Capitulus 30

Vae filii.

In parte ista comminatur propheta contra illos qui contempserunt prophetiam jeremiae, euntes in Aegyptum, contra ejus consilium, sicut habetur jerem. 43. Et dividitur in duas. In prima comminatur contra Judaeos tantum; in secunda contra Judaeos et Aegyptios simul, de quibus confidebant: 31 cap.: vae qui descendunt.

Vel, secundum Glossam, in prima parte prohibet descensum, in secunda comminatur poenam contra descendentes. Prima in duas. In prima ponit comminationem; in secunda consolationem, propterea expectat. Prima in duas. In prima arguit descensum; secundo divini praecepti contemptum, ideo clamavi. Circa primum tria arguit in eis. Primo itineris dispositionem, ponens propositum, ut faceretis consilium... Telam, pravam machinationem; et consequentem effectum, ut adderetis: 2 Paralip. 28: quare vultis addere peccata super peccata? secundo ponit consilii executionem quantum ad viae incessum, qui ambulatis; qui deformatur per contemptum divini consilii, os meum, prophetam.

Jerem. 15: si separaveris pretiosum a vili, quasi os meum eris: quia quae dixit facere noluistis. Et per fiduciam humani auxilii, habentes fiduciam. Jerem. 17: maledictus homo qui confidit in homine, et ponit carnem brachium suum. Et ponit effectum: et erit vobis, Oseae 4: gloriam eorum in ignominiam commutabo. Unde quantum ad viae terminum, ierant enim in taphnis, quae est tantum in alia parte Aegypti, quasi timentes in primis terminis remanere. Jerem. 2.

Quid tibi vis in via Aegypti, ut bibas aquam turbidam? et ostendit spei defectum: omnes confusi sunt. Psalm. 145: nolite confidere in principibus.

Tertio describit rerum asportationem, onus jumentorum, comminans primo destructionem Aegypti: onus filiorum Juda. Jumentorum, propter stoliditatem; vel quia sicut jumenta res suas deferebant. Austri, quia ad Austrum fugerunt, vel quia in Australi parte erat eorum habitatio. In terra tribulationis, in Aegypto, quae Hebraice dicitur mesraim, quod interpretatur tribulatio, vel angustia.

Jerem. 42: gladius quem vos formidatis.

Secundo ponit asportantium conditionem: leaena, propter ferocitatem, leo, propter audaciae praesumptionem, vipera, propter crudelitatem, regulus volans, non quod habeat pennas, sed quia insilit in faciem hominis, propter velocitatem ad male faciendum. Soph. 3: principes ejus quasi leones. Tertio rerum asportationem, portantes. Quarto laboris frustrationem, ad populum, psalm. 59: vana salus hominis. Ideo clamavi. Hic arguit in eis dei contemptum: et primo ostendit quomodo contempserint divinum praeceptum; in secunda quomodo contempserint salubre consilium, quia haec dicit, circa primum tria ponit, primo dei praeceptum; secundo populi contemptum, populus enim, tertio comminatur contemnentibus mortem, vel mortis interitum, propterea haec dicit. Circa primum tria ponit. Primo praeceptum: ideo, quia scilicet inutile est, quiesce, in terra tua. Jer. 14: haec dicit dominus populo huic, qui dilexit movere pedem suum, et non quievit et domino non placuit. Secundo ponit praecepti confirmamentum.

Nunc ergo, tu Isaias, ingressus, in propheticam visionem, vel tu jeremias, ingressus, in Aegyptum cum populo, sicut legitur jer. 43. Tertio assignat confirmationis fructum, et erit in die illa. Exod. 17: scribe hoc ob monumentum. Populus.

Hic ponit populi contemptum: et primo secundum quod contemnebant deum.

Ad iracundiam, quantum ad peccatum transgressionis.

Ezech. 2: noli esse exasperans sicut domus Israel exasperatrix est. Mendaces, quantum ad peccatum locutionis, quia promiserunt jeremiae obedientiam, quam servare noluerunt, ut habetur jer. 42.

Psal. 17: filii alieni mentiti sunt mihi. Nolentes, quantum ad peccatum omissionis. Prover.: 28: qui obturat aurem suam ne audiat legem, oratio ejus erit execrabilis. Secundo ponit contemptum prophetarum, qui dicunt videntibus secundum quod interdicebant eis proprium officium.

