Capitulus 65

Quaesierunt.

Hic judex, scilicet deus, dat sententiam de discretione malorum a bonis, in perceptione salutis promissae. Et dividitur in partes duas. In prima pronuntiat sententiam discretionis; in secunda determinat modum executionis, cap. 66: haec dicit dominus. Circa primum duo. Primo promittit responsionem, ostendens respondendi opportunitatem, quaesierunt; quasi dicat: hactenus vos Judaei non quaerebatis a me, sed ab idolis. Ex quo quaeritis, respondebo. Mystice de conversione gentium.

Rom. 10: inventus sum a non quaerentibus.

Et ponit promissionem: dixi: ecce ego ad gentem: respondebo scilicet Judaeis, vel ad gentes conversas convertar. Cant. 6: ego dilecto meo, et dilectus meus mihi. Secundo sententiat discretionem, expandi manus: et primo sententiat discretionem malorum a bonis, propter peccata transgressionis; secundo propter peccata omissionis, et qui dereliquistis. Prima in duas. In prima comminatur malis supplicia; in secunda promittit bonis praemia, haec dicit dominus.

Circa primum duo.

Primo arguit transgressionis culpam; secundo comminatur poenam: isti fumus erunt. Culpam ipsorum arguit ex tribus. Primo ex beneficiorum ingratitudine: expandi, dando multa beneficia, tota die, toto tempore ex quo eos mihi assumpsi. Mystice in cruce.

Jerem. 16: unusquisque ambulat.

Secundo ex peccandi continuitate: populus ante faciem, quia omnia nuda et aperta sunt oculis ejus. Hebr. 4. Vel quia in templo idolum ponebant. Deuter. 32: ipsi me provocaverunt in eo qui non est deus. Tertio ex peccatorum diversitate vel gravitate, quantum ad quatuor. Primo quantum ad cultum idolorum: qui immolant, idolis, in hortis, quia in locis voluptuosis idola colebant, super lateres, super altaria ex lateribus constructa, ut ignem sacrificii sustinere possent. Supra 1: confundentur ab idolis suis. Secundo quantum ad studium divinationum: qui habitant in sepulcris; ut habeant responsiones a mortuis, et delubris, templis idolorum a diluendo dictis, quia ibi putabant omnia ablui. Vel propter fontes qui ibi erant ad abluendas hostias. Et sacerdotes dormiunt, super pelles hostiarum ad divinandum. Ezech. 6: conterentur delubra vestra. Tertio quantum ad immunditiam ciborum: qui comedunt; et jus profanum, porcinum. Infra ult.: qui comedebant carnem suillam, et abominationem et murem simul consumentur. Quarto quantum ad contemptum justorum, qui dicunt, scilicet non adorantibus idola; Sap. 2: gravis est nobis; vel qui dicunt, deo, job 21: qui dicunt deo: recede a nobis, scientiam viarum tuarum nolumus. Isti fumus erunt.

Hic comminatur poenam: et primo poenae diuturnitatem, fumus; idest, sicut fumus igne consumitur, et incendentur ira mea. Deut. 32: ignis succensus est in furore meo, et ardebit usque ad inferni novissima. Secundo punitionis certitudinem: ecce scriptum est: quia firmiter in memoria peccatum, et in praefinitione poena. Non tacebo, dissimulans. Jerem. 17: peccatum Judae scriptum est, supra 42: tacui, semper silui.

Tertio poenarum multitudinem, quia pro omnibus peccatis patrum: sed reddam. Exod. 20: ego sum deus zelotes, visitans peccata patrum in filios. Exprobraverunt, adorando idola in excelsis; et pro peccatis etiam juventutis ipsorum, et remetiar, quasi commensurabo poenam culpae.

Supra 40: recepit de manu domini duplicia.

Haec dicit dominus. Hic promittit bonis praemia: et primo quantum ad conservationem a malis: granum, uvae, benedictio, idest placet deo ut pro benedictione reservetur, propter servos, patres nostros, totum, genus Judaeorum. Supra 17: erit sicut congregans. Secundo quantum ad promotionem in bonis: et primo quantum ad seminis multiplicationem: et adducam de Jacob. Supra 1: nisi dominus exercituum reliquisset nobis semen, quasi sodoma fuissemus.

Secundo quantum ad hereditatis paternae restitutionem, et hereditabunt. Ezech. 36: hereditate possidebunt te, et eris hereditas eorum.

