Capitulus 60

Surge illuminare.

Hic incipit ponere salutis promissionem: et primo quantum ad prosperitatem; secundo quantum ad jucunditatem, cap. 61: spiritus domini; tertio quantum ad gloriae honorem, cap. 62: propter sion.

Circa primum duo. Primo ponit consolationem in generali sub metaphora luminis, ponens ipsius luminis ortum: surge, de pristina miseria, illuminare, lumine consolationis ejus resplende. Gloria domini, beneficia in quibus gloriosus apparet. Baruch 4: ambula per viam ad splendorem ejus contra lumen ejus. Vel jerusalem, ecclesia; lumen, dei filius. Ponens discretionis in percipiendo lumine judicium: quia ecce tenebrae, tribulationis populos, Babylonis, et alios hostes; super te autem orietur, quasi sol illuminans te. Sap. 17: solis illis superposita erat gravis nox, et imago tenebrarum.

Vel tenebrae, infidelitatis et peccatorum, populos, infideles. Orietur, quasi sol justitiae: vel ad litteram, ejus gloria, miracula ejus. Ponit etiam luminis effectum: et ambulabunt gentes, ad cognitionem et devotionem dei, videntes beneficia tibi a deo data, in splendore ortus tui, quasi oriens, rutilans sicut stella. 2 Mach. 3: cum sancta civitas. Vel in lumine, in fide christi.

Apoc. 21: ambulabunt gentes.

Secundo exequitur consolationem per partes: et primo promittit multiplicem prosperitatem; secundo justitiae observationem, et ponam.

Circa primum duo. Primo ponit prosperitatis statum; secundo restitutionis modum, quo scilicet in prosperitate restaurabunt, qui sunt isti. Circa primum tria. Primo promittit prosperitatem quantum ad congregationem filiorum, qui primo in diversas partes per captivitatem dispersi erant. Leva in circuitu...

De latere, de regionibus propinquis lateribus.

Baruch 5: surge jerusalem, et sta in excelso, et circumspice ad orientem, et vide collectos filios tuos ab oriente sole usque ad occidentem.

Vel referendum est ad congregationem diversarum gentium sub unitate ecclesiae. Filii, in fide fortiores, filiae, debiliores, de latere, christi in cruce aperto, unde sacramenta salutis emanaverunt.

Vel lac sugent, rudioris doctrinae. Secundo quantum ad servitium populorum: tunc videbis...

Quando conversa, serviens tibi in mercimoniis, multitudo maris, scilicet negotiatores maris, fortitudo, reges et principes, tibi pacem ministrantes, et munera. Vel de conversione gentium ad ecclesiam.

Job 22: tunc super omnipotentem deliciis afflues. Tertio quantum ad copiam divitiarum: et primo quantum ad mercimonia ponens jumenta: inundatio, idest abundantia ad similitudinem aquae, camelorum, quibus mercimonia ferebantur; in quibus mystice divites ad fidem conversi, qui portant onus divitiarum et gibbum peccati: supra 30: portantes super humeros; dromedarii, animal camelo minus, sed velocius; in quo gentes ad fidem velociter conversae: Madian et epha, regiones ultra mare talibus abundantes.

Ponit etiam pretiosa mercimonia: omnes de Saba, civitas in extremis Aethiopiae. Quod etiam impletum est tempore christi: Matth. 2. Psal. 71: reges tharsis et insulae munera offerent.

Secundo quantum ad munda animalia, secundum quod cedebant in usum ciborum: omne pecus cedar, filius Ismaelis, unde terra nomen habet, pecoribus abundans, nabajot, alius filius, ministrabunt, cedentes in usum tuum, venditi populo qui est in te.

Et secundum quod cedebant in usum sacrificiorum: offerentur super placabili, idest in quo ego placer. Per altare significatur fides; per arietes duces gregis, apostoli et ecclesiarum praelati; per pecus simplices. Aggaei 2: implebo domum istam.

Nota super illo verbo, illuminare jerusalem, quod ecclesia illuminatur lumine, primo sacrae doctrinae.

