Capitulus 41

Taceant ad me etc.. Hic incipit eos confortare ad firmam expectationem ex dei promittentis dilectione. Et dividitur in tres. In prima ostendit divinam dilectionem ex beneficiis quae patribus exhibuit; in secunda ex filio quem eis promisit, 42 cap.: ecce servus meus etc. In tertia per consolationes quas inter diversas angustias praedicit, 43 capit.: et nunc haec dicit dominus etc.. Intendit autem per beneficia prius praestita, confortationem Judaeorum et idolorum confutationem, quae talia suis cultoribus non exhibuerunt; et ideo dividitur prima pars in duas. In prima disceptat contra idolorum cultores; in secunda contra ipsa idola, ibi, prope facite etc.; primum in duo: primo enim per beneficia Judaeis praestita convincit adversarios; secundo per eadem confortat Judaeos, et tu Israel serve meus etc.. Circa primum tria. Primo convocat gentes ad judicium, prosequens judicii ordinem, ut tacentes audiant, et sic respondeant.

Mutent fortitudinem, idest confortent se quasi renovati in fortitudine ad disceptandum mecum. Mich. 6: audiant montes judicium etc.. Secundo narrat exhibitum beneficium, quis vocavit, ubi narrat multitudinem beneficiorum quantum ad divinam electionem, ab oriente, scilicet chaldaea, justum, Abraham. Genes. 12, job 23: vestigia ejus secutus est etc., jer. 13: sicut adhaeret lumbare etc., Os. 9: quasi prima poma ficulneae etc.; quantum ad concessam potestatem, dabit in conspectu, scilicet quando liberavit Lot, pugnans contra quatuor reges: Gen. 14. Ps. 1: non sic impii, non sic etc.; quantum ad exequendi facilitatem, transibit in pace, idest sine labore; semita etc., sicut qui leviter incedit, quasi vestigium viae non derelinquit: vel quia in pedibus labor: signum viae non derelictus est. Supra 40: current, et non laborabunt etc.; quaerit auctorem: quis haec operatus, et quis, vocans, aeterna praescientia, infra 49: dominus ab utero etc.; et ponit responsionem.

Ego dominus etc., apocal. 1: ego sum alpha etc.. Aliter ad litteram exponitur de Cyro, mystice de christo.

Tertio ponit quasi gentilium responsum, in quo per idola se defendere credebant. Et primo tangit eorum ad allegata vel mirabilia visa stuporem, viderunt insulae etc., psalm. 76: viderunt te aquae, deus etc., accesserunt, ad resistendum. Secundo ponit mutuam confortationem, unusquisque etc., job 40: una uni adhaerebit etc.. Tertio ponit idolorum fabricationem: confortabit percutiens, ferrum malleo, cudebat, formabat figuram idoli; dicens de glutino: bonum est, ad consolidandum idolum: Sap. 13: in pariete ponens illum etc..

Et tu Israel etc.. In parte ista confortat Judaeos ex eisdem beneficiis: et primo ponitur praeteriti beneficii repetitio in electione patrum Jacob et Abraham, quibus ab aliis universaliter distincti sunt: Jacob quem etc., Psal. 104: semen Abraham servi etc., Rom. 11: secundum electionem autem etc..

Secundo ponitur futurorum promissio: et primo quantum ad immunitatem malorum, excludens timorem: tum propter dei praesentiam, ne timeas quia etc., jerem. 1: ne timeas a facie etc., tum propter patrum justitiam, suscepit te, quasi semen repromissum, justi mei, Abraham. Vel suscepit, ad defendendum, justi, Cyri. Ps. 90: in manibus portabunt etc.; ponens etiam hostium amotionem quantum ad eorum confusionem, ecce confundentur. Jer. 17: confundantur qui me persequuntur etc., quantum ad destructionem, erunt quasi non sint. Supra 30: ad perdendas gentes in nihilum etc., et reparationis impossibilitatem, quaeres eos etc., psalm. 36: vidi impium super etc.; ostendens etiam destructionis rationem, quia ego dominus etc., Ps. 143: emitte manum tuam etc.. Secundo quantum ad abundantiam bonorum: et primo contra servitutem, ponens ipsum servitutis jugum: noli timere vermis; quasi qui vilis haberis et calcaris sicut vermis, et pro mortuo computaris. Psalm. 21: ego sum vermis etc.; ponens etiam divinum auxilium.

Infra 41: ego auxiliatus etc.; ponens etiam exaltationis beneficium, quantum ad hostium subjugationem, ego posui te etc., supra 25: et triturabitur Moab etc., quod forte tempore Machabaeorum. Et quantum ad eorum exultationem, et tu exultabis etc., Cant. 1: laetabimur et exultabimus etc.. Secundo contra paupertatem, ponens primo paupertatis incommodum, egeni et pauperes etc., supra 5: nobiles eius interierunt etc.; secundo divinum propositum: ego dominus etc., Ps.: invocabit me et ego etc.; tertio ponit beneficium quantum ad abundantiam aquarum in locis montuosis: aperiam in supremis etc., supra 30: erunt super montem etc., et in locis desertis, ponam desertum idest terram vestram primus desertam.