Tertio quantum ad pascuorum ubertatem: et erunt campestria et vallis Achor, ab illo denominata, qui ibi lapidatus, Josue 7. Oseae 2: dabo eis vallem Achor ad aperiendam spem.

Et vos qui dereliquistis. Hic discernit malos a consolatione bonorum, propter peccata omissionis: et primo comminatur malis supplicia; secundo bonis praemia, quia oblivioni. Circa primum duo. Primo comminatur eis quia deum dereliquerunt, ponens culpam: et vos, Judaei, fortunae, deo Aegyptiorum, mensam: tangit ritum quo colebatur, quia in fine anni parabatur sibi mensa, omnibus cibis referta.

Deut. 32: dereliquerunt deum factorem suum, et recesserunt a deo salutari suo. Ponens etiam poenam, numerabo; quasi dicat: ut nullus remaneat quin opprimatur. Jer. 44: cadent in gladio et fame. Secundo quia revocanti non obedierunt, ponens culpam: pro eo quod vocavi.

Proverbior. 1: vocavi, et renuistis, et comminatur discretionis poenam primo in satietate corporis: propter hoc haec dicit dominus, Psal. 33: divites eguerunt et esurierunt, inquirentes autem dominum non minuentur omni bono. Secundo in laetitia cordis: ecce servi mei laetabuntur. Sap. 5: paenitentiam agentes.

Tertio in diversitate nominis.

Et primo ponit quale futurum sit nomen impiorum: et dimittetis in juramentum, ut confirment dicta sua sic: si non est ita, ita accidat mihi sicut illis. Jer. 44: in gladio et fame morientur; et erunt in jusjurando, et in miraculum, et in maledictionem, et in opprobrium. Et deinde ponit quale sit futurum nomen bonorum: et servos in quo scilicet nomine, jesus est nomen, amen, fideliter. Supra 62: vocabitur tibi nomen novum, quod os domini nominavit. Quia oblivioni.

Hic promittit visa praemia. Et primo in generali quantum ad amotionem malorum, quia oblivioni, non defectu cognitionis, sed successione bonorum. Supra 54: confusionis adolescentiae tuae oblivisceris. Et quantum ad restaurationem bonorum: ecce enim ego creo caelos novos, nova de caelo auxilia, terram novam, nova de terra beneficia. Vel ad diem judicii, quando mundus ad gloriam sanctorum innovabitur.

Apocal. 21: prima abierunt. Secundo in speciali: quia ecce ego creo jerusalem. Et primo quantum ad cordium jucunditatem, jerusalem, terrestrem; sed magis caelestem exultationem, emphatice, ut tota gaudio sit absorpta. Supra 35: gaudium et laetitiam obtinebunt, et fugiet ab eis dolor et gemitus. Secundo quantum ad vitae diuturnitatem: non erit amplius qui non impleat: ante tempus moriens, sed puer morietur centum annorum, idest quando pervenerit ad talem aetatem, et, si sit, peccator, quamvis tantum vixerit, maledictioni subjacebit. Gen. 25: mortuus est Abraham in senectute bona. Mystice, in caelesti jerusalem omnes dies suos implebunt, quia nullus morietur. Puer centum annorum, idest qui usque ad aetatem senectutis pueriliter vixit, morietur, morte aeterna. Sap. 4: senectus enim venerabilis est, non diuturna, neque numero annorum computata. Tertio quantum ad bonorum prosperitatem, tum quantum ad securitatem possessionum, et aedificabunt. Ps. Et aedificaverunt domos; Amos ult.: plantabunt vineas. Et assignat rationem: secundum enim dies, idest, quia diu vivent sicut diu durat lignum arboris. Inveterabunt; idest, usque ad vetustatem in usum eorum remanebunt.

Psal. 1: erit tamquam lignum quod plantatum est secus decursus aquarum.

Supra 49: in vacuum laboraverunt. Tum quantum ad pacem filiorum: neque generabunt in conturbatione, quasi generantes filios in servitutem hostium. Eccli. 44: cum semine ipsorum perseverant bona. Quarto quantum ad precum exauditionem: eritque antequam clament, ore. Supra 30: ad vocem clamoris tui statim ut audierit, respondebit tibi. Quinto quantum ad pacis tranquillitatem, lupus et agnus: quia qui prius tyranni et malefactores, pacifice cum aliis morabuntur, supra 11 idem.