CAPUT VI.

Et est digressio declarans esse galaxiae secundum figuram et locum et causas

ejus. Attende autem hic, quod sicut dicit Ptolemaeus in Almagesti , circulus qui dicitur galaxia est duplex circulus : et est unus quasi inter alium : et ille qui est inter, continuus videtur incipiens a pedibus Geminorum, et regvrans in Geminos per principium Sagittarii: et alter est supra illum, non ubique conjunctus ei, sed in aliquibus partibus conjunctus est, et in aliquibus disjunctus ab eo : et iterum ille exterior circulus non videtur omnino continuus a puncto aliquo in punctum idem, sed in multis locis videtur quasi intersectus. Et si. quaeritur quae sit ejus causa efficiens et quae materialis sicut subjectum ? dicendum quod causa ejus efficiens in parte sunt stellae multae parvae, quae sunt in illo loco orbis, et habent insertas magnas quasdam distinctas, et illae diffundunt lumen suum super spatium in illa parte orbis : et alia pars causae efficientis est, cum radius solis incidit stellis illis quasi contiguis. Causa autem materialis quae est subjectum, est pars illa orbis quae spissior est alia parte orbis, et ideo retinens et repraesentans lumen solis et stellarum, et terminans visum per eumdem modum quo stellae retinent lumen et repraesentant et visum terminant. Et hujus signum est quod compertum est probatione astronomica, quod circulus galaxiae movetur motu stellarum fixarum : hoc autem in centum annis gradu uno. Cujus autem motus est motus stellarum fixarum, oportet quod sit de natura stellarum : et haec est sententia Ptolemaei et Avicennae et aliorum Philosophorum et etiam Aristotelis.

Sunt autem quidam moderni parum veritatis considerantes, qui dicunt galaxiam esse concursum duorum luminum, scilicet stellarum parvarum spissarum desuper, et ignis in sphaera sua lucentis et projicientis lumen sursum, et concursum duorum luminum in medio vel in supremo esse galaxiam, utentes ratione nulla, nisi quia Aristoteles videtur dicere, quod ignis qui est sublimior, est inflammatus lucidus, et orbis est inflammatus lucidus : et ideo dicunt concurrere istas duas flammas ad constituendum galaxiam. Hoc autem esse non potest, quia etiamsi diceretur ignis in sua sphaera habere lucem, constat quod illa multo minor est quam lux stellarum: minima autem lux obvians magnae luci, offuscatur et absumitur, sicut apparet in candela obviante lumini solis : ergo secum non concurrit ad constituendum lumen aliquod majus. Adhuc autem, sicut dixit Alexander plurimaque Philosophi, ignis in sua sphaera non lucet: unde Algazel in Physica sua ubi loquitur de impressionibus, in alto ponens verba Avicennae dicit: Ignis non est nisi una tunica ignita, nec habet lumen sicut nec aer, sed est subtilior eo . Si enim haberet lumen, prohiberet videri stellas in nocte, et faceret lumen super terram sicut ignes accensi. Quod etiam Addetur ex hoc quod omne lucens tegit corpora quae sunt post se, sive sit lucens calescens coeleste, sicut stella: sive sit ignis, sicut flamma : ignis autem in sua sphaera non regit nobis coelestia corpora : ergo non lucet. Adhuc autem quia, sicut dicit Avicenna, non lucet aliud nisi spissum : unde aer propter sui raritatem licet in se habeat lumen, non tamen lucet ita quod illuminet et terminet visum sicut facit lucens : ergo multo minus lucet et visum terminat ignis in sua sphaera,