Amos 7: qui vides, gradere, fuge. Inquantum inducebant eos ad mendacium, loquimini. 3 reg.

Ult.: ecce sermones prophetarum omnes bona regi annuntiant. Declinate, inquantum prohibebant divinae cognitionis verbum. Job 21: qui dixerunt deo: scientiam viarum tuarum nolumus: propterea haec dicit.

Hic comminatur eis interitum (repentinum) resumens culpam, ut justior appareat poena: pro eo quod. Poenam autem adjungit, ibi, propterea erit vobis; significans poenam subitaneam per similitudinem ruinae, quae diu latet in pariete, qui tandem subito cadit, quoniam subito: 1 Thess. 5: cum enim dixerint, pax et securitas; tunc superveniet eis repentinus interitus. Et ostendit etiam poenam validam, et comminuetur, sub similitudine confractionis lagenae, cujus nulla testa remanet integra ad aliquid valens, scilicet ad ignem portandum, et ad aquam hauriendam. Supra 24: confractione confringetur terra.

Nota super illo verbo, quiesce, quod quiescere debet homo primo a peccati actu. Supra 1: quiescite agere perverse, discite bene facere. Secundo a vagandi cursu. Jerem. 14: haec dices populo huic, qui dilexit movere pedes suos, et non quievit. Tertio ab immoderato appetitu. Infra 57: cor impii quasi mare fervens, quod quiescere non potest. Quarto a praesumptuoso intellectu.

Eccli. 18: cum consummaverit homo tunc incipiet.

Quia haec dicit dominus. Hic arguit in eis divini consilii contemptum: et circa hoc tria ponit. Primo consilium, si revertamini. Infra 45: convertimini ad me, et salvi eritis. Secundo contemptum: et dixistis. Ideo fugietis: hoc est verbum domini. Deut. 2: per unam viam gradiemur. Et super veloces ascendemus: vox populi rebellis. Ideo velociores: vox domini.

Thren. 4: velociores fuerunt persecutores nostri aquilis caeli. Tertio comminatur interitum, mille, Aegyptii, unus chaldaeus. Fugietis omnes vos Judaei, quinque, chaldaeorum. Deut. 32: quomodo persequebatur unus mille, et duo fugarent decem millia? quasi malus, in signum evitandi naufragii. Supra 6: erit in ostensionem sicut terebinthus et sicut quercus quae expandit ramos suos.

Propterea expectat. Hic ponit consolationem: et circa hoc duo facit. Primo ponit miserendi propositum; secundo exequitur misericordiae beneficium, populus enim.

Circa primum tria (ponit)p primo miserendi propositum in deo, propterea expectat, non ex toto destruens vos. Oseae 3: dies multos expectabis me: secundo ingratorum judicium: et ideo exaltabitur; idest, altus in justitia apparebit, puniens vos ingratos suis beneficiis.

Supra 5: exaltabitur dominus exercituum in judicio. Tertio bonorum praemium, beati omnes.

Luc. 12: vos similes hominibus expectantibus dominum suum. Populus enim.

Hic exequitur misericordiae beneficium: et primo in eorum exaltatione; secundo in hostium oppressione, ecce nomen.

Circa primum duo (ponit)p primo sublationem malorum contra exilii captivitatem.

Populus enim, tempore zorobabel: vel potius mystice totum. Ps. 124: non commovebitur in aeternum qui habitat in jerusalem. Contra tristitiae anxietatem: plorans, ante, nequaquam plorabis, semper, sed quando liberaberis. Supra 25: auferet lacrymam ab omni facie.