Proverb. 6: mandatum lucerna est, et lex lux. Secundo spiritualis intelligentiae. 2 Cor. 4: deus qui dixit lumen in tenebris splendere, tertio gratiae. 1 joan. 1: si autem in luce ambulamus sicut et ipse est in luce, societatem habemus ad invicem. Quarto gloriae. Psal. 35: in lumine tuo videbimus lumen.

Quinto laetitiae. Tobiae 5: quale gaudium est mihi qui in tenebris sedeo, et lumen caeli non video? sexto divinae substantiae. 1 Tim. Ult.: qui solus habet immortalitatem, et lucem habitat inaccessibilem.

Qui sunt isti. Hic ostendit modum veniendi in dictam prosperitatem: et primo quantum ad civitatis restaurationem; secundo quantum ad populorum extraneorum subjectionem, et venient ad te; tertio quantum ad divitiarum multiplicationem: pro aere afferam aurum. Circa primum duo. Primo (ponit) restaurationem civitatis quantum ad adunationem habitatorum, ponens veniendi modum sub admiratione. Ut nubes, quia velociter sine impedimento, et quasi columbae ad fenestras, idest ad foramina sua, propter idem. Vel referendum est ad gentes quae ad fidem velociter conversae sunt.

Psalm. 54: quis dabit pennas sicut columbae, et volabo, ut requiescam. Ponens etiam ad veniendum auxilium, quod a gentibus habuerunt: me etenim insulae, gentes diversae juxta mare, et etiam remotae, expectabunt, quasi subditae meae voluntatis arbitrio, a principio, loci in quo captivi detinentur: quia forte aliqui per mare redierunt, vel dominus sic eos reducere poterat. Vel mystice insulae, diversae gentes, naves, ecclesiae, in principio, fidei. Supra 42: legem eius insulae. Ponens etiam venientium thesaurum, quem secum detulerunt, argentum. Nomini, idest ad gloriam et servitium nominis. Psalm. 104: eduxit eos cum argento et auro. Mystice argentum, eloquentia, aurum, sapientia conversorum ad fidem. Secundo ponit restaurationem civitatis quantum ad aedificationem murorum, et aedificabunt: et primo quantum ad aedificia civitatis; secundo quantum ad aedificia templi, gloria Libani.

Circa primum duo. Primo ponit civitatis reaedificationem: et aedificabunt, praebendo auxilium, reges, Cyrus et Darius, praebendo impensas, et licentiam aedificandi. Mystice gentiles ecclesias dei aedificant et reges ecclesiae serviunt.

Supra 49: reges videbunt. Et adjungit rationem ex divina miseratione: in indignatione percussi, captivavi, misertus, liberando. Mystice percussi per excaecationem Judaeorum, vel tribulationibus; misertus, per conversionem gentium, vel in pace ecclesias restitutas. Supra 54: in momento indignationis abscondi parumper faciem meam. Secundo ostendit civitatis reaedificatae securitatem, et aperientur, cessante timore hostium, et propter necessitatem venientium ad adorandum in jerusalem; et hoc est ut afferatur.

Mystice portae, ministri qui alios in fidem et ecclesiam introducunt, parati in prosperis et adversis ad recipiendum conversos ad fidem. Apoc. 21: portae ejus non claudentur. Et assignat rationem. Gens enim.

Hoc non videtur impletum ad litteram, nisi intelligatur, illos Judaeos fuisse qui ejus dominium recognoscebant, et propterea a populo dei venerabantur; sed mystice sensus patet.

Ier. 27: gens et regnum. Gloria Libani. Hic ponit reaedificationem aedificiorum templi: gloria Libani, quae est abies, locum, scilicet templum, pedum, in quo adoror, sicut reges ad pedes. Ez. 43: locus solii mei.

Mystice per locum ecclesia, per diversas arbores diversi fideles conversorum ad fidem.

Et venient.

Hic ostendit modum consequendi dictam prosperitatem quantum ad subjectionem populorum: et primo ponit ipsam subjectionem, et venient ad te: quod impletum est temporibus Machabaeorum, qui multos de vicinis hostibus subjugaverant. Mystice filii tyrannorum quondam ecclesiam persequentium, ecclesiae famulantur. Psalm. 109: donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum.