Psalm. 106: posuit desertum in stagna etc., et quantum ad pulcritudinem arborum, dabo in solitudine etc., Ez. 30: multiplicata sunt arbusta etc.; quarto ponit beneficii fructum, ut videant etc., Eccli. 36: cognoscant quoniam non est deus etc..

Prope facite etc.. Hic ponit disputationem contra ipsa idola: et primo ponit disputationem; secundo sententiae determinationem, et vidi et non erat etc.. Circa primum duo.

Primo disputat contra idola rationibus universalibus; secundo per rationem a quodam particulari facto sumptam, suscitavi etc.. Circa primum tria.

Primo convocat ad judicium, prope, idest appropinquate ad me, ut simul judicemur: vos idola, vel idolatrae, afferte, idest allegate, si quid habetis, ut probetis vos deos, si habes quid loquaris etc., Psal. 81: deus stetit in synagoga etc.. Secundo proponit argumentum duplex.

Unum sumptum ex divina scientia, quae plene omnia novit, praeterita et futura, quam idola non habent: priora quae fuerunt etc.. Eccl. 23: domino deo antequam crearentur etc.; aliud est sumptum ex divina potentia, quae potest punire et bene facere: bene quoque etc., baruch ult.: neque si quid mali patiuntur etc.. Tertio concludit eorum defectum quantum ad causam materialem, ecce vos, idola, ex nihilo, ex materia creata; quantum ad formalem, opus, idest artificialis forma, quae figurat in vobis divinitatem, quae non est; et quantum ad efficientem, abominatio, idest abominabilis, vel vos, artifices, opus vestrum, scilicet idola, qui elegit, cultores. 1 Cor. 8: scimus quia idolum etc., jer. 10: confusus omnis artifex etc.. Suscitavi. Hic sumit quoddam speciale factum ad arguendum contra idola, et primo praedicit quoddam futurum: ab Aquilone, chaldaeum; ab oriente, Persam, qui subjugaverunt sibi diversas terras et principes.

Plastes, figulus, plasma, factura.

Mystice: per eum qui ab Aquilone, gentilem, per eum qui ab oriente, christum. Ps. 17: ut lutum platearum etc.. Secundo ex hoc sub quaestione proponit argumentum, quod qui hoc potest praedicere, est juste dicendus deus; et qui non, non. Quis annuntiavit? infra 48: congregamini et audite etc.. Tertio excludit ab idolis divinitatis indicium: non est annuntians, aliquis ex vobis diis, neque, aliquis cultorum, audiens etc., Ps. 113: oculos habent, et non videbunt etc.. Quarto ostendit in vero deo divinitatis signum. Primus, idest singularis deus noster. Ecce adsum, in auxilium, evangelistas, annuntiantes futura. Daniel 2: vere deus vester deus etc.; vel primus, propheta domini, ex persona dei, vel primus: primogenitus dei filius. Eph. 4: et dedit quosdam quidem etc.. Et vidi.

Hic ex supra posita disputatione concludit sententiae determinationem: et per se patet.

Ier. 10 et 11: vana sunt et opus risu dignum etc.. (collationes cap. 41)p christus transivit in pace carnis ad spiritum quam habuit, iob 5: scies quod pacem habeat etc., hominis ad proximum quam docuit, infra 52: quam pulcri super montes etc., mundi ad deum quam fecit, Eph. 2: fecit pacem etc..

Movet ad praedicandum instinctus fidei, Ps.: credidi propter etc., II Cor. 4 Apoc. Ult., stimulus zeli, Ier. 20: et factum in corde meo etc., magnitudo praemii, Matth. 5: qui fecerit et docuerit etc..

Suscepit nos christus quasi victor captivum ad liberandum, Gen. Ult.: ad praedam fili etc., Ps.: educ de custodia quasi medicus infirmum ad sanandum, Ps.: qui propitiatur omnibus etc., quasi advocatus reum ad excusandum, I ioh. 1: advocatum habemus etc., quasi fortis debilem ad defendendum, infra 63: ego qui loquor iustitiam etc., Exod.: dominus pugnabit etc., quasi sponsus sponsam ad congaudendum, Osee 2: sponsabo te mihi etc..

Aqua effusae lacrimae, Ier. 9: quis dabit capiti meo etc., baptismalis munditiae, ioh. 3: nisi quis renatus etc., spiritualis gratiae, ioh. 7: qui in me credit flumina etc., divinae sapientiae, Eccli. 24: ego sapientia effudi etc., internae laetitiae, Prov. 5: bibe aquam etc..