Contra dei indignationem miserans. Ps. 90: invocabit me, et ego exaudiam eum. Contra paupertatem: et tibi dabit dominus. Et est sensus: modico victu erunt contenti. Eccli. 29: vitae initium hominis panis et aqua. Vel quia in reditu de Babylone penuriam passi sunt. Mystice secundum Glossam. Secundo ponit collationem bonorum: unde, faciet. Et primo spiritualium, quantum ad electam doctrinam, describens doctorem: avolare, recedere, doctorem, esdram, cujus doctrina adhuc utuntur, vel christum, post tergum, sicut fugiens quando ab insequente revocatur. Joel 2: dedit vobis dominus doctorem justitiae. Et ponit doctrinam, haec via, Num. 21: via regia gradiemur. Et etiam quantum ad debitam dei culturam, et contaminabis, id est in usus communes rediges. 4 Reg. 23: contaminavit excelsa et demolitus est ea. Vestimentum, omnem ornatum idoli. Secundo quantum ad temporalia bona: unde dicit, egredere, scilicet a spiritualibus ad temporalia, (o Isaia vel ieremia)p et primo promittit terrae fertilitatem promittens causam, dabitur pluvia: joel 2: descendere faciet ad vos imbrem: et effectum, quantum ad cibos hominum. Et panis frugum. Gen. 49: Aser panis pinguis. Ps. 147: adipe frumenti satiat te. Quantum ad pascua armentorum, pascetur agnus, quantum ad oves: tauri, quantum ad boves; et in utrisque notat fecunditatem, ponens filios. Et pulli asinorum, quantum ad annonam iumentorum; migma, hordeum cum palea purgatum, quod prius commixtum comedebant.

Secundo promittit aquarum ubertatem, et erunt.

Judaei dicunt haec ad litteram complenda in fine mundi, multorum, Romanorum, secundum eos; quod est fabulosum. Vel potest esse metaphorica locutio: ut per aquam significetur consolatio, quam post reditum de captivitate et Babylonis destructionem habuerunt. Vel mystice de doctrina christi. Infra 41: aperiam in supremis collibus flumina, et in medio camporum fontes. Tertio caeli claritatem, et erit lux solis sicut lux septem, idest tantum in uno quantum modo in septem, quasi septempliciter: vel sicut fuit in primo septenario dierum. Haec Judaei fabulose ad litteram dicunt tempore aureae jerusalem. Sed melius est quod ad futuram sanctorum gloriam referatur, post mundi innovationem.

Vel methaphorice et hyperbolice ad statum populi referatur. Ps. 146: qui sanat contritos corde, et alligat contritiones eorum.

Nota super illo verbo, et panes frugum, quod verbum dei est panis primo arctus propter observandi difficultatem. Matth. 7: arcta est via quae ducit ad vitam. Secundo uberrimus propter fructus utilitatem. Infra 55: quomodo descendit imber de caelo et inebriat terram et germinat et illic ultra non revertitur sic erit verbum quod egredietur de ore meo. Tertio pinguis propter delectationis suavitatem. Gen. 49: Aser panis pinguis.

Ecce nomen domini. Hic consolatur eos ex hostium punitione: et circa hoc tria ponit.

Primo judicis punientis adventum; secundo poenae modum, et auditam faciet; tertio punitionis locum, praeparata est. Circa primum tria ponit. Primo adventum: venit, ad universale judicium, de longinquo, longe ante a prophetis annuntiatum. Vel: venit ad destructionem, Sennacherib; de longinquo, de alto potentiae suae. Vel ad destruendos Babylonios, per medos a longe venientes. Jer. 5: ecce ego adducam super vos gentem de longinquo. Nomen domini, filius quantum ad primam expositionem; vel quia redundans est in gloriam ipsius, quantum ad secundam et tertiam. Secundo ostendit venientis zelum, ponens iram in corde, per antropospatos, ardens furor. Furor est ira accensa.

Incenditur autem vel quantum ad vehementiam desiderii vindictae; et quantum ad hoc dicit, ardens: vel quantum ad quantitatem poenae; et quantum ad hoc dicit, gravis. Infra 65: isti fumus erant in furore meo, ignis ardens tota die. Ponit etiam iram in ore: labia ejus repleta sunt indignatione, improperans peccata; devorans, comminando tormenta.

Supra 11: spiritu labiorum suorum interficiet impium. Ponit etiam iram in opere: spiritus ejus, idest indignatio, usque ad medium colli, idest usque ad extinctionem adducet. Supra 8: ibit per Judam inundans furor. Tertio ponit indignationis effectum in malis: destructionem gentium.

Ad perdendas gentes. Ps. 72: domine, in civitate tua imaginem ipsorum ad nihilum rediges.

Et cessationem tyrannorum, et frenum erroris. Job 30: pharetram suam etc..

Ponit etiam effectum in bonis in laude oris, canticum erit solemnitatis: quia in tribus solemnitatibus ibant in jerusalem cum laetitia. Levit. 23: infra 33: civitatem solemnitatis nostrae oculi tui videbunt.

