Capitulus 45

Haec dicit dominus christo meo etc.. Postquam confortavit eos ad firmam expectationem divinorum promissorum, in parte ista incipit prosequi divinas promissiones, ad eorum consolationem: et dividitur in duas. In prima promittit liberationem a malis; in secunda promittit salvationem in bonis. 56 cap.: haec dicit dominus: custodite iudicium etc.. Prima in duas. In prima promittit eis liberationis beneficium; in secunda excludit omne liberationis impedimentum, cap. 50: haec dicit dominus: quis est hic libellus etc.. Prima dividitur in tres. In prima praesignat eis liberatorem; in secunda praedicit captivantium et detinentium destructionem, cap. 46, confractus est bel etc.; in tertia promittit Judaeorum liberationem, cap. 48: audite hoc domus etc.. Prima in duas. In prima praenuntiat liberatorem; in secunda ostendit consequentem utilitatem, haec dicit dominus sanctus Israel etc.. Prima in tres. In prima praedicit liberatoris potestatem; in secunda describit ipsius nativitatem, rorate caeli etc.; in tertia refellit incredulorum contradictionem, ibi, vae qui contradicit etc.. Circa primum duo. Primo ponit potentiae fastigium ad quod exaltatus fuit, contra tria quae solent evadere manus regis: vel propter multitudinem; et quantum ad hoc dicit, christo, idest regi, non propter unctionem, sed propter regiam dignitatem: quia apud eos reges inungebantur. Apprehendi dexteram, quasi auxiliator operum ipsius, gentes, diversas etc., deuter. 28: dabit dominus inimicos etc.. Vel propter fortitudinem; et quantum ad hoc dicit: ego ante te ibo, parans victoriae tuae locum, immittendo terrorem tuum in adversariis: gloriosos, potentes supra alios, sicut Babylonios: portas aereas, potentissimas civitates. Psal. 106: qui contrivit portas aereas etc.. Vel propter absconsionem; et quantum ad hoc dicit: et dabo tibi thesauros, diversorum regum, quorum civitates cepit. Job 12: revelat profunda de tenebris etc.. Secundo ponit huius beneficii fructum: et primo in ipso: secundo in aliis, ut sciant hi qui ab ortu etc.. Circa primum duo. Primo ponit potestatis fructum a deo requisitum in Cyro, scilicet suae cognitionis: ut scias quia ego etc., Rom. 4: qui vocat ea quae non sunt etc.; et populi liberationis, propter servum meum etc., ut scilicet liberes eum de captivitate, esther 3: quis novit an idcirco ad regnum etc.. Secundo ostendit istud beneficium ex parte ipsius Cyri, ex parte esse frustratum: et vocavi, praedicendo nomen tuum: assimilavi, in hoc aliis sanctis meis, quorum nomina prius a domino praedicta sunt: non cognovisti me, esse tantum deum verum, permanens in idolatria. Accinxi, fortitudine etc., Prov. 1: vocavi et renuistis etc.. Ut sciant.

Hic ostendit fructum in aliis: et primo ostendit quod in aliis quaerit suae cognitionis fructum. Qui ab ortu, idest habitantes per totum mundum. Quod completum fuit in hoc quod Cyrus epistolis suis laudem dei scripsit ubique; vel quia omnes deum collaudaverunt videntes Judaeorum liberationem. Psal. 82: sciant quoniam nomen tibi etc.. Secundo proponit suae divinitatis argumentum, quo cognosci potest in hoc quod potest affligere et liberare, ego dominus etc.. Lucem, diem vel consolationem: malum, poenae.

Amos 3: si est malum in civitate etc., Eccli. 42: omnia fecit deus duplicia, etc.. Rorate.

Hic describit nativitatem Cyri sub metaphora fructus arboris, ad cujus generationem requiritur humor terrae et pluvia et ros de caelo; ita in nativitate Cyri concurrit divina misericordia, intendens populum suum per eum liberare; et inferior natura, quae significatur.

Unde tria facit. Describit ortum, rorate: nativitatis fructum, et justitia oriatur: et primum nativitatis principium, ego dominus etc.. Pluant justum, neutraliter vel masculine: vel per caelum et nubes, prophetae et alii justi qui ipsum praenuntiando, et lacrymis a deo poscendo, quodam modo ipsum pluerunt. Psal. 71: descendet sicut pluvia etc..

