Lectio 2

Vae qui consurgitis mane ad ebrietatem.

Hic arguit eorum culpam quantum ad abusum ciborum: et primo arguit culpam; secundo comminatur poenam, ibi, propterea captivus.

Circa primum duo facit.

Primo arguit gulam quantum ad suas species, secundo quantum ad effectum, ibi, et opus domini non respicitis. Species autem gulae sunt quinque quae hoc versu continentur: praepropere, laute, nimis, ardenter, studiose. Dicit ergo primo: vae qui consurgitis mane, quantum ad praepropere. Eccle. 10: vae tibi, terra, cujus rex puer est, et cujus principes mane comedunt. Prov. 23: quando evigilabo; et rursus vina reperiam? quantum ad ardenter dicit, sectandam.

Quantum ad nimis dicit, usque ad vesperam.

Proverb. 23: cui vae, cui patris vae, cui rixae, cui foveae, cui sine causa vulnera, cui suffossio oculorum? nonne his qui commorantur in vino, et student calicibus epotandis? ut vino aestuetis, luxuria, et ad omnia vitia.

Quantum ad studiose, dicit, cithara et vinum, studiose quaesitum quia cum magno studio praeparant sibi delectationem in cibis. Quantum ad laute dicit, in conviviis, in quibus fiunt magni apparatus et electa cibaria. Amos 6: qui comeditis agnum de grege, et vitulos de medio armenti; qui canitis ad vocem Psalterii: sicut David putaverunt se habere vasa cantici, bibentes in phialis vinum, et optimo unguento delibuti.

Effectus autem est inconsideratio: et quantum ad hoc dicit: et opus domini non respicitis, quod facere debetis; nec opera, quae ipse fecit. Proverb. 20: luxuriosa res vinum, et tumultuosa ebrietas.

Propterea captivus. Hic ponit poenam respondentem; et primo quantum ad affectum voluntatis: unde dicit, propterea, sicut scientia eorum est captiva per ebrietatem, ita ipse captivabitur. Oseae 4: conticuit populus meus, eo quod non habuerit scientiam.

Sed videtur quod ignorantia non mereatur poenam, quia excusat culpam.

Et dicendum, quod ignorantia potest dicere tantum negationem scientiae; et sic nec poenam nec veniam meretur; sicut ignorantia geometriae in rusticis. Potest etiam dicere privationem scientiae, ita quod relinquat debitam aptitudinem in subjecto; et sic constat quod nescire illa quae quis potest et tenetur scire, vitiosum est.

Secundo ponit poenam contra species gulae; et sic ponit famem et sitim, quae respondent ei quod est praepropere quantum ad causam: quia fames causatur ex hoc quod aliquis tardat nimis sumere cibum; ac si diceret: vos nimis cito comedebatis; sed tantum tardabatis quod esurietis. Iterum respondet illi speciei quae est ardenter quantum ad genus suum: est enim fames desiderium cibi: unde dicit: et nobiles.

Et ponit sitim contra multitudinem vulgi, quae ad minus aqua sitim extinguere consuevit.

Contra nobiles autem, qui abundabant in cibariis, quandoque siti gravatis, ponit famem. Thren. 4: melius fuit occisis gladio quam interfectis fame.

Secundo contra aliam speciem quae est nimis, ponit insatiabilitatem captivantium, in captivatione, unde dicit: propterea infernus dilatavit, idest mors vel diabolus, animam suam, quantum ad affectum, aperuit os, quantum ad effectum. Et loquitur more humano, quia infernus non habet animam. Proverb. 27: infernus et perditio nunquam replentur. Vel infernus dicitur Nabuchodonosor. Habac. 2: dilatavit infernus animam suam, et ipse quasi mors, et non adimpletur. Tertio quantum ad studiosam ciborum praeparationem, quae contingit ex quadam elatione, ponit poenam humiliationis, ibi, et descendent. Et ostendit eos humiliandos quantum ad tria. Primo quantum ad captivationem: unde dicit: descendent, quasi humiliati, ad eum, scilicet infernum captivitatis, fortes ejus, quantum ad potentes, et sublimes ejus, quantum ad divites, et aliis bonis eminentes, de quibus superbiunt, gloriosique, quantum ad nobiles et famosos.

Jerem. 39: et omnes nobiles Juda occidit rex Babylonis. Oculos quoque Sedeciae eruit, et vinxit eum in compedibus, ut duceretur in Babylonem. Et infra eodem: et reliquias populi qui remanserunt in civitate, et profugas qui transfugerant ad eum, et superfluos vulgi qui remanserunt transtulit Nabuzardan magister militum in Babylonem. Secundo quantum ad captivorum depressionem: et incurvabitur homo, in captivitate existens, quantum ad sublimes, et humiliabitur vir, quantum ad potentes, et oculi sublimium, quantum ad gloriosos.