Et in jucunditate cordis, in laetitia cordis. Infra 51: gaudium et laetitia etc..

Judith ult.: erat autem populus domini jucundus. Et auditam.

Hic describit poenae modum: et circa hoc tria facit. Primo describit poenae modum quantum ad punientis actum.

Vocis suae, per quam apparebit gloriosus, et terrorem brachii, per similitudinem irati, qui his modis comminatur. Job 40: si habes brachium sicut deus. Et quantum ad instrumentum, et flamma ignis: quia, ad litteram, Assyrii combusti fuerunt.

Et forte tempestas aliqua fuit. Vel significantur diversae poenae in die judicii. Eccli. 30: (ignis, grando, etc.)p Ps. 148: ignis, grando, nix, glacies, spiritus procellarum. Secundo ponit poenae inflictionem, ostendens ejus horrorem, a voce enim: et poenae durationem, et erit transitus fundatus, idest firmatus. Tertio sanctorum exultationem, in citharis; in bellis praecipuis, quae sola divina virtute geruntur. Ps. 57: laetabitur justus cum viderit vindictam. Praeparata est.

Hic describit poenae locum: et primo ipsius dispositionem. Thophet, vallis filii ennom, Gehenna, quia conservabatur ibi ignis ad sacrificia in lapidibus de tophis. Eadem est vallis Gethsemani, in qua destructus est exercitus Senacherib. Vel significatur per ipsam infernus. Unde Judaei conjiciunt ibi esse infernum, quia ex duabus palmis quae ibi sunt, semper emittitur fumus. Ab heri, idest ab initio; vel a secundo die secundum Judaeos, quae habuit tantum heri: unde nudius tertius. De hac valle habetur jer. 7 et 19: a rege, deo. Supra 5: dilatavit infernus animam suam. Secundo poenarum diversitatem, nutrimenta eius. Ligna impii, vel illi de exercitu Senacherib. Flatus, idest voluntate, metaphorice. Ps. 10: ignis, sulphur, spiritus procellarum etc..

Nota super illo verbo, ecce nomen domini, quod filius dei est nomen patris: primo quo manifestatur.

Joan. 17: manifestavi nomen tuum hominibus.

Secundo quo honoratur. Matth. 6: pater, sanctificetur nomen tuum. Tertio quo invocatur.

Joan. 16: quodcumque petieritis patrem in nomine meo, dabit vobis.

Item super illo verbo, venit de longinquo, quod venit de longinquo primo propter diuturnam expectationem.

Hebr. 11: juxta fidem defuncti sunt omnes isti, non receptis repromissionibus, sed a longe eas aspicientes. Secundo propter meritorum nostrorum imperfectionem. Ephes. 2: veniens evangelizavit vobis pacem qui longe fuistis.

Tertio propter temporis dilationem. Num. 24: videbo eum, sed non modo; intuebor illum, sed non prope. Quarto propter majestatis altitudinem.

Ps. 18: a summo caelo egressio ejus, et occursus ejus usque ad summum ejus.

Item super illo verbo, lingua ejus quasi ignis, quod caritas dicitur ignis primo quia illuminat. Eccl. 2: qui timetis deum diligite eum, et illuminabuntur corda vestra. Secundo quia exaestuat.

Cant. 2: fulcite me floribus, stipate me malis, quia amore langueo. Tertio, quia ad se omnia convertit. Rom. 8: scimus quoniam diligentibus deum omnia cooperantur in bonum.

Quarto quia expeditum facit. Joan. 14: si quis diligit me, sermonem meum servabit. Quinto quia sursum trahit. Cant. 3: in lectulo meo quaesivi quem diligit anima mea; quaesivi illum, et non inveni.

Nota super illo: praeparata est quod infernus est latus primo propter retinendi aviditatem, supra 5: dilatavit infernus animam suam; secundo propter damnatorum multitudinem, Matth. 7: arta est via quae ducit ad vitam; tertio propter poenarum diversitatem, Ps. (148) ignis, grando, nix, glacies, etc., vel (Ps. 10): ignis, sulphur et spiritus etc.; quarto propter poenae aeternitatem, Matth. 25: ite maledicti in ignem aeternum.