Supra 1: post hoc vocaberis.

Secundo ponit subjectionis rationem: pro eo quod fuisti, justum est ut post angustias consoleris, in superbiam, altitudinem, saeculorum, per multa saecula: quod etiam mystice ecclesiae convenit.

Tob. 3: post tempestatem tranquillum facit.

Tertio ponit subjectionis utilitatem: et suges; idest, pinguedo terrae ad te in mercimoniis deferetur, et oblationibus, mamilla, defensione, in auxilio, regum, tyri. Dan. 4. Per lac mystice simplicium doctrina, per reges apostoli. Supra 49: erunt reges nutritii tui. Pro aere. Hic ponit modum restaurationis quantum ad restaurationem divitiarum: quia multo majora a regibus templo offerentur, quam per Nabuchodonosor ablata sint. Mystice, qui prius erant viles, in ecclesia efficiuntur pretiosi. Supra 55: pro saliunca orietur.

Et ponam. Hic promittit justitiae observationem: et primo in praelatis; secundo in subditis, et complebuntur. Circa primum duo. Primo consolatur eos ex praelatorum rectitudine, tangens justitiam praelatorum, visitationem, visitatores et correptores. Mystice de christo et apostolis. Jer. 3: dabo tibi pastores.

Ponens etiam justitiae effectum quantum ad absentiam malitiae: non audietur iniquitas, quia per aliquod tempus leges optime observabantur: 2 Mach. 3: vel iniquitas, idolatria. Mystice ad statum futurae beatitudinis. Psalm. 102: quantum distat ortus ab occidente, longe fecit a nobis iniquitates nostras. Et quantum ad absentiam miseriae vastitas, quantum ad res; contritio, quantum ad homines ab hostibus sic collisos; portas, in quibus populus conveniebat ad judicia. Hoc etiam mystice ad statum futurae beatitudinis, quando licet sol multo clarior sit quam modo et luna: tamen non sanctis, quia eorum splendore non egent.

Apoc. 21: tunc non egent splendore solis.

Ponit etiam gubernantis aeternitatem: non occidet sol, qui est deus. Psalm. 101: tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient. Et complebuntur.

Hoc quantum ad statum subditorum: et primo ponit tristitiae cessationem: et complebuntur luctus, captivitas. Mystice in futura beatitudine.

Apoc. 21: absterget deus omnem lacrymam ab oculis sanctorum. Supra 25: aufert lacrimam.

Secundo ponit justitiae observationem: populus autem; ad glorificandum me. Supra 43: omnem qui invocat nomen meum.

In perpetuum, quamdiu in justitia permanent.

Sed mystice planum est de sanctis beatis.

Tertio seminis multiplicationem: minimus, idest, ex uno tot per successionem nascentur, sicut ex Abraham una gens. Mystice unus de ecclesia in gentem, praeficietur in praelatum. Ps.: judicabunt sancti in nationibus. In tempore ejus, idest christi, vel praefinito tempore. Subito, quasi non praevisum, istud totum quod dictum est.

Nota super illo verbo, qui sunt isti qui ut nubes et quasi columbae, quod apostoli dicuntur nubes primo propter terrae fertilitatem, scilicet ex pluvia. Job 37: frumentum desiderant nubes.

Secundo propter luminis diffusionem. Eodem: nubes spargunt lumen suum; tertio propter motus velocitatem, eodem: quae lustrant cuncta per circuitum. Quarto propter divinae voluntatis impletionem. Eodem: quocumque voluntas gubernantis duxerit. Item dicuntur columbae primo propter cordis compunctionem.

Nahum 2: gementes ut columbae. Secundo propter vitae simplicitatem. Matth. 10: estote prudentes sicut serpentes, et simplices sicut columbae.

Tertio propter contemplationis altitudinem, vel velocitatem. Psal. 54: quis dedit mihi pennas sicut columbae et volabo, et requiescam; quarto propter conscientiae puritatem. Cant. 5: oculi tui sicut columbae. Cant. 4: oculi tui columbarum.