Deuter. 28: in gentibus quoque illis non quiesces; neque erit requies vestigio pedis tui. Tertio quantum ad punientis dei exaltationem. Et exaltabitur: altus apparebit qui prius despiciebatur in iusto judicio, et deus sanctus in se, sanctificabitur, idest sanctus apparebit. Supra 2, exaltabitur autem solus dominus in die illa. Quarto contra speciem quae est laute, ponit devorationem bonorum ab hostibus: et agni pascentur, idest comedentur ab hostibus vestris juxta ordinem suum, quia meliores prius quantum ad animalia: et quantum ad terrae nascentia, deserta, idest agros vestros a vobis desertos, in ubertatem, idest facti magis fertiles advenae. Deut. 28: adducet te dominus, et regem tuum quem constitues super te, in gentem quam ignoras tu et patres tui. Infra eodem: advena qui versatur tecum in terra, ascendet super te, eritque sublimior.

Mystice agni, idest sancti, pascentur doctrina dei patris reficientur juxta ordinem idest capacitatem suam; advenae, gentes; et deserta a Judaeis, sacras scilicet Scripturas, versa in ubertatem, spiritualis intelligentiae. Vae qui trahitis.

Hic arguit peccandi pertinaciam: et primo arguit culpam secundo comminatur poenam, ibi, propter hoc sicut.

Circa primum duo facit. Primo arguit in generali; secundo explicat in speciali, qui dicitis. Dicit ergo primo: vae qui trahitis, idest protrahitis iniquitatem in funiculis vanitatis, idest vanis occasionibus; quibus ad peccata homo trahitur, dum per augumentum culpa protelatur. Proverb. 5: iniquitates suae capiunt impium, et funibus peccatorum suorum constringitur. Et hoc dicitur quantum ad communia peccata; quantum autem ad gravia subdit: et quasi vinculum plaustri peccatum, idest quo ligatur et trahitur plaustrum, quod majus est.

Et designat gravitatem peccati in plaustro. Infra 58: dissolve colligationes impietatis, solve fasciculos deprimentes. Qui dicitis. Hic ostendit istas vanitates in speciali, ex quibus peccatum trahebant super se; et hoc quantum ad tria. Primo quantum ad contemptum judicis; secundo quantum ad excusationem peccati, ibi, vae qui dicitis; tertio quantum ad praesumptionem peccandi, ibi, vae qui sapientes.

Et hic est funiculus triplex, qui difficile rumpitur: Eccli. 4. Contemnebant autem judicis comminationem propter duo; scilicet propter sententiae dilationem: unde dicit: festinet, et cito veniet opus captivitatis, quod comminamini.

Eccle. 8: etenim quia non profertur cito contra malos sententia, absque timore ullo filii hominum perpetrant mala. Secundo propter judicis elongationem: unde dicit, appropiet: quasi dicat: ipse est in caelo, et non potest videre: sed fiat prope.

Ezech. 9: dixerunt enim: reliquit dominus terram, et dominus non videt.

Nota super illo verbo, et quasi vinculum plaustri peccatum, quod peccatum dicitur primo funiculus; et hoc quia trahit primo ad peccati exemplum.

Prov. 7: statim eam sequitur, quasi bos ductus ad victimam, et ignorat quod ad vincula stultus trahatur. Secundo ad peccandi usum. Jer. 2: onager assuetus in solitudine, in desiderio animae suae attraxit ventum amoris sui. Tertio ad aeternae mortis interitum.

Prover. 24: erue eos qui ducuntur ad mortem, et qui trahuntur ad interitum liberare ne cesses. Secundo peccatum dicitur vanitas; et hoc quia deficit primo ab imitatione divinae veritatis. Sap. 13: vani sunt omnes homines in quibus non subest scientia dei. Secundo a consecutione sperati finis. Eccle. 2: peccatori autem dedit afflictionem et curam superfluam; ut addat et congreget, et tradat ei qui placuit deo. Sed et haec vanitas, et cassa solicitudo mentis. Tertio a longa duratione temporis. Eccli. 17: non est immortalis filius hominis, et in vanitatem malitiae placuerunt.

Sap. 5: transierunt omnia illa tamquam umbra, et tamquam nuntius praecurrens.

Tertio peccatum dicitur vinculum: et hoc quia nectit primo intellectum ne videat. Sapient. 17: cum enim persuasum habent iniqui posse dominari nationi sanctae, vinculis tenebrarum et longae noctis compediti, inclusi sub tectis, perpetuae providentiae placuerunt. Et dum putant se latere in obscuris peccatis, tenebroso oblivionis velamento dispersi sunt. Secundo manum, ne bona faciat. Tertio pedes, ne proficiant. De his duobus Matth. 22: ligatis pedibus ejus et manibus, mittite eum in tenebras exteriores. Quarto peccatum dicitur plaustrum; et hoc quia opprimit primo servitutis onere. Jer. 16: et servietis ibi diis alienis die ac nocte, qui non dabunt vobis requiem. Secundo cordis timore. Sap. 17: cum sit enim timida nequitia, data est in omnium condemnationem.

Tertio conscientiae inquietudine. Infra 57: impii autem cor quasi mare fervens, quod quiescere non potest.