Vae qui contradicit. Hic excludit infidelium contradictionem: et primo sub metaphora artificis lutum fingentis: quia sicut lutum non contradicit figulo, ita nec Judaei deberent deo contradicere, non credentes aliquem posse consurgere qui Babylonios superaret.

De Samiis, vasis fictilibus, quia hujusmodi ars in samos civitate inventa est, absque manibus, quasi absque recta operatione manus, vel sicut lagenae manus habent. Supra 29: quasi si lutum contra figulum etc., Rom. 9: numquid dicet figmentum etc..

Secundo sub metaphora patris generantis, vae qui dicit, quasi: ego sum pater procreans Cyrum, et sicut mater concipiens ipsum in proposito; et ideo non debetis in hoc mihi contradicere, sicut nec matri generanti.

Infra 66: numquid ego qui alios parere etc.; vel loquitur contra illos divinos qui ex ortu Cyri multa pronuntiabant mala futura, dicentes melius esset si non nasceretur. Vel contra illos de Judaeis qui dicebant: ad quid generamus filios, ut in captivitatem nascantur? haec dicit dominus etc.. Hic ponit liberatoris utilitatem: et primo quantum ad liberationem Judaeorum; secundo quantum ad conversionem gentium, quia haec dicit dominus etc.. Circa primum tria.

Primo ostendit suam ad praedicendum futura auctoritatem: eius, scilicet Cyri, plastes, factor, super filios, Judaeos, liberandos, vel alios quoscumque volo nascituros, et non idola. Supra 8: numquid non populus etc.; sed Glossa legit ironice. Secundo praedicit liberationem, ostendens suam potestatem, qui promittit, ego feci. Militiae eorum, scilicet caelorum, mandavi, praefigendo cuilibet suum officium et naturam. Supra 40: qui educit in numero militiam eorum etc.; et exequentis directionem: ego suscitavi, ad dignitatem, eum, Cyrum, (praeteritum pro futuro) ad justitiam, faciendam de chaldaeis. Proverb. 3: in omnibus viis tuis cogita etc.; et promittit liberationem: ipse, scilicet Cyrus, aedificabit, promittens, et dans expensas ad aedificium. Infra 52: gratis venumdati estis etc.. Tertio ibi haec dicit dominus etc., promittit liberatorum exaltationem quantum ad tria. Primo quantum ad alienorum adhaesionem, ponens adhaesionem: labor Aegypti, divitiae ipsorum, et ipsi quantum ad multos qui eos secuti fuerunt, Zach. 8: apprehendent decem homines etc., vel loquitur de his qui christo adhaeserunt, labor, in idolis cessabit. Negotiatio, terrena.

Et adhaerentium subjectionem: post te ambulabunt, tibi subjecti, vincti manicis, idest vinculis manuum, quasi ita humiliati coram te sicut hi qui taliter ligati sunt, vel vinculis praeceptorum christi.

Infra 40: venient curvi ad te etc.; et ponens etiam veritatis confessionem, tantum in te, scilicet haec dicentes. Absconditus, non visibilis sicut dii nostri; salvator, non imbecillis. Psalm. 17: posuit tenebras latibulum suum etc.. Secundo ostendit eorum exaltationem quantum ad hostium confusionem, confusi sunt etc., michaeae ultim.: videbunt gentes etc.. Tertio quantum ad Judaeorum perpetuam salutem: Israel salvatus usque in saeculum. Nisi peccaverit, vel de spirituali Israel.

Soph. 3: rex Israel dominus etc.; quia haec dicit dominus.