qui multo est rarior. Adhuc autem nos ratione deprehendimus lumen esse in aere ante oculos nostros : et tamen aer non lucet nobis propter sui raritatem : sicut fit cum sol occidit nuper ad quantitatem unius signi a nobis : tunc enim radii solis adhuc sunt in nostro hemisphaerio per quinque signa, et tamen non videmus, nec tenebrae nostrae illuminantur, eo quod aer est tantum via lucis et non continens ipsam et reflectens : cum ergo sit multo rarior ignis, nihil continebit lucis, nec reflectet. Adhuc autem orbes non in locis stellarum magis sunt de natura lucis quam ignis, et non continent lucem: ergo nec ignis. Adhuc in inferioribus nos videmus ignem non lucere nisi in materia aliena, scilicet in carbone, vel in flamma quae est fumus prius ardens, eo quod illa materia spissa est, et colligit diaphani partes multas : quia lucens nihil aliud est, ut dicit Avicenna, nisi partes transparentes spissae sibi cohaerentes et continuae, sicut apparet in crystallo : unde etiam in illa parte flammae quae tangit lycinium candelae, eo quod calidior est et rarior, non invenitur lux, et est transparens: illa vero pars flammae quae a lycinio removetur, et spissatur frigido aere circumstante, ibi est lux : et illa tegit corpora quae sunt post eam, et non est pervia transparens. Ex omnibus autem his constat, quod cum ignis in sua sphaera rarissimus sit et tantae raritatis quod non potest esse major in materia elementali, propter quod dicitur ignis subtilissimum corporum specie ab Aristotele, quod ignis in sua sphaera non lucet . Et signum hujus ad sensum in astronomia acceptum est : si enim luceret, tunc dispargeret umbram terrae, et impediret quod non veniret ad orbem lunae : cum ergo nulla sit causa eclipsis lunae, nisi quod luna transit per umbram terrae profundius vel altius, contingeret quod luna nunquam posset eclipsari, quod falsum est. Ergo ignis in sua sphaera non lucet : et ideo dicit Alexander quod accidit igni lucere egredienti extra proprium locum, sicut etiam accidit aquae congelari. Quod autem Aristoteles dicit, non cogit : quia in eodem simile quid dicit de orbe, qui tamen non ignitur nec inflammatur nisi active : quia est igniens et inflammans. Unde cum dicit de igne, quod est lucidus inflammatus, debet intelligi quod est de natura lucidi et inflammati, licet secundum actum non luceat: quia omne quod est transparens, est de natura lucidi : quia si contingat constare et inspissari partes ejus, tunc lucent plus et minus secundum quod est magis de natura transparentis et minus : et ideo partes ignis constantes lucent, ut in carbone et carbunculo, et partes aeris et aquae constantes lucent minus, sicut in cristailo et beryllo. Ex dictis patet quod vera est sententia posita supra de galaxia, et falsa est opinio quae postea inducta est.

Sunt autem adhuc quidam qui dicunt galaxiam non esse in orbe stellarum fixarum, nec in aliquo orbium sicut in subjecto, viles afferentes ratiunculas. Dicunt enim quod corpus omnino universaliter activum, non est in aliqua parte passibile : orbis autem est hujusmodi corpus : unde non est corpus passibile. Quod autem a nullo est passibile, a nullo est alicujus formae vel impressionis susceptibile : ergo non recipit lumen ab aliquo, quod est galaxia. Ad idem arguunt ex hoc quod est inalterabile corpus : ergo non alteratur lumine quod est galaxia : unde etiam determinatum est supra, quod non recipit impressiones peregrinas. Exilis et similibus dicunt, quod lumen istud est in igne ut in subjecto : cum enim aer habet multas impressiones, oportet quod ignis habeat aliquam : quia aliter esset imperfectum opus naturae, ut dicunt.

Sed qui talia dicunt, non satis attendunt quod luna quae de natura corporis coelestis est, continue alteratur lumine et tenebris. Adhuc autem si Aristoteles verum

dicit, omnis stella lumen recipit a sole: quod autem recipit lumen, alteratur lumine acepto : ergo omnes stellae susceptibiles sunt alterationis talis. Adhuc autem constat, quod nos videmus omnes stellas superiores et inferiores : ergo necesse est quod aliud sit formas earum deferens usque ad nos, supponendo suppositum Aristotelis, scilicet quod videmus intus suscipientes, et nihil extra mittentes : ergo necesse est quod forma stellarum superiorum imprimatur et recipiatur in orbibus inferioribus : et quia volvuntur orbes inferiores, necesse est ut etiam haec forma corrumpatur in ipsis : quia non generatur in eis nisi quod ubi directae stellae superiorum opponuntur : ergo forma stellae superioris est in orbibus inferioribus sicut in fieri et corrumpi: ergo generatur in eis aliquid, et corrumpitur in eis aliquid : ergo alterantur. Et ad hoc dicimus quod lumen, sicut diximus, est intentio formae corporis luminosi in perspicuo secundum esse spirituale generata: quia si intentiones visibilium colorum actu lucidi abstrahuntur, oportet quod lumen sit abstractum ab esse materiali per seipsum : et ideo vere non alterat : et ideo non sequitur, si corpus aliquod susceptivum est luminis, quod propter hoc sit passibile vel alterabile. Suscipit autem orbis lumen dupliciter, scilicet ut medium deferens, et ut vas lucis et luminis : et quia in profundo suscipit lumen, et primo quidem modo suscipit orbis lumen in parte in qua non lucet, secundo autem modo recipit lumen in stellis in loco galaxiae. Et per hoc patet solutio ad omnia quae isti objiciunt : nec opus naturae propter hoc imperfectum est : quia istud non est de perfectione ignis quod generentur impressiones in eo, nec est possibile quod formae generatae in eo remaneant, cum sit naturae consumptivae et ustivae, et convertat in suam speciem omne quod appropinquaverit ei, praecipue in loco in quo vincit semper caliditas sua, sicut facit in suae sphaera, ut supra dictum est.