filius honorabilis etc.; tertio adhibet promissionem de civitatis restauratione: et primo quantum ad reaedificationem murorum, ponens divinum propositum, ecce in manibus; quasi: ita teneo te in memoria sicut qui scribit, aut facit aliquod signum in manu sua, ut sit memor alicujus rei. Muri tui; quasi, jam video reaedificationem murorum tuorum.

Iob 37: in manibus abscondit etc., psalm. 89: mille anni ante oculos etc.; et expletionis modum: venerunt structores, idest reaedificatores, scilicet zorobabel, et jesus, et alii, jam in oculis meis, dissipantes, chaldaei. Zach. 4: manus zorobabel etc.. Secundo quantum ad habitationem virorum: et circa hoc tria facit. Primo civium adunationem: leva in circuitu etc., baruch 4: circumspice, jerusalem etc.. Secundo civitatis rehabitationem, ostendens quod habitabitur. Vivo ego, modus juramenti, velut ornamento, sicut sponsa vestibus, sic urbs ornatur civibus. Infra 61: induit me vestimento salutis etc.; ostendens quod habitatoribus implebitur: quia deserta, quantum ad habitatores, solitudines, quantum ad cultores; ruinae, quantum ad muros destructos.

Zach. 2: absque muro habitabitur etc.; ostendit etiam quod hostibus vacuabitur: et longe etc.. Tertio praedicit habitatorum multitudinem: adhuc dicent filii sterilitatis, idest qui nati sunt quando te sterilem credebas, vacuata habitatoribus. Infra 54: dilata locum tentorii etc.. Et dices in corde etc.. Hic excludit secundam dubitationem: et primo ponit admirationem, et dices, prae admiratione: sterilis, quia non erant in me viri, qui filios generarent; destituta, divino auxilio. Infra 66: quis audivit unquam tale etc.. Secundo excludit dubitationem, ponens modum multitudinis habitatorum: haec dicit dominus: quantum ad quatuor. Primo quantum ad divinam inspirationem: ecce levabo manum, quasi innuens, supra 11: levabit signum in nationibus etc.. Secundo quantum ad honorificam reductionem: et afferent in ulnis, in quo significatur auxilium quod a gentibus habuerunt. Reges nutritii, providentes tibi in necessariis. Baruch 5: adducet dominus illos ad te etc.. Tertio quantum ad liberatorum exaltationem: vultu in terra, hoc praecipue tempore Machabaeorum, infra 40: venient ad te curvi etc.. Quarto assignat huius rationem: et scies quia ego etc., Psal. 70: in te domine speravi, non confundar etc..

Numquid tolletur. Hic excludit tertiam dubitationem: et primo ponit ipsam, a forti, Nabuchodonosor; Matth. 12: aut quomodo potest quis intrare etc.. Secundo excludit eam: quia haec dicit, primo ponens liberationis beneficium, captivitas, scilicet Judaeorum. Job 29: conterebam molas iniqui etc.; secundo liberationis modum, ponens hostium destructionem. Eos vero, scilicet chaldaeos, judicaverunt, injuste. Soph. 3: ego interficiam etc.; et ponit poenae determinationem, et cibabo: vel propter dissensionem, sicut supra 9: unusquisque carnem brachii etc., vel propter mortuorum multitudinem, dum os unius cadebat super sanguinem alterius, ac si vellet bibere: vel propter famem. Tertio ponit liberationis fructum: et sciet omnis caro etc., supra 40: videbit omnis caro etc..