Hic ponit aliam utilitatem quantum ad conversionem gentium: et circa hoc tria facit. Primo inducit quinque rationes inducentes ad conversionem; quarum prima sumitur ex rerum creatione, ipse deus formans etc., psalm. 145: qui fecit caelum et terram etc.; secunda ex hominum dilectione, quia dedit eis terram in habitaculum non in vanum etc., (psalm. 113): caelum caeli domino etc.; tertia ex veritatis praedicatae manifestatione, non in abscondito, quasi ea quae naturalis ratio dictat facienda; vel de praedicatione fidei christianae. Joan. 18: ego palam locutus etc.; quarta ex praeceptorum utilitate, non dixi semini etc., psalm. 18: in custodiendis illis etc.; quinta ex praeceptorum aequitate, ego dominus etc., infra 63: ego qui loquor justitiam etc.. Secundo ibi congregamini, injungit Judaeis gentium vocationem, commemorans eorum salutem: congregamini, quasi ad audiendum praeceptum meum, qui salvati, liberati ex captivitate gentium. Infra ult.: mittam ex eis qui salvati etc.; ponens etiam vocandi necessitatem, errorem, scilicet gentium, nescierunt qui levant, baruch ultim.: videbitis in Babylonia deos etc.; injungens suae laudis Annuntiationem, annuntiate; in quo injungit officium, consiliamini, qualiter debeatis alios convertere.

Psalm. 95: annuntiate inter gentes etc., quis auditum, in quo docet eos suae divinitatis argumentum, ad alios convertendum, scilicet ex praecognitione futurorum: et ponit rationem, et conclusionem ibi numquid non, ergo etc., Eccl. 42: annuntians quae praeterierunt etc.. Tertio invitat gentes ad conversionem: et primo ponitur invitatio, convertimini etc., Zach. 1: convertimini ad me etc.. Secundo praedicit conversionem eorum, ponens signum adorationis, in memetipso: quia non habeo majorem per quem jurem. Hebr. 6; non revertetur, sine effectu. Infra 55: sic erit verbum etc.. Curvabitur, a christianis, qui est modus adorandi redemptorem, secundum Damascenum, Phil. 2: in nomine jesu etc.; ponens etiam signum jurationis, et jurabit: quia unusquisque jurat in deo suo. Psalm. 62: laudabuntur omnes qui jurant etc.; ponens etiam signum verae confessionis: ergo in domino, idest in persona domini, meae, scilicet dei: Apoc. 1: ipsi gloria et imperium, vel meae, scilicet ecclesiae, justitiae, legis Judaeorum figurae. Tertio praedicit incredulorum confusionem: ad eum venient, quasi judicandi, qui non venient quasi credentes, in die iudicii. Quarto credentium salutem: in domino justificabitur omne semen, non solum secundum carnem, sed secundum fidem. Ps. 108: qui insurgunt in me confundantur etc.. Mystice, rorate, de christi nativitate. In quo tria; nativitatis principium, nascentis ortum, et nativitatis fructum. Principium triplex. Primum caelum rorans, quasi principium effectivum, scilicet operatio trium personarum, propter quod pluraliter caeli. Pater filium mittendo.

Gal. 4: quando venit plenitudo etc., filius carnem assumendo. Phil. 2: humiliavit semetipsum etc., spiritus sanctus conceptionem faciendo.

Matth. 1: quod enim in ea natum est etc.. Secundum principium est nubes pluens, quod est principium praeparativum; in quo accipitur annuntiantis Angeli officium.

Job 37: nubes spargunt etc., Luc. 1 prophetarum vaticinium. Ps. 17: tenebrosa aqua etc., Rom. 1: ante promiserat per prophetas etc., justorum desiderium.

Psalm. 103: ponis nubem ascensum, Malach. 3: statim veniet etc.. Tertium principium est terra germinans, quod est susceptivum, scilicet beata virgo; de quo in Psal. 84: terra nostra dabit etc.; cujus aperiatur affectus ad inveniendum gratiae privilegium.

Luc. 1: ne timeas maria etc., Prov. Ult.: multae filiae congregaverunt etc., intellectus, ad credendum Angeli verbum. Luc. 1: beata quae credidisti etc., uterus, ad concipiendum dei filium. Ecce concipies in utero etc., Luc. 1: sed ortus comparatur rori, pluviae, et germini. Quia christus est ros ad refrigerandum. Supra 18: sicut nubes roris etc., pluvia ad fecundandum.

Psalm. 71: descendet sicut pluvia etc., infra 55: quomodo imber et nix etc., germen ad fructificandum. Jer. 23: suscitabo David etc.. Fructus est justitia, quae cum illo oritur triplex: quam opere implevit: Matth. 3: sic decet nos etc., quam sermone docuit: infra 63: ego qui loquor etc., quam in munere dedit. 1 Cor. 1: factus est nobis sapientia et sanctificatio et justitia etc..